Përballja midis Kinës dhe Perëndimit po përshkallëzohet pothuajse çdo ditë. Konflikti ka të bëjë me teknologjinë, tregtinë, tregun global dhe zinxhirët e furnizimit, por edhe vlerat.
“Fitorja” e këtij konkursi ekonomik dhe ideologjik është qëllimi I dominimit global në shekullin njëzet e një.
Por pse po ndodh përshkallëzimi aktual tani? Nuk është sepse Perëndimi reagoi papritur për rritjen e Kinës. Fakti që Kina është një diktaturë leniniste me një parti nuk është lajm, dhe nuk i ndaloi vendet perëndimore, të udhëhequra nga Shtetet e Bashkuara, të vazhdojnë dhe forocojnë lidhjet e tyre tregtare dhe ekonomike me Kinën që nga vitet 1970.
Po kështu, udhëheqësit e Kinës kanë hedhur poshtë prej kohësh kritikat e jashtme për shkeljen e të drejtave të njeriut dhe shtypjen e minoriteteve.
Spiunazhi industrial dhe vjedhja e teknologjisë perëndimore dhe pronësisë intelektuale janë probleme të tjera të njohura që Perëndimi i ka toleruar pak a shumë për dekada të tëra në këmbim të qasjes në tregun e gjerë të Kinës dhe punës me kosto të ulët.
Qeveritë dhe investitorët perëndimorë mbetën të egër edhe pas masakrës së Sheshit Tiananmen të vitit 1989 në Pekin. Sapo u zhduk “pluhuri”, bizneset perëndimore u vendosën në vend si kurrë më parë.
Liderët perëndimorë supozuan se modernizimi dhe zhvillimi ekonomik do ta bënte Kinën përfundimisht të adoptonte demokracinë, të “përqafonte” të drejtat e njeriut dhe sundimin e ligjit.
Kishin gabuar. Partia Komuniste e Kinës ka evoluar në një model të ri të zhvillimit hibrid të përbërë nga një diktaturë një-parti, një ekonomi shumë konkurruese dhe një shoqëri konsumatori.
Deri më tani, kjo qasje ka qenë jashtëzakonisht e suksesshme. Pushteti politik ka mbetur në duar të komunizmit, por pothuajse gjithçka tjetër është në forcat e kapitalizmit të konsumit të teknologjisë së lartë.
Bashkimi Sovjetik nuk mund të kishte ëndërruar për një risi të tillë në ekonominë politike.
Rezultatet kanë qenë mbresëlënëse, dhe, në shumë mënyra, të pashembullta. Qindra miliona njerëz kanë shpëtuar nga varfëria absolute. Sot, Kina është një udhëheqës global në shumë prej sektorëve kritikë që do të përcaktojnë shekullin njëzet e një, dixhitalizimi, inteligjenca artificiale, dhe kompjuterët kuantë dhe superkompjuterët. Kina që lë pas SHBA-në në shumë prej këtyre fushave, është vetëm çështje kohe.
Arsyeja pse konfrontimi Sino-Amerikan po përshkallëzohet tani është relativisht i thjeshtë: Perëndimi po sheh fundin.
Që nga fillimi i industrializimit, Perëndimi ka mbajtur një monopol efektiv mbi fuqinë globale. Por tani një fuqi e madhe aziatike së shpejti do t’i japë fund hegjemonisë perëndimore. Kjo nuk ka të bëjë vetëm me Presidentin amerikan Donald Trump.
Sfida për fuqinë perëndimore do të mbetet edhe pasi Trump të jetë zhdukur, dhe pavarësisht nëse ai largohet këtë nëntor apo jo.
Në fund të fundit, ndërkohë që Kina është fuqizuar, fuqia kryesore perëndimore është bërë relativisht e dobët. Kriza globale financiare e vitit 2008 luajti një rol vendimtar në ndryshimin e perceptimeve kineze dhe globale të modelit amerikan.
Papritur, dobësitë e Perëndimit u lanë lakuriq, për t’i parë të gjithë.
Dhe tani, kriza COVID-19 po ekspozon më tej dobësitë dhe gabimet e brendshme të Amerikës. Menaxhimi i situatës gjatë pandemisë do të nxisë .
Politikëbërësit amerikanë nuk kanë arritur ende një konsensus mbi rolin që ata do të dëshironin ta shihnin Kinën të luante ndërkombëtarisht.
Shumë amerikanë dëshirojnë të parandalojnë ose vonojnë ngritjen e Kinës në drejtimin ekonomik dhe teknologjik. Megjithatë është tepër vonë për këtë. Si do të dukej një strategji e kontrollit kundër një ekonomie udhëheqëse botërore me 1.4 miliardë njerëz?
Nuk mund të ketë sukses pa i shkaktuar dëme serioze të gjithë të tjerëve.
Thënë kjo, është po aq e qartë se strategjia perëndimore e adaptimit, akomodimit dhe oportunizmit ekonomik nuk mund të vazhdojë. Atëherë, çfarë duhet të bëhet?
Si fillim, Perëndimi duhet të heqë dorë nga iluzionet e tij për Kinën. Perëndimi do të duhet të gjejë një mënyrë për të jetuar me Kinën ashtu siç është në të vërtetë.
Për shembull, tregtia me Kinën duhet të vazhdojë, por në kushte të reja. Ngjitja e Kinës po detyron vendet perëndimore të kenë politikat e tyre industriale.
Dallimi në vlera midis Perëndimit dhe Kinës do të mbetet pafundësisht, dhe këtu Perëndimi duhet të “lëshojë pe”. Çdo lëshim që nënkupton një sakrificë të parimeve themelore, për shembull në çështjet kulturore, duhet të refuzohet.
Me të njëjtën mendësi, Perëndimi duhet të heqë dorë ga ideja se mund ta shtyjë ose ta detyrojë Kinën të bëhet një demokraci si ata.
Vlerat e përbashkëta midis vendeve perëndimore domosdoshmërisht duhet të kufizojnë fushën e bashkëpunimit gjeopolitik me Kinën, ashtu si edhe sjellja ekspansioniste e Kinës në lagjen e saj, veçanërisht në Detin e Kinës së Jugut dhe në lidhje me Tajvanin.
Por për çështje globale si ndryshimi i klimës dhe parandalimi i pandemisë, bashkëpunimi do të mbetet i domosdoshëm.
Në fund të ditës, konfrontimi Sino-Perëndimor ka të bëjë me vlerat themelore.
Për të ruajtur interesat e veta dhe bashkëjetesën paqësore në shekullin njëzet e një, Perëndimi do të duhet të pranojë dhe të mbrojë burimet e vërteta të fuqisë së tij.
Joschka Fischer ishte Ministër i Jashtëm gjerman dhe Zëvendëskkancelar nga 1998-2005. Fischer hyri në politikë pasi mori pjesë në protestat antikrijuese të viteve 1960 dhe 1970 dhe luajti një rol kryesor në themelimin e Partisë së Gjelbër të Gjermanisë, të cilën ai e drejtoi për gati dy dekada.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Cila fuqi do e fitojë shekullin e njëzet e një?
Lufta SHBA-Kinë dhe dilemat e Evropës
Strategjia që ka nevojë Evropa
