Organizata e Traktatit të Atlantikut Verior (NATO) shënon 70 vjetorin e saj këtë javë.
Ministrat e Jashtëm të vendeve të NATO-s ndodhen në kryeqytetin e Shteteve të Bashkuara, Washington, DC, për këtë rast.
Por ndërsa NATO përdor mijra trupa dhe pajisje për të penguar Rusinë dhe kërkon zgjidhje për kërcënimet e reja, siç janë sulmet kibernetike dhe luftërat hibride, sfida e saj më e madhe duket se qëndron brenda saj.
Çfarë është Nato?
NATO është një aleancë politike dhe ushtarake 70-vjeçare. Aleanca u krijua kryesisht nga frika e Luftës së Ftohtë ndaj agresionit sovjetik dhe ekspansionizmit.
Shtetet e Bashkuara, Kanadaja, Belgjika, Danimarka, Franca, Islanda, Italia, Luksemburgu, Hollanda, Norvegjia, Portugalia dhe Mbretëria e Bashkuar nënshkruan traktatin fillestar më 4 prill 1949.
Një dispozitë kryesore e traktatit, e ashtuquajtur Neni 5, thotë se nëse një anëtar i aleancës sulmohet në Evropë ose në Amerikën e Veriut, ajo duhet të konsiderohet një sulm ndaj të gjithë anëtarëve. Kjo në mënyrë efektive e ka vënë Evropën Perëndimore nën “ombrellën bërthamore” të SHBA.
Sipas NATO-s, aleanca luan një rol të rëndësishëm në luftën kundër “terrorizmit”.
Më shumë se 13,000 trupa të NATO-s kanë kontribuar me trajnimin e forcave lokale në Afganistan. NATO është gjithashtu një anëtar i plotë i koalicionit global që lufton Shtetin Islamik të Irakut dhe grupin Levant (ISIL ose ISIS).
Kreu i aleancës është gjithmonë një sekretar i përgjithshëm civil. Aktualisht shefi i NATO-s është ish-kryeministri norvegjez Jens Stoltenberg. NATO udhëhiqet ushtarakisht nga Komandanti Suprem i Forcave Aleate të Evropës, i cili është gjithashtu gjenerali komandues i Komandës Evropiane të Shteteve të Bashkuara, aktualisht gjenerali Curtis Scaparrotti.
Kush janë anëtarët?
NATO ka 29 vende anëtare. Disa vende të tjera janë në negociata për anëtarësim.
Vendet e tanishme anëtare dhe viti i anëtarësimit në NATO janë: Shqipëria (2009), Belgjika (1949), Bullgaria (2004), Kanadaja (1949), Kroacia (2009), Republika Çeke (1999), Danimarka (1949), Estonia (2004) (1949), Letonia (2004), Lituania (2004), Luksemburgu (1949), Mali i Zi (2017), Franca (1949), Gjermania (1955), Greqia (1952), Hungaria (1999), Islanda (1949), Polonia (1999), Portugalia (1949), Rumania (2004), Sllovakia (2004), Sllovenia (2004), Spanja (1982), Turqia (1952), Mbretëria e Bashkuar (1949) dhe SHBA (1949).
Pse u krijua NATO? Si ka ndryshuar?
NATO filloi si një aleancë politike, e cila ndryshoi shpejt pasi sovjetikët testuan një bombë atomike në 1949, si dhe pas shpërthimit të Luftës së Koresë në vitin 1950. Gjenerali Dwight Eisenhower u emërua atë vit si komandanti i parë suprem. Lord Ismay ishte sekretari i parë i përgjithshëm i NATO-s dhe u emërua nënkryetar i Këshillit të Atlantikut të Veriut në vitin 1952.
Aleanca u krijua për të zotëruar burime të përbashkëta ushtarake dhe për të “mbrojtur lirinë, trashëgiminë e përbashkët dhe qytetërimin e popujve të tyre, bazuar në parimet e demokracisë, lirisë individuale dhe sundimit të ligjit”.
NATO ka thirrur nenin 5 vetëm një herë, më 12 shtator 2001, pas sulmeve të 11 shtatorit në SHBA.
NATO i ka mbijetuar shumë sfidave të frikshme gjatë dekadave, duke përfshirë krizën e raketave kubane dhe garën raketore në Evropë. Aleanca mbeti gjithashtu e paprekur pas ndarjeve të brendshme mbi Kanalin e Suezit, luftën në Irak dhe largimin e Francës nga struktura e komandës së aleancës. Zyrtarët thonë se ata janë të bindur se NATO do të mbijetojë edhe tani edhe pse ka konflikte mbi tregtinë, ndryshimet klimatike dhe marrëveshjen bërthamore të Iranit.
Të gjithë aleatët e NATO-s ranë dakord të shpenzojnë dy përqind të produktit të brendshëm bruto (PBB) për mbrojtjen deri në vitin 2024.
Në vitin 2018, vetëm shtatë nga 29 vendet anëtare të NATO-s e arritën objektivin.
NATO vs. Trump
Trump ka akuzuar në mënyrë të përsëritur aleatët e NATO-s, dhe Gjermaninë në veçanti. Disa herë gjatë vitit 2018 Trump privatisht u tha këshilltarëve të tij se donte të tërhiqej nga NATO, sipas New York Times.
Trump është parë nga aleatët si “problemi më urgjent dhe shpesh më i vështirë” i NATO-s.
Në një paralajmërim për Trump që të mos përpiqet të tërheqë SHBA nga aleanca ushtarake e NATO-s, Dhoma e Përfaqësuesve të SHBA në janar miratoi legjislacionin që synon parandalimin e një lëvizjeje të tillë.
Çfarë thotë Rusia për NATO-n?
Kremlini ka thënë se NATO është një kërcënim për sigurinë në Evropën Lindore dhe e konsideron atë si një bllok ushtarak armiqësor.
Vitin e kaluar Presidenti rus Vladimir Putin paralajmëroi NATO-n kundër lidhjeve më të ngushta me Ukrainën dhe Gjeorgjinë, duke thënë se një politikë e tillë ishte e papërgjegjshme dhe do të kishte pasoja për aleancën.
Rusia po mbjell mosmarrëveshje në aleancën e NATO-s duke i shitur Turqisë sistemin e mbrojtjes ajrore S-400.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Asnjë aleancë nuk mund ta zëvendësojë NATO-n…
NATO është më mirë seç duket…
