Vitet e luftës dhe kaosit, ngërçi i vazhdueshëm politik, përmbytjet shkatërruese në shtator 2023 dhe mungesa e demokracisë e kanë bërë Libinë të prirur ndaj ndikimit të milicive të huaja, si grupi militant rus Wagner. Kompania para-ushtarake Wagner është vendosur në Libi që nga viti 2018. Megjithatë, sipas një raporti të kohëve të fundit nga Instituti i Shërbimeve të Bashkuara Mbretërore (RUSI) ushtarak me bazë në Londër, Rusia do të rrisë më tej përpjekjet e saj brenda kornizës së “Antantes Roskoloniale”, një grup vendesh që kërkojnë në mënyrë aktive ndihmën e Rusisë, në Lindjen e Mesme dhe Afrikë. E ndarë politikisht, por e pasur me naftë dhe ar, Libia në Detin Mesdhe është kandidatja kryesore për këtë lloj “kolonializmi të ri rus”.
“Shansi i artë”
Vendi është ndarë midis dy administratave kundërshtare që nga viti 2014. Pjesa perëndimore e Libisë qeveriset nga Qeveria e Unitetit Kombëtar, një qeveri e përkohshme e njohur ndërkombëtarisht e ndërmjetësuar nga OKB me bazë në Tripoli nën udhëheqjen e kryeministrit Abdul Hamid Dbeiba. Ajo mbështetet nga milicia turke. Lindja e vendit është nën administrimin e Qeverisë së Stabilitetit Kombëtar të Kryeministrit Ossama Hamad, me seli në Tobruk. Kjo qeveri mbështetet nga Ushtria Kombëtare Libiane e komanduar nga gjenerali Khalifa Haftar. “Qëllimet e Wagnerit në Libi janë kryesisht të fitojë akses në të ardhurat nga nafta, pak a shumë në mënyrë indirekte përmes mbështetjes për forcat e armatosura të Haftarit, por gjithashtu të sigurojë akses në kontinentin më të gjerë afrikan,” Tim Eaton, bashkëpunëtor i lartë kërkimor në institutin e mendimit londinez Chatham House. “Në këtë kuptim, Libia funksionon si krye-urë”, shtoi Eaton.
“Pasardhësi” i Prigozhin
Grupi Wagner u themelua në vitin 2014. Për vite me radhë, ai u drejtua nga milioneri rus Yevgeny Prigozhin, i cili ishte i lidhur ngushtë me presidentin rus Vladimir Putin – derisa ai u rebelua kundër Kremlinit në qershor të vitit 2023 dhe pati një fund tragjik. Dy muaj më vonë, Prigozhin vdiq në një aksident avioni. Që atëherë, grupi i Wagner-it është caktuar në inteligjencën ushtarake ruse. Lideri i ri i Wagner, gjenerali Andrej Averjanov, dyshohet se ka mbikëqyrur vrasjet jashtë vendit dhe ka marrë pjesë në destabilizimin e vendeve evropiane. Mercenarët tani nën komandën e tij në Libi janë riemërtuar “Trupat e Ekspeditës”. “Duke zëvendësuar Prigozhin me dikë më të afërt me regjimin dhe me përvojë në inteligjencën ruse, operacionet e grupit Wagner u lidhën më hapur me Moskën”, tha Hager Ali nga instituti gjerman GIGA për Studime Globale dhe Zona. Ndërsa më parë Kremlini mund të mohonte çdo lidhje me aktivitetet e milicisë, Averyanov “e hedh poshtë këtë mohim të besueshëm, sepse tani është më shumë një shtrirje e drejtpërdrejtë e interesave ruse në Afrikë dhe Lindjen e Mesme”, thotë Ali.
Pazaret e fshehta
Megjithatë, një nga njerëzit e parë që takoi Averjanov në rolin e tij të ri shtatorin e kaluar ishte gjenerali Haftar. Të dyja palët riafirmuan angazhimin e tyre ndaj asaj që mund të përmblidhet si një marrëveshje “sigurie burimesh”, sipas raportit RUSI. Luftëtarët e Wagner vazhdojnë të mbështesin Haftarin dhe në këmbim lejohen të vazhdojnë të përdorin vendin me vendndodhje strategjike për të transituar armë, për të kontrabanduar drogë dhe për të operuar tre baza ajrore libiane. Këto baza i mundësojnë Moskës të dërgojë arin e nxjerrë në Libi nën udhëheqjen e Wagnerit në Rusi, e cila është nën sanksione të rënda për shkak të agresionit të saj kundër Ukrainës. “Wagner transportoi gjithashtu raketa tokë-ajër të lëvizshme nga njeriu, municione, karburant dhe ngarkesa të tjera nga Libia në Forcën e Mbështetjes së Shpejtë Sudaneze, e cila është në luftë me forcat e armatosura sudaneze,” vuri në dukje gjithashtu në një analizë të fundit nga Hagere Ali i GIGA. Për libianët, megjithatë, mercenarët e Wagnerit në vend nënkuptojnë gjithashtu “shkelje serioze të të drejtave të njeriut duke përfshirë torturën, përdhunimin masiv dhe vrasjet jashtëgjyqësore”, përfundoi Bashkimi Evropian që në dhjetor 2021.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Wagner” bleu armë nga Koreja e Veriut dhe rekrutuan të burgosurit
