Në më pak se 100 ditë, Brexit do të ketë përfunduar.
Britania do të jetë jashtë bashkimit doganor të Bashkimit Evropian dhe tregut të brendshëm. Por Brexit shtron pyetje për BE-në si dhe për Britaninë. Ajo sfidon atë që mund të quhet ideologjia e Evropës. Në fund të fundit, është një çështje serioze për një organizatë demokratike kur një shtet anëtar i madh vendos të largohet.
“Do të ishte,” deklaroi Donald Tusk, asokohe president i këshillit Evropian, menjëherë pas referendumit për Brexit në 2016, “do të ishte një gabim fatal për të supozuar se rezultati negativ në referendumin në Mbretërinë e Bashkuar përfaqëson një çështje konkretisht Britanike … vota e Brexit është një përpjekje e dëshpëruar për t’iu përgjigjur pyetjeve që miliona evropianë i bëjnë vetes çdo ditë. ”
Presidenti Macron i Francës ishte mjaft i sinqertë për të rrëfyer Andrew Marr të BBC në fillim të vitit 2018 se ishte e mundur që një referendum në Francë mund të kishte dhënë të njëjtin rezultat si në Britani.
Cilat janë, pra, mësimet? Në Bruges në vitin 2010 (aq i rëndësishëm sa leksioni i Margaret Thatcher i vitit 1988) kancelarja gjermane Angela Merkel vuri në dukje një tension të vazhdueshëm midis dy Evropave, Evropës mbikombëtare dhe Evropës ndërqeveritare.
Aksioni i fortë ekzekutiv i nevojshëm për të zgjidhur krizat e euros dhe migracionit mund të ndërmerret vetëm nga qeveritë kombëtare që punojnë së bashku. Këto kriza u përballën kryesisht nga qeveritë e vendeve anëtare në këshillin Evropian: komisioni dhe parlamenti Evropian luajtën një rol dytësor.
Kriza Covid, ashtu si krizat e kaluara, po çon drejt bisedimeve për integrim të mëtejshëm. Disa udhëheqës të BE kërkojnë instrumente të rinj ekonomikë dhe buxhetorë që kulmojnë në bashkimin fiskal në mënyrë që të vendosin euron në baza më të forta. Por me bashkimin fiskal, cilat çështje do të liheshin për zgjedhjet nacionale dhe qeveritë kombëtare kur kaq shumë politikë ekonomike të hiqet nga rendi i ditës?
Integrimi i mëtejshëm, e lëre më ndryshimin e traktatit, është gjëja e fundit që i duhet Evropës.
Kohë më parë, në 1990, kur Jacques Delors, ish presidenti i komisionit, i tha parlamentit evropian se ai dëshironte që Evropa të bëhej një “federatë e vërtetë” deri në fund të mijëvjeçarit, presidenti i atëhershëm francez François Mitterrand, shpërtheu: “Por kjo është qesharake! Me çfarë merret ai? Askush në Evropë nuk do ta dëshirojë kurrë atë “.
Pak në Evropë kërkojnë të “zhysin” identitetin kombëtar të vendit të tyre në një federatë.
Paradoksalisht Britania e Brexit, së bashku me Francën Gaulliste, ishin në pararojën e zhvillimit Evropian.
Kur, në vitet 1990, kryeministri John Major deklaroi se Evropa nuk ishte ende gati për një monedhë të përbashkët, paralajmërimet e tij u injoruan dhe ai u konsiderua si një mashtrues. Por mbase shtetet e tjera anëtare duhet të kishin dëgjuar atë që ai tha.
Kjo sigurisht do të ishte pikëpamja e atyre të rinjve në vendet anëtare të Mesdheut që e gjejnë veten të papunë si rezultat i politikave të kursimit të shkaktuara nga euro.
Për ato shtete anëtare të dala nga diktaturat, ishte e lehtë të thuhej, retorikisht, se ishin të etur për të sakrifikuar sovranitetin. Por të gjithë ata gjetën se pranimi i tyre i sovranitetit të përbashkët ishte subjekt i kufijve shumë të rreptë: Gjermania, kur bëhej fjalë për ndarjen e borxheve; Greqia, kur erdhi puna për kufizimet buxhetore; dhe vendet e Vishegradit të Evropës Qendrore (Republika Çeke, Hungaria, Polonia dhe Sllovakia), kur erdhi puna për të pranuar një kuotë të caktuar për migrantët sirianë.
Ajo që i duhet Evropës, siç vuri në dukje shpesh Tusk, nuk është më shumë Evropë, por Evropë më e mirë.
Evropës gjithashtu i duhet një treg i vetëm dixhital, të cilin Mark Rutte, kryeministër i Hollandës, e ka llogaritur se do të shtonte 400 miliardë euro (0 370 miliardë) në PBB-në e Evropës.
BE, pra, duhet të mbetet kryesisht një institucion ndërqeveritar në të cilin vendet anëtare, përmes këshillit Evropian, diktojnë ritmin e ndryshimit.
Evropa ka vuajtur në të kaluarën nga mungesa e një perspektive të tillë.
Brexit, pra, nuk ishte një devijim. Në vend që ta duartrokisni ose ta dënoni atë, BE duhet të kërkojë të marrë mësime prej saj.
Vernon Bogdanor është profesor i qeverisë në King’s College në Londër, dhe autor i “Britania dhe Evropa në një Botë të Trazuar”
Përkthyer dhe përshtatur nga The Guardian/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
‘Brexit, plaga më e rëndë e vetëshkaktuar në histori’
”Në fund BE do të pranojë shtyrjen për Brexit”
“Entuziazëm për një Brexit pa marrëveshje”
