Pothuajse të gjithë prisnin një recesion global në vitin 2023, pasi bankierët qendrorë luftuan kundër inflacionit të lartë. E kishin gabim. PBB-ja globale ndoshta është rritur me 3%. Tregjet e punës kanë qëndruar. Inflacioni është në rrugë të ulët. Bursat janë rritur me 20%.
Por kjo performancë totale fsheh variacion të gjerë. The Economist ka përpiluar të dhëna për pesë tregues ekonomikë dhe financiarë – inflacioni, “gjerësia e inflacionit”, PBB, vendet e punës dhe performanca e tregut të aksioneve – për 35 vende kryesisht të pasura. Ne i kemi renditur sipas asaj se sa mirë kanë bërë këto masa, duke krijuar një pikë të përgjithshme për secilën. Tabela e mëposhtme tregon renditjen dhe disa rezultate befasuese.
Në krye të listave, për të dytin vit radhazi, është Greqia – një rezultat i jashtëzakonshëm për një ekonomi që deri vonë ishte një fjalë për keqmenaxhimin. Përveç Koresë së Jugut, shumë nga interpretuesit e tjerë të shquar janë në Amerikë. Shtetet e Bashkuara vijnë e treta. Kanadaja dhe Kili nuk janë shumë prapa. Ndërkohë, shumë përtacë janë në Evropën veriore, duke përfshirë Britaninë, Gjermaninë, Suedinë dhe, duke sjellë deri në fund, Finlandën.
Trajtimi i rritjes së çmimeve ishte sfida e madhe në vitin 2023. Masa jonë e parë shqyrton inflacionin “bazë”, i cili përjashton komponentët e paqëndrueshëm si energjia dhe ushqimi dhe për këtë arsye është një tregues i mirë i presionit themelor inflacioniste. Japonia dhe Koreja e Jugut kanë mbajtur një kapak mbi çmimet. Në Zvicër çmimet bazë u rritën me vetëm 1.3% nga viti në vit. Megjithatë, gjetkë në Evropë, shumë vende ende përballen me presion serioz. Në Hungari, inflacioni bazë shkon në rreth 11% nga viti në vit. Finlanda është gjithashtu duke luftuar.
Në shumicën e vendeve inflacioni po bëhet më pak i rrënjosur—siç matet me “gjerësinë e inflacionit”, i cili llogarit pjesën e artikujve në shportën e çmimeve të konsumit ku çmimet po rriten me më shumë se 2% nga viti në vit. Bankat qendrore në vende si Kili dhe Koreja e Jugut rritën normat e interesit në mënyrë agresive në vitin 2022, më shpejt se shumë të tjera në botën e pasur, dhe tani duket se po korrin përfitimet. Në Korenë e Jugut gjerësia e inflacionit ka rënë nga 73% në 60%. Bankierët qendrorë në Amerikë dhe Kanada, ku gjerësia e inflacionit ka rënë edhe më shumë, mund të marrin gjithashtu një kredi.
Dy masat tona të ardhshme – rritja e punësimit dhe PBB – tregojnë shkallën në të cilën ekonomitë po ofrojnë për njerëzit e zakonshëm. Askund nuk shkoi mirë në mënyrë spektakolare në vitin 2023. Por vetëm një pakicë e vogël vendesh panë rënie të PBB-së. Irlanda ishte performuesi më i keq, me një rënie prej 4.1% (merreni këtë me pak kripë: ka probleme të mëdha me matjen e PBB-së irlandeze). Britania dhe Gjermania gjithashtu performuan dobët. Gjermania po lufton me pasojat e një goditjeje të çmimit të energjisë dhe konkurrencës në rritje nga makinat e importuara kineze. Britania ende po merret me pasojat e Brexit.
Amerika bëri mirë si për PBB-në ashtu edhe për punësimin. Ajo ka përfituar nga prodhimi rekord i energjisë, si dhe nga efektet e një stimuli bujar fiskal të zbatuar në 2020 dhe 2021. Ekonomia më e madhe në botë mund të ketë tërhequr vendet e tjera. Punësimi në Kanada është rritur me zgjuarsi. Pavarësisht luftës me Hamasin, Izraeli, i cili e konsideron Amerikën si partnerin më të madh tregtar, vjen i katërti në renditjen e përgjithshme.
Ju mund të mendoni se bursa amerikane, e mbushur me firma të gatshme për të përfituar nga revolucioni në inteligjencën artificiale, do të kishte bërë mirë. Në fakt, i përshtatur për inflacionin, ai është një performues mesatar. Tregu i aksioneve australiane, i mbushur me firma të mallrave që menaxhojnë një ulje nga çmimet e larta në vitin 2022, nuk performoi mirë. Çmimet e aksioneve në Finlandë kanë rënë. Firmat japoneze, në të kundërt, po përjetojnë diçka si një rilindje. Bursa e vendit është një nga performuesit më të mirë këtë vit, duke u rritur në terma realë me afro 20%.
Por për kthime të lavdishme të kapitalit, shikoni mijëra milje në perëndim – në Greqi. Aty vlera reale e bursës është rritur me mbi 40%. Investitorët i kanë vështruar kompanitë greke teksa qeveria zbaton një sërë reformash pro-tregut. Megjithëse vendi është ende shumë më i varfër se sa ishte përpara rrëzimit të tij të plotfuqishëm në fillim të viteve 2010, në një deklaratë të fundit FMN-ja, dikur armiku i Greqisë, vlerësoi “transformimin dixhital të ekonomisë” dhe “rritja e konkurrencës në treg”. Ndërsa finlandezët me performancë të dobët mund ta ngushëllojnë veten këtë Krishtlindje duke i mbytur dhimbjet e tyre në të brendshme (ose duke u dehur, siç njihet në vend), pjesa tjetër e botës duhet të ngrejë një gotë uzo për këtë kampion më të pamundur.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “The Economist“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Kina po përgatitet për më të keqen”
“Mungesa e punëtorëve po minon rritjen e kompanive”
“Deutsche Welle”: Davos 2023, pret elitën globale
