Esse
Sëmundja është e frikshme. Ajo nuk bën dallime mes të pasurve dhe të varfërve, burrit apo gruas, të moshuarit dhe të riut, pra në çdo moment mund të zërë çdonjërin prej nesh. “Për ndonjërin, – thotë Albert Kamy, – është tinëzare”. I përforcon mënyrat e veta në jetën tonë të përditshme, duke na e dobësuar rezistencën me goditje të dyfishta: na rraskapit, duke na e bërë të pamundur çlodhjen. Më e keqja e të gjithave, na izolon. Na ndan prej njerëzve që na rrethojnë, madje frikësohemi edhe nga veprimi më i thjeshtë i shoqërisë, sikur të kemi bërë ndonjë krim vetëm se qëndrojmë krah për krah me të tjerët./Konica.al
Natyrisht, Kamyja nuk shkruante vetëm për sëmundjen. “Murtaja” pjesërisht ishte një alegori mbi fuqinë shtypëse të totalitarizmit dhe përvojat e tij si francez gjatë fillimviteve 1940. Përpos të gjithave, Kamy përshkroi fuqinë e heshtur të regjimit nacional-socialist dhe projektin e izolimit; ashtu si “Cheka”, “NKVD” apo “KGB” në BRSS, “Gestapo” gjatë regjimit nazist përdori me zgjuarsi informatorët, madje gjatë ekzistencës organizata ishte shumë më e vogël nga ç’e pandehnin pjesa dërrmuese e qytetarëve.
“Gestapo” u sigurua që frika e Tjetrit të rrënjosej përmes një programi terrori dhe kontrolli. Për shembull, anëtarët e “Gestapos” shfaqeshin gjatë natës kur ishte heshtje varri ose në mes të publikut, duke arrestuar këdo që i rezistonte regjimit. Si rrjedhojë, askush nuk e dinte se kujt mund t’i besonte, kështu që, nga ana tjetër, nuk i besonte askujt. “Ky izolim, – tregon Kamy, – nuk u arrit përmes masave të dukshme të forcës, si shtetrrethim apo ndalimqarkullimi, përkundrazi, u arrit përmes rrënjosjes së një kulture frike ndaj Tjetrit, për atë që ata mund të ishin ose mund t’i bënin tjetrit. Në fakt, ky qëllim mund të arrihej vetëm nga njerëz që ishin thellësisht të vetëdijshëm për natyrën absolutisht shoqërore të qenieve njerëzore. Georg Hegel argumenton, se njeriu e njeh veten përmes Tjetrit, një qënie moralisht e pavarur, mbi të cilën nuk kemi asnjë pretendim autoriteti ose kontrolli, por ndaj të cilit ne shtrijmë Vullnetin tonë, prej nga arrijmë të kuptojmë se deri ku shkojnë kufijtë e Vullnetit. Nëse nuk mund të angazhohemi në këtë ndërveprim të përjetshëm (jo, për të sqaruar, siç shprehet Niçe) të Vullnetit tonë përmes Tjetrit, nuk mund të mësojmë për veten dhe nuk mund të formësohemi plotësisht. Kështu, ne bëhemi trupa të thjeshtë, të padiferencuar nga trupat e tjerë, si pasojë, të flakshëm.
Në “Origjina e totalitarizmit”, Hanah Arendt shkroi një analizë të mprehtë të kampeve të përqendrimit dhe nxori në pah projektin e tyre të depersonalizimit. “Projekti i plotë i totalitarëve u zbulua në kampe”, – argumenton ajo. Qysh në fillim, të burgosurit zhvishen nga pamjet dalluese individuale, duke u zhveshur dhe rruar (më specifikisht ata “çmorrisen”) dhe, pasi futen në sistemin e pamëshirshëm të “jetës” së kampit, ata ndjehen kaq tmerrësisht të izoluar, saqë humbasin personalitetin dhe, bashkë me të, edhe vetveten. Ata shndërrohen, siç vëren Arendt, pak a shumë në çimka ose krimba, që nuk zotërojnë qoftë edhe më të voglin egoizëm autonom e unik, për pasojë lehtësisht të flakshëm pa ngurruar asnjë sekondë. Tashmë ata nuk janë më njerëzorë, kështu që, në këtë mënyrë, ajo që bënin totalitaristët nuk ishte vrasje. Totalitarët, të cilët përhapën sistemin e frikës në mbarë popullatat, ishin të ndërgjegjshëm, se izolimi shkonte më tej sesa thjesht mohimi i personalitetit dhe disponueshmëria e individit. Ata e dinin, se, nëse individi humbet aftësinë për të njohur vetveten përmes Tjetrit, po ashtu humbet fushëveprimi publik dhe spontaniteti i shoqërisë publike. Kur nuk mund të shtrijmë dorën dhe të prekim personin pranë, fizikisht apo metaforikisht, nuk mund të krijojmë lidhje të qëndrueshme. Me vdekjen e sferës publike, vjen vdekja e spontanitetit të veprimit shoqëror dhe, njëherazi, vdekja e politikës./Konica.al
Sëmundja është pak a shumë, e njëjtë me totalitarizmin. Në të vërtetë, ky ishte qëllimi i Kamysë. Është e heshtur, tinëzare dhe e paarsyeshme, sigurisht disa janë më të ndjeshëm ndaj rrëzimit, për shkak të ftohtësisë së saj të pashmangshme. Gjithsesi, më e rëndësishmja, ajo sundon përmes frikës. Paqëndrueshmëria e momentit, pasiguria e veprimit, baza e pasigurt mbi të cilën qëndron individi pengon aftësinë për të menduar dhe aftësinë për të vepruar. Çdo veprim i caktuar vështirë të besohet se është i pranueshëm; edhe nëse para disa ditësh diçka ishte e lejueshme, befas mund të mos ndodhë. Gjatë gjithë kohës, përbindëshi i heshtur nuk bën asnjë koment dhe shikon pa u lodhur dështimin e individit.
Koronavirusi (covid-19) është përhapur në shoqërinë tonë, në mënyrë të pakompromistë. Në shumë mënyra, e ndihmuar, gjatë gjithë kohës, nga vendime të gabuara ose nga mungesa e tyre, nga politikanë në të katër anët e globit. Mirëpo, çnjerëzimi mizor i kësaj sëmundjeje bëhet më therës kur bëhet fjalë për marrëdhëniet tona me të tjerët. Rritja masive e rasteve të përkeqësimit të shëndetit mendor, nuk lidhet thjesht me pamundësinë për të përdorur qendrën e fitnesit, për të shkuar në pabe ose për të parë një film në kinema. Në të vërtetë, të gjitha këto janë të realizueshme edhe në ekzistencën tonë të izoluar me mekanizma të thjeshtë. Pra, mund të ushtrohemi në shtëpi, mund të pimë pije alkoolike, mund të lidhemi me Netflix, Amazon Prime, BritBox, apo të tjera shërbime transmetimi, sa mund ta bëjmë me dhimbje koke edhe vetë Aldous Huxley. Mirëpo, ajo që i bën këto veprime të ngjajnë tejet të çuditshme është fakti se ne i bëjmë vetëm, nuk ka asnjë ambient publik në intimitetin e shtëpive tona – dhe ky është tipari spikatës.
Ne e perceptojmë humanizmin tonë, me njerëzit që na rrethojnë. E dimë kush jemi dhe duke ditur se kush nuk jemi, zbulojmë fatin e përbashkët në shoqërinë publike, që ekziston midis çdonjërit prej nesh. Sa më gjatë të vazhdojë kjo sëmundje, aq më shumë do ta ndiejmë se jeta shoqërore vazhdon të na rrëshqasë nga duart./Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Përvjetori i Albert Kamy dhe madhështia e tij
“Një lider dhe një popull, një mësues dhe miliona skllevër”
Shën Agustini kur pa “qytetin e Zotit”
