Në vitin 2015, George Osborne përshëndeti ardhjen e një “dekade të artë” të marrëdhënieve Sino-Britanike.
Pesë vjet më vonë, gjendja shpirtërore ka ndryshuar në mënyrë dramatike, pas ndërrimit të vendimit të Britanisë për të lejuar firmën kineze Huawei të zhvillojë rrjetin e saj 5G.
Edhe pse qeveria e Mbretërisë së Bashkuar ka kërkuar të hedhë poshtë akuzat se vendimi ishte i motivuar politikisht, ai duket që është i tillë.
Pasi dështuan në mënyrë të përsëritur të bindnin shërbimet e inteligjencës britanike se Huawei paraqiste një rrezik të sigurisë kombëtare, SHBA vendosi sanksione të reja për të ndaluar furnizimet gjysmëpërçuese ndërkombëtare.
Kjo e la Qendrën Kombëtare të Sigurisë Kibernetike të Mbretërisë së Bashkuar me pak zgjedhje.
Frika e Uashingtonit për Huawei është e justifikushme.
Por ka një shqetësim edhe më të madh: që modeli ekonomik i Kinës mund të ketë potencialin të rivalizojë fuqinë prodhuese të kapitalizmit liberal, dhe të kërcënojë epërsinë teknologjike amerikane.
Pasi Deng Xiaoping filloi reformat dhe procesin e hapjes së Kinës në 1978, shumica e ekonomistëve perëndimorë supozuan se Kina do të ndiqte rrugën e shoqërive të tjera ish komuniste: liberalizimi ekonomik do të pasohej nga demokratizimi politik dhe Kina do të bashkohej me klubin e demokracive liberale.
Por jo vetëm që demokracia liberale nuk ka arritur në Republikën e Popullit, por partia komuniste kineze ka zhvilluar një model të veçantë ekonomik që ka hequr gati një miliardë njerëz nga varfëria dhe e ka shndërruar Kinën në një nga ekonomitë më të mëdha dhe më dinamike në botë.
Zyrtarisht i quajtur “socializëm me karakteristikat kineze”, modeli ekonomik i Kinës kombinon pronësinë strategjike të shtetit dhe planifikimin me stimuj të orientuar drejt tregut dhe një sistem politik njëpalësh.
Në kontrast me shumicën e ekonomive perëndimore, sistemi financiar kontrollohet dhe është në vartësi të objektivave të politikës; dhe vendimet për planifikim dhe investim afatgjatë mbikëqyren nga Komisioni Kombëtar i Zhvillimit dhe Reformës.
Huawei përdoret për të treguar suksesin e këtij modeli.
Megjithëse nuk është një ndërmarrje në pronësi të shtetit, kompania ka marrë mbështetje të konsiderueshme nga shteti kinez, duke përfshirë kredi prej 30 miliardë dollarësh nga Banka e Zhvillimit.
Kështu ai është shfaqur si lideri i pakrahasueshëm global në zhvillimin e rrjeteve 5G, dhe së fundmi tejkaloi Samsung si prodhuesi më i madh i smartphone-ve në botë.
Edhe pse Huawei është kompania e parë e teknologjisë kineze që do të bëhet mbizotëruese globalisht, nuk ka gjasa të jetë e fundit.
Qendra e mendimit me ndikim, Këshilli për Marrëdhëniet me Jashtë, i ka përshkruar planet e Kinës si një “kërcënim real ekzistencial për udhëheqjen teknologjike të SHBA-së”, ndërsa përfaqësuesi i tregtisë amerikane Robert Lighthizer pranoi se ata paraqesin “një sfidë shumë, shumë serioze”.
Strategjistët kanë frikë se lejimi i Kinës të vazhdojë me këto plane mund të çojë në humbjen e epërsisë teknologjike të SHBA në sektorët kryesorë strategjikë siç janë teknologjia e informacionit, telekomunikacioni dhe inteligjenca artificiale, së bashku me fuqinë ekonomike, ushtarake dhe gjeopolitike që vjen me të.
Në fakt, tensionet midis SHBA-së dhe Kinës nuk ka qenë kurrë në të vërtetë për tregtinë. Që në fillim, SHBA ka qenë e shqetësuar për të parandaluar ngritjen e Kinës si një fuqi rivale teknologjike.
Në rastin e Huawei, qëllimi i administratës Trump është i qartë: të shtypë një nga kompanitë e para të teknologjisë kineze që po bëhet globalisht konkurrues.
Kjo strategji nuk është pa rreziqet e saj.
Duke u bërë presion vendeve që të mos bëjnë biznes me firmat kineze dhe duke i shkëputur ato nga zinxhirët e furnizimit global, Uashingtoni mund të përfundojë pa dashje përpjekjet e Pekinit për të zhvilluar aftësitë e brendshme në teknologjitë kryesore, duke shtuar tensionet.
Është joshëse të shikosh dilemën e Britanisë së Madhe për Huawei. Por, në shumë mënyra, kjo tregon dështimet e veta të politikës së brendshme.
Ndërsa ngritja e Huawei është padyshim një histori e suksesit kinez, është gjithashtu një histori e rënies anglo-amerikane.
Larg të shikuarit si modele të suksesshme për t’u imituar, SHBA dhe Mbretëria e Bashkuar po kthehen gjithnjë e më shumë në modele që duhen shmangur.
Asnjë nga këto nuk është për të thënë që varianti i Kinës i kapitalizmit autoritar është një alternativë e dëshirueshme, ose që qeveritë duhet të bëjnë një “sy qorr” ndaj abuzimeve të shtetit kinez.
Por kundërshtimi i teknologjisë kineze dhe nxitja e ndjenjës kundër Kinës nuk do të shërojë sëmundjet e kapitalizmit anglo-amerikan.
Rrënjët e këtyre problemeve, dhe për këtë arsye dhe zgjidhjet e tyre, përkundrazi, mund të gjenden shumë më afër shtëpisë.
Laurie Macfarlane është redaktore e ekonomisë në OpenDemocracy dhe një bashkëpunëtore në Institutin e Inovacionit dhe Qëllimit Publik të UCL.
Përkthyer dhe përshtatur nga The Guardian/ Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Evropa, ‘pre’ e lehtë e Kinës
A i leverdis Britanisë “një luftë” me Kinën?
A do ta braktisë Evropa miken e saj të vjetër?!
