Shumë besojnë se Turqia do të kthehet në “normalitetin perëndimor”, sapo Rexhep Tajip Erdogan të përfundojë karrierën e tij politike.
Por sjellja e Turqisë është e ndikuar nga ristrukturimi sistematik i arenës ndërkombëtare pas përfundimit të Luftës së Ftohtë. Jo më kot parashikohet një ndryshim i rëndësishëm në politikën e jashtme turke pasi Erdogan të largohet nga skena.
Nga njëra anë, Ankaraja duket e gatshme të sakrifikojë besueshmërinë e saj si anëtare e NATO-s në mënyrë që të marrë S-400 dhe ndihmën e RUSATOM-it në ndërtimin e termocentraleve bërthamore.
Nga ana tjetër, ajo është distancuar nga politika e Sirisë në Moskë. Edhe në Libi, Turqia mbështet degën lokale të Vëllazërisë Myslimane.
Këtyre të gjithave duhet t’i shtohet qëndrimi anti-Izrael i Turqisë. As nuk mund të injorojmë ngacmimet e Greqisë dhe Qipros në Mesdheun lindor, që është një faktor themelor destabilizues në ekuilibrin rajonal të fuqisë.
Është e arsyeshme të pyesim se çfarë po përpiqet të arrijë Ankaraja. Po krijon pika të reja të konfliktit në një kohë kur ekonomia turke po tregon brishtësinë fiskale të viteve 1980, por këtë herë pa sigurinë e solidaritetit ekonomik amerikan.
Disa analistë besojnë se kjo gjendje pasqyron pikëpamjet personale të Erdoganit në lidhje me pozicionin e fuqisë ndërkombëtare të Turqisë.
Për shkak të kësaj, ata parashikojnë një kthesë spektakolare nga Ankaraja, sa më shpejt që Erdogan të largohet nga skena.
Por nëse do të kuptojmë lëvizjet e Turqisë në arenën gjeostrategjike të shekullit 21, duhet të pyesim nëse politika e jashtme e Erdoganit është rezultat i drejtpërdrejtë i humbjes së Kemalizmit në Turqi, apo produkt i ndryshimeve sistemike që ndodhën pas Luftës së Ftohtë.
Nëse politika e jashtme e Erdoganit është vetëm një produkt i personalitetit të tij, problemi është i zgjidhshëm, sepse asnjë politikan nuk zgjat përgjithmonë. Por, po sikur të jetë përtej kësaj?
Marrëdhëniet midis Ankarasë dhe Uashingtonit u përkeqësuan për herë të parë për herë të parë në vitet 1996-97, kur Turqia nuk pranoi të lejojë amerikanët të përdorin bazën ajrore të Incirlik, si një pikë nga e cila të godisnin objektiva në Irak.
Një episod serioz ushtarak me Greqinë, më i keqi pas pushtimit turk të Qipros në 1974, ndodhi gjatë Krizës Imia të 1996, e cila pothuajse rezultoi në konflikt të drejtpërdrejtë në Detin Egje. Marrëdhëniet turko-izraelite, të cilat ishin të forta që nga epoka otomane, filluan ngadalë të përkeqësohen gjatë mesit të viteve 1990. Për më tepër, pas përfundimit të Luftës së Ftohtë, Ankaraja dhe Moska rikthyen bashkëpunimin harmonik që kishin shijuar në periudhën e mesit të luftës. Ata krijuan Zonën e Bashkëpunimit Ekonomik të Detit të Zi dhe Rusia u bë partneri më i madh i eksportit për mallrat turke.
Pra, pas këtyre ngjarjeve, është e arsyeshme të konkludohet se nuk është Erdogani ai që e largoi Turqinë larg perëndimit, por ndryshimet sistemike që ndodhën në arenën ndërkombëtare me ngritjen e një sistemi të ri shumëpolar pas përfundimit të Luftës së Ftohtë, ndryshime që ndikuan ngritjen e tij në pushtet.
Analistët që besojnë se një agim i ri do të shpërthejë në Turqi kur Erdogan të largohet nga skena gabohen. Nacionalizmi dhe narcisizmi janë të rrënjosura thellë në nënvetëdijen kolektive të shtetit turk, dhe sistemi shumëpolar po ndihmon që ato të meta të dalin në sipërfaqe. Ata do të vazhdojnë të diktojnë zhvillimet e brendshme dhe sjelljen ndërkombëtare të shtetit, me ose pa Erdogan.
Dr. Spyridon N. Litsas është Profesor i Asociuar i Marrëdhënieve Ndërkombëtare në Universitetin e Maqedonisë dhe Profesor Vizitor i Marrëdhënieve Ndërkombëtare në Institutin e Shkencave Politike në Universitetin e Grenoble, Francë.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A do ta gjejë Turqia rrugën drejt Perëndimit?
Erdogan kërkon ‘vetminë e çmuar’ larg nga aleanca me Perëndimin
A mund t’i rregullojë Turqia marrëdhëniet me Perëndimin?
