Për shumë vite, liderët e njëpasnjëshëm të Kirgistanit nuk mund të shfrytëzonin vendndodhjen strategjike të vendit të tyre përgjatë rrugës më të shkurtër që lidh Kinën me Azinë Qendrore dhe më tej me Lindjen e Mesme dhe Evropën. Tani, shpresat po rriten me kujdes se kjo mund të ndryshojë. Presidenti aktual i Kirgistanit Sadyr Japarov është i vendosur të ripërcaktojë rolin e vendit të tij në marrëdhëniet rajonale dhe më gjerë ndërkombëtare, siç dëshmohet nga nënshkrimi i marrëveshjeve të tij me Uzbekistanin dhe Kinën, ndër të tjera, në lidhje me përmirësimin e bashkëpunimit në infrastrukturën dhe zhvillimin e tranzitit. Ky optimizëm i ripërtërirë bazohet në planet e shpallura që, deri në fund të vitit 2023, Kirgistani do të fillojë ndërtimin e pjesës së tij të linjës strategjike hekurudhore Kinë-Kirgistan-Uzbekistan. Megjithëse detajet e mekanizmit të financimit për këtë projekt mbeten të paqarta, zyrtarët Kirgistan janë të bindur se të gjitha çështjet do të zgjidhen gradualisht.
Kur Japarov u zgjodh president i Kirgistanit në janar 2022, ai identifikoi shtetëzimin e minierës Kumtor, një nga minierat më të mëdha të arit në botë; zgjidhja e mosmarrëveshjeve kufitare me Uzbekistanin dhe Taxhikistanin fqinjë; dhe kompletimi i hekurudhës Kinë-Kirgistan-Uzbekistan si prioritetet e tij kryesore të politikës së jashtme. Deri më tani, rekordi i tij ka qenë mjaft mbresëlënës në këto fronte. Vitin e kaluar, qeveria e Kirgistanit arriti një marrëveshje zyrtare me kompaninë kanadeze të minierave Centerra mbi shtetëzimin e Kumtorit, i cili ishte zhytur në mosmarrëveshje korrupsioni dhe mjedisore për më shumë se dy dekada. Kontrolli i plotë i minierës dhe të ardhurat e saj nga eksporti i arit do të rrisë ndjeshëm pavarësinë ekonomike dhe financiare të vendit.
Në fund të janarit 2023, gjatë vizitës shtetërore të presidentit të Uzbekistanit Shavkat Mirziyoyev në Bishkek, të dy liderët shkëmbyen njoftime mbi përfundimin e procedurave të brendshme për ratifikimin e një marrëveshjeje historike të demarkacionit të kufirit midis dy fqinjëve, marrëdhëniet e të cilëve madje janë rritur në nivelin e strategjisë gjithëpërfshirëse. Marrëveshja e kufirit Kirgistan-Uzbekistan mund t’i japë potencialisht një shtytje të fortë Kirgistanit dhe Taxhikistanit për të arritur një kompromis të ngjashëm për mosmarrëveshjen e tyre kufitare, pavarësisht faktit se të dy luftuan të paktën dy luftëra kufitare të shkurtra, por jashtëzakonisht të dhunshme në Luginën e Ferghana në prill 2021 dhe përsëri në shtator 2022. Këto përleshje rezultuan në vdekjen e kombinuar të mbi 150 personave nga të dyja palët. Tokat pjellore të Luginës Ferghana ndahen nga Kirgistani, Taxhikistani dhe Uzbekistani dhe ekspertët e huaj e kanë konsideruar prej kohësh atë si një territor potencialisht të prirur për konflikte në kryqëzimin e këtyre tre shteteve. Japarov ka deklaruar vazhdimisht se traktati për kufirin Kirgistan-Uzbekistan shërben si shembull për negocimin e një marrëveshjeje të ngjashme për përcaktimin e kufirit të Kirgistanit me Taxhikistanin.
Besohet se Kina, Kirgistani dhe Uzbekistani kanë zgjidhur të gjitha çështjet teknike në lidhje me ndërtimin e linjës hekurudhore, duke përfshirë konsideratat për itinerarin e hekurudhës brenda territorit të Kirgistanit dhe madhësinë e gamës së gjurmës hekurudhore. Kjo lë vetëm mekanizmin e financimit për t’u negociuar pasi studimi i fizibilitetit nga Kina të përfundojë këtë verë. Fakti që inxhinierët kinezë kanë ngritur zyra në Bishkek dhe janë aktivë në terren dëshmon faktin se, këtë herë, të gjitha palët duken të përkushtuara për ta realizuar këtë projekt. Studimi përfundimtar i fizibilitetit nga Instituti i Projektimit dhe Anketimit të Grupit Hekurudhor të Kinës pritet të përfundojë deri më 1 qershor.
Pasi të përfundojë linja hekurudhore, ajo jo vetëm që do të sjellë qindra milionë të ardhura tranziti në Kirgistan, por gjithashtu do ta kthejë vendin nga pa dalje në det në atë të lidhur me tokën, duke lidhur Lindjen me Perëndimin. Kjo lidhje gjithashtu do të ripërcaktojë plotësisht pozicionin gjeopolitik të Bishkek jo vetëm në Azinë Qendrore, por edhe në të gjithë Euroazinë më të gjerë.
Për shkak të këtyre rrethanave, Bishkek mund të shikojë përtej Azisë Qendrore. Në vitin 2023, Japarov pritet të udhëtojë në Iran dhe Pakistan. Të dy janë anëtarë të Organizatës së Bashkëpunimit të Shangait që janë përpjekur të tërheqin vendet e Azisë Qendrore për shkak të lidhjes së mundshme të korridoreve tranzitore rajonale me portet detare iraniane dhe pakistaneze për tregti me botën më të gjerë. Veçanërisht, Teherani dhe Islamabadi po furnizojnë pajisje dhe armë të ndryshme ushtarake, përfshirë dronë, në Taxhikistanin, aktualisht rivali rajonal i Kirgistanit.
Gjatë takimeve në shtator 2022 midis zyrtarëve Kirgistan dhe iranianë për të rritur lidhjet tregtare dhe të transportit, si një gjest vullneti i mirë, autoritetet iraniane ndanë një ngastër toke në Portin e Bandar Abbas për Kirgistanin. Presidenti iranian Ibrahim Raisi u zotua gjithashtu të ndajë me Bishkek arritjet dhe ekspertizën shkencore dhe teknologjike të vendit të tij, duke përfshirë edhe sferën ushtarake. Fakti që Irani qëndroi neutral gjatë përleshjeve kufitare Kirgistani-Taxhikistani dhe nuk mbështeti haptazi Taxhikistanin, i cili është gjuhësisht afër Teheranit, u vu re nga Bishkek, i cili akuzoi fqinjin e tij për fillimin e luftimeve. Zyrtarët ushtarakë iranianë i dhanë garancitë e tyre qeverisë së Kirgistanit se ata përsërisin vazhdimisht në Dushanbe se dronët iranianë Ababil-2 që furnizohen në Taxhikistan nuk do të përdoren kundër Kirgistanit. Ata gjithashtu siguruan Bishkek se këta dronë janë të pajisur vetëm për të kryer funksione zbulimi.
Lidhja e rrjeteve hekurudhore të Azisë Qendrore me portet detare të Iranit dhe Pakistanit ka qenë një qëllim strategjik afatgjatë i vendeve të Azisë Qendrore. Aktualisht, linjat hekurudhore nga Uzbekistani dhe Kazakistani janë të lidhura me portin iranian të Bandar Abbas përmes Turkmenistanit. Rëndësia e këtyre lidhjeve është rritur pasi rrugët veriore që kalojnë përmes Rusisë janë bërë të paqëndrueshme për shkak të luftës brutale të Rusisë kundër Ukrainës. Lidhjet e mundshme hekurudhore me portet pakistaneze përmes Afganistanit janë ende në tabelë, me Uzbekistanin që bën pjesën më të madhe të ngarkesave të rënda.
Në përgjithësi, nëse situata politike në Kirgistan mbetet e qëndrueshme me Japarov në krye, fillimi i ndërtimit të linjës hekurudhore Kinë-Kirgistan-Uzbekistan do të shënojë një tjetër moment historik kyç për vendin në arritjen e synimeve të përcaktuara të politikës së jashtme.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “OilPrice.com“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Kina po përgatitet për një rend të ri botëror!
Kina ndërton Rrugën dixhitale të Mëndafshit
50 destinacionet më të mira të diellit dimëror!
