NATO duhet të ketë nxjerrë mësime nga përfshirja e shteteve baltike në 2004, shtetet e dobëta ushtarake, mbrojtja e të cilëve tani kushton shumë. Në vend të kësaj, zgjerimi i anëtarësimit ka vazhduar. Shqipëria dhe Kroacia u bashkuan në 2009, Mali i Zi në vitin 2017. Tani po flitet edhe për Bosnjen dhe Maqedoninë Veriore.
Por zgjerimi dobëson aleancën në vend që ta forcojë atë, dobëson angazhimin e brendshëm të SHBA-së duke provokuar pakënaqësi për skeptikët e NATO-s. Është koha për të ndaluar zgjerimin e NATO-s.
Çdo shtet i shtuar në NATO sjell një përgjegjësi strategjike. Shtetet Baltike, që iu shtuan aleancës në mënyrë të rastësishme gjatë një periudhe të hegjemonisë së SHBA, e ilustrojnë këtë problem.
Aleanca është zotuar t’i mbrojë ato, por pozicioni i tyre gjeografik, larg nga qendrat e fuqisë ushtarake të NATO-s, por afër Rusisë, i bën ato pothuajse të padepërtueshme. Rezultatet e luftërave amerikane kanë dhënë arsye për pesimizëm.
Detyrimet e reja strategjike mund të kompensohen nga aftësitë e reja ushtarake. Megjithatë, Polonia dhe Rumania i sollën ushtritë e mëdha me aftësi, por shumica e shtesave të reja nuk e bënë. Shqipëria ka vetëm 8,000 anëtarë në forcat e saj ushtarake (aktive dhe rezervë), Slloveninë 9,000, dhe Mali i Zi 2,000. Këto janë vende të vogla me ushtri të dobët dhe në thelb nuk kanë aftësi për të projektuar pushtetin jashtë kufijve të tyre. Ata janë konsumatorë të sigurisë, jo ofrues.
Dobësia e anëtarëve të rinj mund të kompensohet nga aftësitë e anëtarëve të vjetër, por, siç presidenti Donald Trump kurrë nuk e vë në dukje, shpenzimet e mbrojtjes së NATO-s janë të ulëta.
Një studim i kohëve të fundit i CSIS vuri në dukje se, ndonëse shpenzimet ushtarake janë të ulëta, disa anëtarë të NATO-s kanë kontribuar ndjeshëm në misionet paqeruajtëse dhe forcimin e mekanizmave të aleancës për të lëvizur forcat në lindje.
Shtetet e reja nuk janë vetëm ushtarakisht të dobëta, por shpesh edhe të dobëta politikisht.
Shtetet baltike kanë pakica të mëdha ruse që mund të kthehen kundër qeverisë. Ballkani është një hallkë e tensioneve ndërshtetërore dhe ndarjeve të brendshme. Mali i Zi mezi shtypi një grusht shteti ushtarak të kohëve të fundit. Serbia, nuk është dakord me humbjen e statusit të saj pas shpërbërjes së ish-Jugosllavisë.
Shqipëria ka enklava etnike në vende të tjera dhe disa shqiptarë ëndërrojnë për një “Shqipëri më të madhe”.
Bosnja është ende e përçarë nga tensionet etnike.
Trump vazhdon me armiqësinë e tij ndaj NATO-s dhe konfrontimet me udhëheqjen aleate. Prandaj, pakënaqësia me aleatët është një pjesë e përhershme e politikës amerikane dhe zgjerimi i aleancës e përkeqëson këtë pakënaqësi.
Së fundi, zgjerimi provokon rusët. Rusia argumenton se Shtetet e Bashkuara kishin premtuar të mos e lëviznin aleancën në lindje kur përfundoi Lufta e Ftohtë. Megjithëse ky interpretim është kontestuar nga analistët perëndimorë, perceptimi rus i perandorisë perëndimore vazhdon.
Ndërprerja e zgjerimit nuk do të thotë që vendet e tjera duhen lënë jashtë në të ftohtë. “Partneriteti për paqen” ekziston ende si një mënyrë për t’i lidhur vendet me aleancën pa anëtarësim formal. Një mekanizëm i tillë mund të përdoret në të ardhmen, jo vetëm për Bosnjen dhe Maqedoninë e Veriut, por edhe për Gjeorgjinë, Kosovën, Finlandën, Suedinë ose çdo vend tjetër që mund të interesohet për anëtarësim kur ata ndihen të kërcënuar. Këto partneritete shtrijnë ndikimin e NATO-s dhe rrisin aftësitë e partnerit për t’i rezistuar agresionit pa e ngarkuar aleancën me detyrimet e traktatit ose duke shkaktuar kundërthënie brenda vendit.
Në fund të fundit, megjithatë, NATO nuk është Kombet e Bashkuara ku anëtarësimi universal është një qëllim.
Është një aleancë ushtarake që kërkon njëfarë kohezioni të brendshëm për efektivitetin dhe angazhon anëtarët e saj, veçanërisht anëtarin e tij më të madh, Shtetet e Bashkuara, që të përdorin forcën në emër të të tjerëve. Zgjerimi i vazhdueshëm e bën aleancën të prekshme ndaj rënies së mundshme, ndërsa kërkesat ushtarake rriten, përçarjet shtohen, Rusia gjen më shumë dobësi për të shfrytëzuar dhe angazhimi i SHBA pakësohet.
Jennifer Lind dhe William Wohlforth argumentojnë se “Uashingtoni duhet të përqendrojë vëmendjen dhe burimet e tij në menaxhimin e rivaliteteve të fuqishme të pushtetit, jo tek aleatët e rinj.
Michael Mandelbaum bën një argument të ngjashëm lidhur me kontrollin e Rusisë, Kinës dhe Iranit.
Përfundimi i të dy argumenteve është i njëjtë: NATO duhet të ndalojë zgjerimin nëse dëshiron të mbijetojë.
Mateu Cancian shërbeu si një kapiten në Trupat Detare 2009-2013, vëzhgues në operacionin Liria e Qëndrueshme. Ai është aktualisht një kandidat i doktoratës në MIT.
Mark Cancian (Kolonel, US Marine Corps, rr.) është një këshilltar i lartë në Programin Ndërkombëtar të Sigurisë CSIS. Koloneli Cancian kaloi mbi tre dekada në Korpusin Detar të SHBA-ve, duke shërbyer si këmbësor, dhe nëpunës civilë dhe në turne jashtë shtetit në Vietnam, Desert Storm dhe Irak.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A e mbështet NATO dialogun Kosovë-Serbi?
Asnjë aleancë nuk mund ta zëvendësojë NATO-n…
