Tashmë janë bërë katër vjet që kur vendet e para të varfra u zhytën në dështim për shkak të shpenzimeve spirale nga shpenzimet për Covid-19 dhe investitorëve që tërheqin kapitalin nga tregjet me rrezik. Kanë kaluar dy vjet që kur normat e larta të interesit në botën e pasur filluan të ushtrojnë edhe më shumë presion mbi qeveritë me para të kufizuara. Por në takimet pranverore të FMN-së dhe Bankës Botërore, të mbajtura në Uashington, DC, këtë javë, shumë prej politikëbërësve botërorë po silleshin sikur kriza më e keqe e borxhit që nga vitet 1980, nga pjesa e popullsisë së botës së prekur, kishte ardhur në një fund. Në fund të fundit, vendet më të varfra në botë u rritën me 4% të respektueshëm vitin e kaluar. Disa, si Kenia, madje po marrin sërish hua nga tregjet ndërkombëtare.
Në realitet, kriza vazhdon. Qeveritë që u rrëzuan ende nuk kanë arritur të ristrukturojnë borxhet e tyre dhe të gërmojnë nga mospagimi. Si të tilla, ata janë të mbërthyer në harresë. Me kalimin e kohës, më shumë vende – dhe më të mëdha – mund t’u bashkohen atyre. Kështu, mes darkave të ambasadave të takimeve të pranverës dhe mbrëmjeve të grupeve të ekspertëve, bordi i FMN-së njoftoi një hap të ri radikal për t’u marrë me problemin.
Thelbi i vështirësisë në zgjidhjen e krizave të borxhit ka qenë se ka më shumë kreditorë, me më pak të përbashkëta, sesa në të kaluarën. Mbi 70 vjet ristrukturime të borxhit, vendet perëndimore dhe bankat filluan t’i bënin gjërat në një mënyrë të caktuar. Tani vendimet kërkojnë miratimin e një grupi të ri huadhënësish, disa prej të cilëve nuk shohin arsye për t’u pajtuar. Çdo pjesë e procesit, edhe nëse dikur ka qenë një vulë gome, mund t’i nënshtrohet një negocimi të zgjatur.
Kryesuesi midis huadhënësve të rinj është Kina. Edhe pse vendi është tani kreditori më i madh dypalësh në botë, ai ende nuk ka regjistruar një hua të vetme. India ka dyfishuar huadhënien e saj vjetore jashtë shtetit nga 2012 në 2022; ajo dërgoi 3.3 miliardë dollarë në Sri Lanka menjëherë pasi vendi u zhyt në krizë. Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Arabia Saudite janë gjithashtu në grup. Ata së bashku i kanë dhënë më shumë se 30 miliardë dollarë hua Egjiptit. Metoda e preferuar e kreditorëve të Gjirit është depozitimi i dollarëve në bankën qendrore të marrësit – një formë huadhënieje aq e re sa nuk i është nënshtruar kurrë një ristrukturimi borxhi më parë.
Si rezultat, shtatë vendet që kanë kërkuar ristrukturim që nga fillimi i pandemisë nuk kanë qenë në gjendje të arrijnë një marrëveshje për të pakësuar atë që kanë borxh. Vetëm dy vende të vogla kanë bërë përparim: Çadi, i cili riprogramoi në vend se reduktoi borxhet, dhe Surinami, i cili arriti një marrëveshje me të gjithë kreditorët e tij, por më të madhin, Kinën. Zambia ka pritur katër vjet për një marrëveshje. Meqenëse asnjë kreditor nuk dëshiron një pazar më të keq se çdo tjetër, nuk ka pasur pothuajse asnjë lehtësim të borxhit kryesor gjatë krizës më të keqe të borxhit në katër dekada. Katër vjet më parë, vendet e G20 nënshkruan Kornizën e Përbashkët, një marrëveshje për të marrë shkurtime të barabarta në ristrukturime, por kreditorët janë ndarë mbi shkallën e bujarisë së nevojshme.
FMN-ja, e cila zakonisht nuk mund t’u japë hua vendeve me borxhe të paqëndrueshme të larta, nuk ka qenë në gjendje të bëjë shumë. Megjithatë, më 16 prill ajo bëri një lëvizje. Ai tha se do t’u japë hua vendeve që kanë dështuar për borxhet, por nuk kanë negociuar një marrëveshje për të ristrukturuar të gjitha borxhet e tyre. Politika njihet si “huadhënie me detyrime të prapambetura”.
Në të kaluarën, fondi, i shqetësuar për kthimin e parave të gatshme, ka dhënë hua me kursim dhe vetëm me lejen e kreditorëve që ende grinden për ristrukturimin. Tani gjithçka që kërkohet është një premtim nga vendet huamarrëse dhe kreditorët bashkëpunues se injeksionet e saj në para nuk do të përdoren për të shlyer mbeturinat. Ekonomistët e FMN-së kanë frikë prej kohësh se një hap i tillë do të antagonizonte kreditorët problematikë, të cilët janë gjithashtu vende me aksione në vetë fond. Duket se durimi i fondit ka mbaruar: zyrtarët duan të vënë në lëvizje ristrukturimin e borxhit.
Politika e re ka potencialin për të imponuar disiplinë tek ata që kanë mbetur jashtë. Në teori, ristrukturimet funksionojnë sepse lehtësimi i barrës mbi huamarrësit maksimizon shanset e kreditorëve për të marrë një pjesë – ndoshta shumicën – nga paratë e tyre. Fondi që jep hua me detyrime të prapambetura mpreh nxitjen për t’u pajtuar, sepse huadhënësit që pengojnë negociatat përballen me perspektivën për të mos marrë asgjë. Ata do të ishin ata të ngrirë në harresë, ndërsa të gjithë të tjerët arrijnë një marrëveshje dhe vazhdojnë. Politika gjithashtu forcon dorën e debitorëve. Në të kaluarën ata mund të kenë frikë të largohen nga borxhet e tyre ndaj, të themi, Kinës, e cila është një burim i lehtë i parave të urgjencës edhe pas një dështimi. Tani nëse dëshirojnë ta bëjnë këtë, do të kenë një huadhënës alternativ në formën e FMN-së.
Sigurimi i rrjedhës së parave sigurisht që do të ishte i mirë për popullsinë e vendeve të trazuara. Të bësh këtë mund ta mbajë fondin të ndershëm. Analizat e tij të qëndrueshmërisë së borxhit përdoren si një pikë referimi për ristrukturimet dhe mund të ketë një nxitje për të qenë shumë optimist për qëndrueshmërinë, për të shmangur shtyrjen e një huamarrësi në harresë ristrukturimi. Në një proces që nuk varet nga zvogëlimi i problemeve të vendeve të varfra në mënyrë që të shmangen ristrukturimet e pamundura, fondi ndoshta do të bëhet një ndërmjetës më i mirë, duke bërë dallimin midis vendeve që kanë nevojë për fshirjen e borxhit dhe atyre që thjesht kanë nevojë për pak më shumë likuiditet për të bërë. pagesën e tyre të radhës.
Pyetja është nëse FMN-ja mund të përballojë kostot. Kërcënimi i saj do t’i sjellë kreditorët në linjë vetëm nëse zgjedh të përdorë fuqitë e saj të reja. Por në Uashington zyrtarët ende shqetësohen për përkeqësimin e kreditorëve më të rinj, veçanërisht Kinën, me të cilën fondi vlerëson marrëdhëniet e tij. Ata mund t’i kthejnë shpinën tërësisht ristrukturimeve të kooperativës. Disa huamarrës mund të largohen nga FMN-ja dhe të marrin ndihmë nga diku tjetër.
Në fund, megjithatë, fondi mund të ketë pak zgjedhje. Shumë vende janë në krizë. Një grup vendesh të mëdha në zhvillim që kanë shmangur falimentimin, po i afrohen më shumë se kurrë kufirit. Për të shmangur një katastrofë për qindra miliona njerëz, financuesve ndërkombëtarë u duhet një mënyrë për t’i nxjerrë qeveritë nga falimentimi përpara se një vend si Egjipti apo Pakistani të kalojë poshtë. Huadhënia me detyrime të prapambetura është mjeti më i mirë i disponueshëm.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “The Economist“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Fatura që do paguajë bota për të shpëtuar ekonominë
