R0, i shqiptuar “R asgje”, është një term matematik që tregon se sa ngjitëse është një sëmundje infektive. Është referuar gjithashtu si numri i riprodhimit. Ndërsa një infeksion transmetohet te njerëzit e rinj, ai riprodhohet vetë.
R0 ju tregon numrin mesatar të njerëzve që do të marrin një sëmundje ngjitëse nga një person me atë sëmundje. Ai zbatohet në mënyrë specifike për një popullatë njerëzish që më parë ishin pa infeksion dhe nuk janë vaksinuar.
Për shembull, nëse një sëmundje ka një R0 prej 18, një person që e ka sëmundjen do ta transmetojë atë te mesatarisht 18 persona të tjerë. Ky përsëritje do të vazhdojë nëse askush nuk është vaksinuar kundër sëmundjes ose nuk është tashmë imun ndaj saj në komunitetin e tyre.
Çfarë nënkuptojnë vlerat R0?
Ekzistojnë tre mundësi për transmetimin ose rënien e mundshme të një sëmundjeje, në varësi të vlerës së saj R0:
Nëse R0 është më pak se 1, çdo infeksion ekzistues shkakton më pak se një infeksion të ri. Në këtë rast, sëmundja do të zvogëlohet dhe përfundimisht do të vdesë.
Nëse R0 është e barabartë me 1, çdo infeksion ekzistues shkakton një infeksion të ri. Sëmundja do të qëndrojë e gjallë dhe e qëndrueshme, por nuk do të ketë një shpërthim apo një epidemi.
Nëse R0 është më shumë se 1, çdo infeksion ekzistues shkakton më shumë se një infeksion të ri. Sëmundja do të transmetohet mes njerëzve dhe mund të ketë një shpërthim ose epidemi.
E rëndësishmja, vlera R0 e një sëmundjeje zbatohet vetëm kur të gjithë në një popullatë janë plotësisht të prekshëm ndaj sëmundjes. Kjo do të thotë:
- askush nuk është vaksinuar
- askush nuk e ka pasur këtë sëmundje më parë
- nuk ka asnjë mënyrë për të kontrolluar përhapjen e sëmundjes
Ky kombinim i kushteve është i rrallë në ditët e sotme falë përparimeve në mjekësi. Shumë sëmundje që ishin vdekjeprurëse në të kaluarën tani mund të përmbahen dhe ndonjëherë të kurohen.
Për shembull, në vitin 1918 pati një shpërthim mbarëbotëror të gripit të derrit që vrau 50 milionë njerëz. Sipas një artikulli rishikues të botuar në BMC Medicine, vlera R0 e pandemisë së 1918 u vlerësua të ishte midis 1.4 dhe 2.8.
Por kur gripi i derrit, ose virusi H1N1, u kthye në vitin 2009, vlera e tij R0 ishte midis 1.4 dhe 1.6, raportojnë studiuesit në revistën Science. Ekzistenca e vaksinave dhe barnave antivirale e bëri shpërthimin e vitit 2009 shumë më pak vdekjeprurës.
COVID-19 R0
R0 për COVID-19 është një mesatare prej 5.7, sipas një studimi të publikuar në internet në Emerging Infectious Diseases. Kjo është rreth dyfishi i një vlerësimi të mëparshëm R0 prej 2.2 në 2.7
5.7 do të thotë që një person me COVID-19 mund të transmetojë koronavirusin te 5 deri në 6 persona, në vend të 2 deri në 3 që studiuesit menduan fillimisht.
Studiuesit llogaritën numrin e ri bazuar në të dhënat nga shpërthimi origjinal në Ëuhan, Kinë. Ata përdorën parametra si periudha e inkubacionit të virusit (4.2 ditë) – sa kohë ka kaluar nga koha kur njerëzit u ekspozuan ndaj virusit dhe kur filluan të shfaqnin simptoma.
Studiuesit vlerësuan një kohë dyfishimi prej 2 deri në 3 ditë, që është shumë më e shpejtë se vlerësimet e mëparshme prej 6 deri në 7 ditë. Koha e dyfishimit është sa kohë duhet që numri i rasteve të koronavirusit, shtrimeve në spital dhe vdekjeve të dyfishohet. Sa më e shkurtër të jetë koha, aq më shpejt përhapet sëmundja.
Me një R0 prej 5.7, të paktën 82 përqind e popullsisë duhet të jetë imun ndaj COVID-19 për të ndaluar transmetimin e tij nëpërmjet vaksinimit dhe imunitetit të tufës.
Autorët e studimit thonë se mbikqyrja aktive, gjurmimi i kontakteve të personave të prekur nga koronavirusi, karantina dhe masa të forta distancimi fizik nevojiten për të ndaluar transmetimin e koronavirusit.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“1 në 4 fëmijë merr antibiotikë të dëmshëm”
