Quiz: Kur dhe pse Britania aneksoi Sudanin? Përgjigjja është në 1899, pas një dekade e gjysmë luftimesh. Forcat britanike ishin kundër milicive sudaneze që ishin mbledhur nën flamurin e një udhëheqësi karizmatik islamik i cili vetëquhej Mahdi dhe të cilin britanikët e shikonin si një terrorist fanatik.
Ekziston një mësim historie që ia vlen të mësohet këtu për tejkalimin perandorak, ndërsa Shtetet e Bashkuara largohen nga Afganistani.
Shumë zëra paralajmërojnë se ajo që vijon do të jetë paqëndrueshmëria dhe përfundimisht një pushtim i Talibanëve.
Vendi do të bëhet përsëri një bazë për terrorizmin, argumentojnë ata, dhe kështu që ne duhet të qëndrojmë për ta mbajtur atë të qëndrueshëm dhe në duar miqësore.
E vërteta është që nga 11 shtatori, Uashingtoni dhe qeveritë më të përparuara kanë zhvilluar një kapacitet të fuqishëm për të kapur terroristët, për t’i gjetur ata dhe për t’i parandaluar ata që të fillojnë sulme në shkallë të gjerë. Grupe të tilla si al-Kaeda dhe Shteti Islamik janë të zhgënjyer, të gjuajtur kudo dhe të copëtuar në forca lokale. Ata veprojnë në vende të ndryshme të paqëndrueshme, të tilla si Afganistani, Mali dhe Jemeni. Ky është një argument për përpjekjet globale të antiterrorizmit, jo pushtimi i qëndrueshëm i ndonjë vendi të veçantë.
Por mentaliteti që nxiti pushtimin amerikan të Afganistanit dhe Irakut ishte një neveri perandorake ndaj çdo paqëndrueshmërie.
Gjatë fundit të shekullit të 19-të, Britania shqetësohej se paqëndrueshmëria në Sudan – veçanërisht nga terroristët islamikë – do të përhapej dhe do të kërcënonte hyrjen e Britanikëve në Kanalin Suez në Egjipt. Ai kanal siguronte litarin e shpëtimit në korsitë detare për në Indi, e cila ishte xhevahiri në kurorën e Perandorisë Britanike. Si superfuqi e globit, Britania kishte frikë të ngjashme në shumë pjesë të botës. Kështu që Londra dërgoi dhjetëra mijëra trupa për të luftuar luftërat në Sudan dhe kudo tjetër.
Paralelja nuk është e saktë, natyrisht, por Shtetet e Bashkuara janë superfuqia e vetme në botë, tani për tani.
Do të ishte për të ardhur keq nëse Talibanët rimarrin Afganistanin, dhe Uashingtoni duhet të mbështesë qeverinë e Kabulit dhe të punojë me vendet e tjera në rajon – Kina, India dhe mbi të gjitha, Pakistani – për të gjetur një marrëveshje të qëndrueshme të ndarjes së energjisë në Afganistan.
Por Uashingtoni gjithashtu duhet të ketë parasysh, siç duket se po bën administrata e Biden, që forcat amerikane kanë kaluar dy dekada në Afganistan.
Ata kanë bërë atë që mund të bëhet, duke degraduar me sukses al-Kaidën dhe duke vrarë Osama bin Laden. Në fund të fundit, Afganistani nuk është qendror në pozicionin e Shteteve të Bashkuara si një fuqi globale.
Gabimi më i madh i Britanisë gjatë ekspeditave të saj perandorake në fillim të shekullit të 20-të ishte dështimi i saj për të bërë dallimin midis interesave të saj jetësorë dhe atyre që ishin periferikë. Në të kundërt, strategu më i shkëlqyer amerikan i Luftës së Ftohtë, George F. Kennan, gjithmonë thoshte se Lufta e Ftohtë varej nga një numër i vogël i qendrave të pushtetit.
Ai argumentoi në fund të viteve 1940 se ishin vetëm pesë – Shtetet e Bashkuara, Britania, rajoni i Gjermanisë Perëndimore, Japonia dhe Bashkimi Sovjetik. Për sa kohë që Uashingtoni mund të ruajë raportin 4-me-1 ndaj Moskës, ai do të fitonte Luftën e Ftohtë.
Kennan ntha “Ne duhet të vendosim se cilat zona janë zona kyçe dhe cilat jo, cilat duhet t’i mbajmë me tërë forcën tonë dhe të cilat mund t’i japim taktikisht,” tha ai. Në vend të kësaj, Uashingtoni erdhi për të ndërhyrë në vende të largëta në të gjithë botën për të parandaluar komunistët që të fitonin pushtetin kudo.
Strategjia duhet të bazohet në interesa, jo në një përgjigje refleksive ndaj çdo kërcënimi.
Henry Kissinger, një realist si Kennan, kishte qenë skeptik i Luftës së Vietnamit si akademik. Si anëtar i administratës së Nixon, ai mbështeti me forcë ndjekjen penale të luftës ndërsa negocionte tërheqjen e trupave amerikane. Por në bisedat e tij private me Richard Nixon, ai zbuloi se nuk besonte në logjikën qendrore që kishte udhëhequr ndërhyrjen amerikane. Nuk kishte shumë rëndësi nëse Vietnami i Jugut do të binte, i tha ai Nixon, dhe për sa kohë që do të ndodhte “një ose dy vjet” pasi trupat amerikane ishin zhdukur.
Vietnami i Jugut ra me të vërtetë dhe shkaktoi një tragjedi humanitare, por në planin afatgjatë nuk i gjymtoi Shtetet e Bashkuara.
Vetëm disa domino të vogla ranë në duart e komunizmit në Azi, dhe 10 vjet pas rënies së Saigon, administrata e Reagan ishte duke negociuar me Bashkimin Sovjetik. Në vitin 1989, Muri i Berlinit ra.
Një arsye kryesore për rënien e perandorisë së Moskës, natyrisht, ishte ndërhyrja e saj në Afganistan, e cila përgjaku Bashkimin Sovjetik dhe shkatërroi vullnetin e saj.
Rusët u përfshinë për arsye të njohura: një kryengritje, përçarje të brendshme, frikë nga paqëndrueshmëria.
Moska duhej t’i kishte kushtuar vëmendje këshillave të urta të George Kennan asokohe, ashtu si edhe tani.
Përkthyer dhe përshtatur nga The Washington Post/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Afganistani, laborator për terroristët”
“Diplomacia: art i frenimit të pushtetit”
“Luftërat e pafundme” të Trumpit janë një gënjeshtër e madhe
