Nga të gjitha çështjet që ndajnë Evropën dhe administratën Trump, Irani është bërë çështja me më shumë ndikim, me evropianët që punojnë vazhdimisht kundër politikës së Shteteve të Bashkuara.
Që nga fillimi i këtij viti, kur u tërhoq nga marrëveshja bërthamore e Iranit, e cila ishte një nga elementet kryesore të diplomacisë së presidentit Barak Obama, administrata Trump ka vendosur sanksione ndaj Teheranit.
Ndërkohë, vendet udhëheqëse të Europës, duke u përpjekur të ruajnë marrëveshjen bërthamore, po kërkojnë të krijojnë një mekanizëm tjetër pagimi që do të anashkalonte sistemin bankar të mbizotëruar nga amerikanët dhe sanksionet e reja të Uashingtonit.
Ndërkohë që e bëjnë këtë, ata po e shtyjnë Iranin që t’i përmbahet rreptësisht kushteve të marrëveshjes bërthamore, për të shmangur një pretekst për fillimin e një lufte, një shqetësim në rritje. Dhe ata po këshillojnë Teheranin që të qëndrojë i qetë dhe të presë zgjedhjet në SHBA me shpresën se Trump nuk do të rizgjidhet, thonë diplomatët e lartë evropianë.
Kjo, sigurisht, mund të jetë një zgjidhje, por politikat divergjente ndaj Iranit po çojnë në tensione më të thella midis Bashkimit Evropian dhe administratës së Trump.
Vendimi i z. Trump për t’u tërhequr nga marrëveshja bërthamore e Iranit “hapi një çarje midis SHBA dhe aleatëve të saj europianë që nuk ka gjasa të mbyllet përsëri për sa kohë që ai është në detyrë”, shkroi Volker Perthes, drejtor i Institutit Gjerman për Çështjet e Sigurisë dhe ato Ndërkombëtare në Berlin.
Mosmarrëveshja lidhur me Iranin, vazhdoi ai, “është një nxitës i madh i debateve evropiane rreth një forme të ‘autonomisë strategjike’ nga Shteteve të Bashkuara dhe paraqet një përçarje më serioze në aleancën perëndimore sesa pushtimi i Irakut në 2003.
Sanksionet e fundit amerikane kundër Iranit, që do të hyjnë në fuqi më 4 nëntor, do të jenë më të vështirat deri tani, sepse do të godasin industrinë e naftës dhe bankën qendrore të vendit.
Për të kapur gjobat, evropianët shpresojnë të krijojnë një “mjet” për të ndihmuar dhe siguruar operatorët ekonomikë që bëjnë biznes të ligjshëm me Iranin.
Mekanizmi mund të përdorë një formë shkëmbimi, duke kompensuar vlerat e importeve dhe eksporteve me çmim në euro duke shmangur transaksionet bankare. Objektivi kryesor është që Irani të vazhdojë të shesë naftën, në të cilën varet shumë ekonomia e vendit.
Por mbetet e paqartë nëse përpjekjet evropiane do të kenë sukses. Firma të mëdha shumëkombëshe si Total, Peugeot, Renault, Eni, Siemens dhe Daimler po tërhiqen tashmë nga Irani, duke thënë se nuk mund të rrezikojnë të largohen nga sistemi financiar amerikan.
Eksporti i naftës i Iranit ka rënë ndjeshëm që nga gushti, duke vënë presion mbi mbështetësit e marrëveshjes bërthamore në Teheran dhe duke forcuar më shumë elementë të vijës së ashpër që duan të thyejnë marrëveshjen dhe të fillojnë rikrijimin e uraniumit përsëri, në cilësi më të madhe, si dhe në sasi.
Ellie Geranmayeh i Këshillit Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë tha se, “Evropianët po përpiqen bashkë me Rusinë dhe Kinën që të krijojnë një paketë ekonomike për Iranin, por edhe disa hapa politikë për ta mbajtur Iranin në marrëveshje, veçanërisht pas 4 nëntorit.”
Pyetja është se sa larg administrata Trump do të shkojë me zbatimin e sanksioneve , tha znj. Geranmayeh.
Duke pasur parasysh tensionet ekzistuese midis Iranit dhe shteteve si Arabia Saudite dhe Egjipti, për të mos folur për atë me Izraelin, një luftë nuk është e paimagjinueshme.
Një konflikt mbi Sirinë, veçanërisht me forcat iraniane dhe siriane, në afërsi të lartësive të pushtuara nga Golan në Izrael, mund të krijojë një pretekst për Izraelin që të bombardojë objektet bërthamore të Iranit, siç donte të bënte përpara se të nënshkruhej marrëveshja bërthamore.
Uashingtoni ka thënë se marrëveshja bërthamore ishte e gabuar, pjesërisht për shkak se nuk i kufizonte veprimet iraniane në rajon, si mbështetja e saj për shtetet dhe grupet që amerikanët i konsiderojnë krijuesit e problemeve si: qeveria siriane; Hezbollah, grupi shiit libanez; dhe Hamas, grupi militant në Gaza.
Joseph Cirincione, një ekspert bërthamor dhe kryetari i Fondit të Ploughshares, kohët e fundit ka shkruar se administrata Trump duket se po shkon drejt një lufte në Lindjen e Mesme.
Këto tensione po përkeqësohen, tha zoti Cirincione, me vendosjen e sanksioneve të ashpra të reja. Mundësia që ky presion të shpërthejë në konflikt ushtarak po rritet në mënyrë dramatike”, tha ai.
Pikëpamja e tij e errët është pikërisht ajo që zyrtarët evropianë kanë frikë dhe pikërisht arsyeja pse ata po përpiqen ta bindin Iranin që t’i përmbahet marrëveshjes bërthamore, të ndryshojë sjelljen e saj në rajon dhe të presë zgjedhjet në SHBA.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Pse SHBA hoqi dorë nga Traktati i Miqësisë me Iranin?
Irani: Do të shkatërrojmë Israelin
Rritja e tensionit në Lindjen e Mesme
