Një nga çështjet e pakta për të cilat ka një konsensus në Uashington këto ditë është se politika e SHBA-së ndaj Kinës u ndërtua mbi një gabim intelektual.
Liberalët dhe konservatorët besonin se përqafimi i tregjeve të lira nga Pekini dhe integrimi i tij me ekonominë globale do të ndryshonte rrënjësisht Kinën. Por ata nuk e bënë, dhe (kështu shkon konsensusi) ne duhet të pranojmë se ky ishte një besim naiv në fuqinë e tregjeve dhe tregtisë.
Në fakt, duke parë Kinën në prag të Kongresit të 20-të të Partisë kryesore, jam i mahnitur. Kina ka kaluar nëpër ndryshime të thella ekonomike dhe sociale.
PBB-ja e saj për frymë është rritur pothuajse tridhjetëfish që nga fillimi i liberalizimit ekonomik në 1978.
Arsimi masiv dhe urbanizimi kanë ndryshuar pamjen e vendit. Qindra miliona kinezë tani janë të klasës së mesme, përdorin mjetet më të fundit të revolucionit të informacionit dhe kanë liri të konsiderueshme për të zotëruar prona, për të filluar biznese dhe për të ndryshuar vendbanimin e tyre, të gjitha të ndaluara më parë.
Është pikërisht në përgjigje të këtyre ndryshimeve masive që Xi Jinping ka nisur programin e tij të represionit dhe centralizimit.
Kur Xi erdhi në pushtet në vitin 2012, ai përcaktoi se liberalizimi ekonomik në fakt po e transformonte Kinën – për keq. Ai besonte se Partia Komuniste ishte duke u bërë e parëndësishme në një shoqëri të dominuar nga kapitalizmi dhe konsumizmi.
Pra, ai goditi në çdo sferë të imagjinueshme – duke sulmuar sektorin privat, duke poshtëruar miliarderët, duke ringjallur ideologjinë komuniste, duke pastruar partinë nga zyrtarët e korruptuar dhe duke rritur nacionalizmin (kryesisht antiperëndimor) si me fjalë ashtu edhe me vepra.
Në këtë drejtim, Xi ndjek një model të njohur. Në diktaturat ku liberalizimi dhe rritja kanë prodhuar një klasë të mesme, përgjigja e parë e regjimit është ruajtja e pushtetit.
Në epokën kur Koreja e Jugut dhe Tajvani ishin ende autokraci, liberalizimi ekonomik atje çoi gradualisht në një klasë të mesme në rritje dhe thirrje për liri më të madhe politike – duke i shtyrë regjimet të shtypnin, shpesh me dhunë.
Megjithatë represioni nuk funksionoi dhe përfundimisht ia la vendin demokracisë.
Pyetja e vërtetë që duhet bërë është pse përgjigja e Kinës ndaj ndryshimeve të shkaktuara nga hapja e tregut të saj ka qenë kaq e suksesshme. Pse fushata e represionit e Xi Jinping ka funksionuar aty ku nuk funksionuan ato të tjera të Azisë Lindore? Përgjigja qëndron në një ese të shkëlqyer të vitit 2021 nga studiuesi kinez Minxin Pei.
Pei thekson se Kina është pothuajse unike në botë sot.
Pothuajse çdo vend me të ardhura për frymë më të larta se Kina është ose një lloj demokracie ose një diktaturë nafte dhe gazi. (Burimet e bollshme i mundësojnë një vendi të pasurohet pa pasur nevojë të modernizojë ekonominë apo shoqërinë e tij, sepse gjithçka që duhet të bëjë është të gërmojë në tokë për pasuri natyrore.)
Pse Kina është përjashtimi i madh?
Pei ringjall një dallim të vjetër midis regjimeve autoritare dhe totalitare. Në të parën, qeveria është represive, por jo gjithëpërfshirëse. Në këtë të fundit, si Kina dhe Bashkimi Sovjetik, shteti dominon të gjitha sferat e jetës dhe nuk lejon zhvillimin e një shoqërie civile të pavarur.
Partia Komuniste Kineze dominon gjithçka në Kinë. Kur një lëvizje sociale ngrihet jashtë partisë, siç është Falun Gong, partia e sheh atë si një kërcënim vdekjeprurës dhe e mbyll atë.
Në zemër të botëkuptimit të Xi Jinping është frika e tij në lidhje me rënien e komunizmit sovjetik.
Xi shprehu pikëpamjen se kjo ndodhi sepse liderët e partisë atje humbën besimin në ideologjinë dhe lëvizjen e tyre.
Ai e sheh Mikhail Gorbaçovin si një reformator budalla, i cili hapi sistemin politik vetëm për të parë të gjithë vendin në kolaps. Mësimi: dyfishoni kontrollin e partisë leniniste.
Në kushtet e një shteti totalitar, thekson Pei, ndryshimet e prodhuara nga rritja ekonomike çojnë në nevojën për gjithnjë e më shumë shtypje – duke sjellë, në Kinë (dhe unë do të shtoja Rusinë), një rikthim te neo-stalinizmi.
Vladimir Putin dhe Xi janë të ngjashëm në pranimin se shumë kontakte dhe tregti me Perëndimin mund të minojnë sundimin e tyre, duke i frymëzuar ata të kërkojnë mënyra për t’i bërë vendet e tyre më pak të varura nga Perëndimi dhe për të konsoliduar sundimin e tyre të personalizuar.
Problemi për Xi është se ai po e drejton Kinën në një rrugë shumë të rrezikshme. Shteti tani po dominon sërish ekonominë dhe rritja është ngadalësuar ndjeshëm. Biznesmenët sipërmarrës kinezë po zhvendosen në Singapor dhe në vende të tjera. Zonat e shoqërisë kineze që dikur ishin të gjalla dhe novatore po mbyllen.
Ndërkohë, armiqësia ndërkombëtare ndaj ekspansionizmit të Xi po rritet. Pei thekson se modeli neo-stalinist mbush të gjitha forcat e ndryshimit, duke lënë vetëm një derë të hapur – revolucionin.
Siç vëren Pei, deri në vitin 2035, Kina do të ketë rreth 300 milionë të diplomuar në universitet. A do të kënaqen ata të jetojnë të qetë nën sundimin e represionit të Xi?
Burimi: The Washington Post
Përktheu dhe përshtati: Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Bloomberg”: Si mund të nisë Lufta e Tretë Botërore
“Mendimi i mirë” për Kinën nuk do t’i shërbejë SHBA-së
100 vjetori i Partisë, Xi Jinping kërcënon Perëndimin
