NATO mund të jetë “aleanca më e suksesshme në histori”, siç pretendon sekretari i përgjithshëm i saj, Jens Stoltenberg, por gjithashtu mund të jetë në prag të dështimit.
Pas disa viteve të trazuara, gjatë së cilës Presidenti i SHBA Donald Trump gjithnjë e më shumë i ka kthyer shpinën NATO-s, tensionet midis Francës dhe Turqisë janë përshkallëzuar ndjeshëm, duke treguar se sa e brishtë është bërë Aleanca.
Mosmarrëveshjet franko-turke filluan në mes të qershorit, kur një frigatë e marinës franceze nën komandën e NATO-s në Mesdhe u përpoq të inspektonte një anije ngarkesash të dyshuar për shkeljen e një embargoje armësh të Kombeve të Bashkuara në Libi.
Franca pretendon se tre anije turke që shoqëronin anijen e ngarkesave ishin “jashtëzakonisht agresive” ndaj frigatës së saj, duke ndezur dritat e radarit të tyre tre herë. Turqia mohoi akuzat e Francës, duke pretenduar se frigata franceze po ngacmonte anijet e saj.
Sido që të jenë detajet, fakti është se dy aleatë të NATO-s ishin shumë afër një konflikti. Kjo është një ulje për Aleancënë mund të paralajmërojë shkatërrimin e saj.
Lord Hastings Ismay, sekretari i parë i përgjithshëm i NATO-s, tha se misioni i Aleancës ishte që “të mbajë rusët jashtë, amerikanët dhe gjermanët poshtë”. Dinamika padyshim ndryshoi gjatë dekadave pasuese, veçanërisht marrëdhëniet me Gjermaninë. Por bashkëpunimi udhëheqja e fortë amerikane dhe qëllimi mbeti i njëjtë.
Pa udhëheqjen e SHBA, e gjithë struktura rrezikon të shkatërrohet.
Nuk është rastësi që herën e fundit dy aleatë të NATO-s iu afruan konflikteve, gjatë pushtimit turk të Qipros në 1974, SHBA ishte e zënë me Luftën e Vietnamit. Në fakt, përplasja midis Turqisë dhe Francës ndodhi vetëm disa ditë pasi u zbulua se Trump kishte vendosur, pa asnjë konsultim paraprak me aleatët e Amerikës në NATO, të tërhiqte mijëra trupa amerikane nga Gjermania.
Forcat amerikane atje akoma shërbejnë si një frenues i fuqishëm për agresionin rus. Duke tërhequr ato forca, Trump ka dërguar një mesazh: sigurimi i sigurisë evropiane nuk është më përparësia kryesore e SHBA.
Pa SHBA si një timon, aleatët e NATO-s kanë filluar të drejtohen në drejtime të ndryshme. Turqia është shembulli më i qartë. Para konfliktit të fundit me Francën, Turqia bleu një sistem rus mbrojtjeje raketash S-400, megjithë kundërshtimet e SHBA. Për më tepër, ajo ka ndërhyrë me guxim në Libi, duke siguruar mbështetje ajrore, armë dhe luftëtarë për Qeverinë e Akordit Kombëtar me qendër në Tripoli.
Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan duket i sigurt se marrëdhënia e tij e drejtpërdrejtë me Trump do ta mbrojë atë nga vuajtjet e pasojave për sjelljen e tij.
Por Turqia nuk është vetëm; Franca ka bërë të njëjtën gjë, përfshirë në Libi. Duke ofruar mbështetje ushtarake për gjeneralin e mbështetur nga Rusia Khalifa Haftar, i cili kontrollon Libinë lindore, për të luftuar militantët islamikë, Franca ka dale kundër aleatëve të saj të NATO-s.
Ndërsa tensionet me Turqinë rriten, Franca është më këmbëngulëse se kurrë se një qasje evropiane për sigurinë dhe mbrojtjen, një që do të drejtohej de fakto nga Franca, është jetike.
Macron ka thënë me zë të lartë atë që disa të tjerë kanë pranuar: NATO po përjeton “vdekje cerebrale”, për shkak të angazhimit të dyshimtë të Trump për të mbrojtur aleatët e Amerikës.
Duke pasur parasysh që largimi i SHBA nga NATO filloi shumë përpara Trump, ka pak arsye për të besuar se kjo tendencë do të ndryshojë, megjithëse mund të ngadalësohet nëse ai humbet zgjedhjet e nëntorit.
Nëse Evropa nuk fillon të mendojë për veten e tij si një fuqi gjeopolitike dhe të marrë përgjegjësinë për sigurinë e saj, argumenton Macron, ajo “nuk do të jetë më në kontroll të fatit të saj”.
Dhjetorin e kaluar, NATO përkujtoi 70 vjet të mbështetjes së paqes, stabilitetit dhe prosperitetit në të dyja anët e Atlantikut.
Por përçarjet në Aleancë po thellohen, duke ngritur dyshime serioze nëse ajo do të arrijë në 75 vjetorin e saj. Koha që Evropa të zhvillojë mbrojtjet dhe aftësitë e saj është tani.
Ana Palacio, një ish-ministre e Punëve të Jashtme të Spanjës dhe ish-nënkryetare e lartë dhe këshilltare e përgjithshme e Grupit të Bankës Botërore, është pedagoge në Universitetin Georgetown.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Macron, versioni i përmirësuar i Napoleonit”
“NATO po vdes”, edhe rusët mendojnë njësoj si Macron
A duhet të largohet Trump nga NATO?
