Presidenca e Donald Trump është tani histori, e cila vendos rinovimin e marrëdhënies transatlantike në axhendën evropiane.
Por nuk mund të ketë kthim në varësitë e vjetra dhe komode të epokës së Luftës së Ftohtë dhe periudhës pas kësaj, kur Amerika vendosi të gjitha çështjet e rëndësishme të sigurisë dhe Evropa e ndoqi.
Për të ripërtërirë transatlantizmin, Evropa do të duhet të japë kontributin e saj në sigurinë e përbashkët, veçanërisht brenda mjedisit të saj gjeopolitik.
Në fqinjësinë e tij të afërt, Bashkimi Evropian përballet me tre ish-fuqi globale që janë fiksuar me lavdinë e tyre të kaluar perandorake: Rusia, Turqia dhe tani Mbretëria e Bashkuar.
Secili ka një marrëdhënie unike me Evropën, aktualisht si dhe historikisht, dhe të gjithë ndajnë disa të përbashkëta.
Nën udhëheqjen e Presidentit Vladimir Putin, Rusia kërkon statusin e saj të superfuqisë, kur Bashkimi Sovjetik ishte baraz me Shtetet e Bashkuara.
Nën udhëheqjen Presidentin Rexhep Tajip Erdogan, Turqia ëndërron zgjerimin gjeopolitik dhe kulturor të Perandorisë Osmane nga Ballkani dhe skajet perëndimore të Azisë Qendrore në Mesdheun lindor dhe bregun e Afrikës Veriore (Libi), deri në Gjirin Persik.
Dhe, së fundmi, Britania pas Brexit po kërkon shpirtin e saj në izolim të vetë-imponuar (dhe jo aq të shkëlqyeshëm), edhe pse mbetet pranë evropianëve përmes NATO-s dhe lidhjeve të forta kulturore dhe historike.
Për mirë ose për keq, BE ndan kontinentin evropian me këta tre fqinjë të vështirë, dhe kështu duhet të punojë me secilin prej tyre për të arritur bashkëjetesën paqësore.
Rusia, një fuqi bërthamore, është shumë e madhe dhe ushtarakisht e fuqishme që Evropa ta menaxhojë vetë. Këtu, BE do të mbetet e varur nga mbrojtja e SHBA, veçanërisht përballë kërcënimeve ruse ndaj Evropës Lindore dhe Shteteve Balltike, të cilat u bënë të dukshme me aneksimin e Krimesë në 2014 dhe luftën në Ukrainën Lindore.
Por sfida kryesore e Evropës qëndron diku tjetër: Mesdheu lindor, ku zbulimi i depozitave të konsiderueshme të gazit natyror nën shtratin e detit ka rritur ndjeshëm rrezikun e një konflikti midis anëtarëve të NATO-s Turqi dhe Greqi, si dhe përfshirjen e shtetit anëtar të BE-së Qipron.
Për më tepër, një mision i NATO-s për të ndaluar kontrabandën e armëve përgjatë bregdetit libian përshpejtoi kohët e fundit një konfrontim të rrezikshëm midis një frege frengjisht dhe anijeve të marinës turke, duke rezultuar në një ndërmarrje serioze diplomatike.
Në fakt, ndikon edhe ndërhyrja e Turqisë në luftën civile në Libi, konfliktit për Egjeun, çështjeve të gjata të demarkacionit, fluturimit dhe të drejtave detare dhe çështjes së hapur të Qipros.
Këto tensione, të cilat përkeqësohen më tej nga rivalitetet shekullore fetare dhe etnike, kanë krijuar një situatë gjithnjë e më të rrezikshme në pragun e Evropës.
Për sa i përket interesave të saj, Evropa do të duhet të merret vetë me këtë problem.
Tani është e qartë se si BE ashtu edhe Turqia ranë në një kurth të tyre: perspektiva e anëtarësimit në BE, e cila nuk do të jetë në tryezë në një të ardhme të parashikueshme. Fatkeqësisht, nuk ofrohet asnjë mekanizëm alternativ i integrimit.
Por Turqia dhe BE nuk mund të ndjekin rrugët e tyre.
Tregjet e Evropës, kapaciteti investues dhe marrëdhëniet me arkivorët e Turqisë Rusia dhe Irani e bëjnë atë të domosdoshme për Turqinë; dhe pozicioni gjeopolitik i Turqisë midis Evropës, Lindjes së Mesme, Azisë Qendrore dhe Kaukazit e bën atë të domosdoshëm për BE.
Përveçse është atdheu stërgjyshëror i popullatave të mëdha të pakicave në Gjermani, Belgjikë dhe Skandinavi, Turqia do të vazhdojë të shërbejë një “funksion urë” të rëndësishëm për migrimin e refugjatëve nga Azia në Evropë.
Prandaj është e domosdoshme që të dyja palët të zhvillojnë lidhje paqësore jashtë anëtarësimit në BE.
Për të qenë të sigurt, procesi i pranimit të Turqisë në BE, i pezulluar prej kohësh, do të duhet të mbetet akoma pezull për momentin; sepse mbetet të shihet se kush do të pasojë Erdogan.
Por për sa kohë që Erdoğan është në pushtet, bashkëjetesa është më e mira për të cilën mund të shpresohet.
Evropa nuk duhet të harrojë lojën e gjatë, e cila në mënyrë të pashmangshme do të përqendrohet në Kinë, jo në Rusi ose marrëdhëniet me Britaninë pas Brexit.
Kina tashmë po krijon një prani në Iran dhe duke demonstruar se ka kapital, njohuri dhe teknologji për të projektuar fuqinë dhe ndikimin përtej kufijve të saj. Nëse do të ketë sukses të kthejë Nismën “Rruga e re e Mëndafshtë” në një projekt edhe gjeopolitik, ajo së shpejti mund të shfaqet në kufirin juglindor të Evropës në një formë që askush në BE nuk e parashikoi.
Evropa nuk mund të dëshirojë një rezultat të tillë. Prandaj “Çështja Turke” do të mbetet më e rëndësishme sa kurrë më parë.
Joschka Fischer, ministri i jashtëm dhe zëvendëskancelar i Gjermanisë nga 1998 në 2005, ishte një udhëheqës i Partisë së Gjelbër Gjermane për gati 20 vjet.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
‘Erë lufte’: anije luftarake turke në ujërat greke, Athina njofton NATO
‘Fajin’ për tensionet Qipro-Turqi e ka BE
‘Diplomacia e maskave’, si Kina po e bën për vete Evropën Juglindore
