Për Shqipërinë historia u dha të kuptojnë gjithë botës, pa ndruajtur dhe me dokumenta të plota, se ka qënë dhe do të jetë një Shqipëri e patundur në faqen e dheut. Po mjerisht, politikanëve të Turqisë re s’i a u mbushi dot mëndjet e thata! Me të vërtet, ishte një kohë që Shqipërisë prej guvernës turke s’i jepej ajo rëndësi si ndëkur që duhej dhe midis kombeve ndryshme s’nëmëronej si shok bujar?!
Se lëvizja jonë kombëtare, si dukej atë kohë xhonturqve s’ia u kishte mbushur synë. Dhe kishin vënë ndër mënt si ndëkur që bënë, t’e ngrinin nga çdo sënd emrin shqipëtar, duk me i dhënë funt pas programit pan-turqizme.
Kur xhonturqët muar gjithë sundimin e Mbretërisë në duar, e para punë për ta qe të mbushin këtë dëshirë, që po ushqenin na më të thellit e zëmërave të tyre, pa shkuar ndër mëndje se ç’rezik do t’u zinte piqinë. Komiteti xhonturk, duke blerë ca të pakë shqipëtarë, pandehu se shtyri ndër duar tërë kombin madhështor dhe shqipëtarët e tjerë që të heshtnin para çdo paudhësie që të bënin këta bukuroshë… Me të vërtetë, shumë shqipëtarë i bënë pas vete dhe i mituan, a më mirë u zunë sytë me të hollat dhe ofiqet që u dhanë!!… Po kjo udhë s’qe mjaft për xhonturqët, se e panë që nuk do t’u mbusheshin dëshirat e egërta si u donte zëmëra, se shqipëtarët zemërdëlirë dhe të pa vënë re enteresat e veta, u kundërshtuan dhe s’pushuan së përhapuri ndjenjat kombëtare midis atdhetarëve. Ky guxim dhe kurajë, gjithë parësinë xhonake e vuri në mejtim të thellë dhe kështu s’u kursyen së derdhuri një ushtëri të madhe në Shqipëri, me vullnet të shuaj kombin shqipëtar. Me milionë lira dërmuar dhe me mijëra ushëtarë dhanë therore dhe përsëri kombi shqipëtar dolli mundës përpara një rëmeti ushtërie si milingonat përdhesi…
Që nga çpallje e lirisë e tëhu, kur po kalojnë pesë vjet, Shqipëria s’pushojti së lëftuari për mbrojtjen e Konstitucionit, ku po merej nëpër këmbë prej ca judhenjë të Selanikut, të cilët me dinakëritë e tyre, Mbretërinë e suallë më atë shkallë, ku do t’i shitej lëkura si e dhelprës për hirën e ca njerëzve që s’ishin kurrë gjë. Po fati dhe gabim i ushtërisë që s’ia u çmoj ligësitë e tyre, po u qe mbrojtës gjer orën e fundit.
Ne shqipëtarët, duk me parë këtë mbrojtje q’i bën ushtëria një qeverie, që e cila nën maskën liridashëse shkel çdo nom dhe nyje të kanunit-themelimtar, vrapuam pa humbur kohë të shpëtojmë veten me qëllim të njihnim Shqipërinë më vethe dhe gjithë thirjet që përndaheshin prej mburimit, na përmëntnin doemos atë send ku qe vendosur, se një qeveri tirane sot në këtë shekull në faqe të Evropës s’munt të jetonjë. Pra, Evropa rinte me sëpatë ngrehur për t’i ndarë trutë e mbretërisë, po lavdi pastë Zoti, të themi ushtëria, ndonëse dhe vonë po u përmënt na gjum’i vdekjes dhe mezi bashkoj armët me ne shqipëtarët kundër tiranisë çifutjane. Ky bashkim, mbretërisë i dhuroj një jetë të re. Pra s’do haruar nga turqit e fjeshtë, se Shqipëria për mbretërinë dhe për ta qënka një fortesë që i mbron nga çdo rezik…
Pra, sot, me theroritë dhe kundërqeverimet që treguam, poshtësuam një rezhim të lik ku s’ka masë dhe, Shqipërisë, atdheut tonë i dhamë një nder moralisht dhe lëndërisht, si dhe botës qytetëruar i hoqmë vrejten, duk me treguar qënjen tonë politike. Pa sot i tërë shtypi evropian dhe gjithë redhet politikane, s’pushojnë së këshilluari guvernën turke, që të njohë kombin shqipëtar zyrtarisht me gjithë të drejtat naturale dhe ndërkombëtare, se ndryshe kurë s’munt të jetë në siguri, po s’diti të na kënaqjë me ç’na jep nomi.
Haki Glina
Gusht, 1912
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Shqipëria as shuhet kurrë nonjë kohë
Haxhi Qamili, shqiptari më injorant që njeh historia jonë!
