Deri vetëm disa vjet më parë, dukej sikur problemi i paraqitur nga armët bërthamore mund të menaxhohej me sukses, nëse nuk zgjidhej.
Rezervat bërthamore amerikane dhe ruse ishin zvogëluar ndjeshëm nga niveli i lartë i tyre i Luftës së Ftohtë, dhe marrëveshjet për kontrollin e armëve ishin në fuqi dhe kufizonin si sistemet e ndërmjetme ashtu edhe ato me distanca të gjata.
Por e gjithë kjo tani ka ndryshuar.
Progresi gjatë gjeneratës së fundit nuk kishte të bënte vetëm me Shtetet e Bashkuara dhe Rusinë. Libia u bind që të braktiste ambiciet e saj bërthamore, Izraeli pengoi zhvillimin bërthamor të Irakut dhe Sirisë dhe Afrika e Jugut hoqi dorë nga arsenali bërthamor. Irani nënshkroi Planin e Përbashkët të Aksionit të Përbashkët (JCPOA). Kohët e fundit, Këshilli i Sigurimit i KB vendosi sanksione të ashpra që synojnë të bindin Korenë e Veriut të heqë dorë nga programi akoma modest, duke i hapur rrugën bisedimeve të nivelit të lartë midis zyrtarëve të Koresë së Veriut dhe SHBA.
Dhe, natyrisht, asnjë armë bërthamore nuk është përdorur në luftime për tre të katërtat e një shekulli, pasi SHBA-të hodhën dy bomba bërthamore në Japoni për të shpejtuar përfundimin e Luftës së Dytë Botërore.
Sidoqoftë, verën e kaluar SHBA u tërhoq nga Traktati i Forcave Bërthamore të Rendit të Ndërmjetëm 1987, pasi tha se Rusia kishte shkelur kushtet e INF. Traktati që kufizon armët bërthamore me rreze më të gjatë amerikane dhe ruse do të skadojë në vitin 2021 nëse nuk zgjatet.
Për më tepër, duke dalë nga JCPOA, SHBA. ka rritur rreziqet që vijnë nga Irani. Marrëveshja, vendosi një tavan mbi aktivitetin bërthamor iranian dhe lejoi inspektime ndërkombëtare.
Tani, megjithatë, Irani ka filluar një proces të ngadaltë, por të qëndrueshëm për të dalë nga shumë prej kufijve të marrëveshjes.
Mund të jetë duke e bërë këtë për të bindur SHBA dhe Evropën që të lehtësojnë sanksionet ekonomike. Mund të jetë gjithashtu duke llogaritur që këto hapa mund të zvogëlojnë në mënyrë dramatike kohën e nevojshme për të prodhuar armë bërthamore pa u sulmuar.
Një situatë e tillë mund të çojë disa fuqi të tjera rajonale, përfshirë Turqinë, Arabinë Saudite dhe Egjiptin, të zhvillojnë ose të përdorin ë armët e tyre bërthamore. Turqia, më shumë se të tjerët, ka thënë se mund të zgjedhë të zhvillojë armë bërthamore pavarësisht se çfarë bën Irani.
Një rrezik është që Koreja e Veriut gjatë viteve të ardhshme do të posedojë një arsenal të rëndësishëm që do të përbëjë një kërcënim për SHBA. Një tjetër është se fqinjët e Koresë së Veriut, përfshirë Korenë e Jugut dhe Japoninë, do të mendojnë gjithashtu, kanë nevojë për armë bërthamore duke marrë parasysh kërcënimin e Koresë së Veriut dhe besimin e tyre të zvogëluar në besueshmërinë e SHBA dhe garancinë për t’i mbrojtur me forcat e saj bërthamore.
Rreziku është që një garë armë bërthamore mund të shkaktojë një luftë. Edhe nëse do të shmangej një luftë e tillë, prania e arsenaleve të shumta bërthamore do të shtonte tundimin.
Sot, me teknologjinë bërthamore gjithnjë e më të disponueshme, ne po hyjmë në një periudhë të re dhe të rrezikshme.
Konkurrenca bërthamore apo edhe përdorimi i armëve bërthamore përsëri mund të bëhet kërcënimi më i madh për stabilitetin global. Më pak e sigurt është nëse liderët e sotëm do të përballen dot me këtë sfidë që po shfaqet.
Richard N. Haass, Presidenti i Këshillit për Marrëdhëniet e Jashtme, më parë shërbeu si Drejtor i Planifikimit të Politikave për Departamentin e Shtetit të SHBA (2001-2003), dhe ishte i dërguari special i Presidentit George W. Bush në Irlandën Veriore dhe Koordinator për Ardhmërinë e Afganistanit . Ai është autori i A World in Disarray: Politika e Jashtme Amerikane dhe Kriza e Rendit të Vjetër.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Korea e Veriut nuk heq dorë nga armët bërthamore
Evropa po shpëton marrëveshjen që SHBA ‘shkatërroi’?
“Diplomacia: art i frenimit të pushtetit”
