Me shtyrjen e fundit të Brexit, çdokush ka të drejtë të pyesë pse procesi po zgjat kaq shumë. Përgjigjja e shkurtër është se qeveria dhe parlamenti i Britanisë së Madhe po përpiqen të arrijnë tre qëllime të papajtueshme: ruajtjen e integritetit territorial të vendit, parandalimin e kthimit të një kufiri të vështirë mes Irlandës së Veriut dhe Republikës së Irlandës dhe mundësimin për të arritur marrëveshjet e veta tregtare.
Por vetëm dy prej këtyre objektivave mund të përmbushen në çdo kohë. Kjo nënkupton se ekzistojnë tre skenare themelore për të ecur përpara me Brexit.
Skenari i parë përqëndrohet në një “sindikatë të lirë”, e cila do t’i jepte autonomisë së Britanisë mbi politikën tregtare dhe integritetin territorial në këmbim të kthimit të një kufiri të vështirë në Irlandë.
Autonomia e politikës tregtare kërkon që Mbretëria e Bashkuar të largohet nga bashkimi doganor i BE-së dhe nga tregu i vetëm. Në secilin rast, kontrollet doganore dhe rregullatore duhet të vendosen në kufirin midis Irlandës së Veriut dhe Republikës së Irlandës. Megjithëse disa kanë sugjeruar se teknologjitë e reja mund të shmangin nevojën për pikat kufitare fizike, asnjë teknologji e tillë nuk ekziston. Prandaj, një rrezik madhor në këtë skenar është se kthimi i një kufiri të vështirë do të rrezikonte Marrëveshjen e vitit 1998, e cila përfundoi disa dekada të dhunës në Irlandën e Veriut.
Skenari i dytë do të ofrojë një përgjigje për pyetjen irlandeze. Mbretëria e Bashkuar mund të gëzojë autonominë e politikës tregtare pa një kufi të vështirë në Irlandë duke sakrifikuar integritetin territorial.
Kjo do të përfshinte mbajtjen e Irlandës së Veriut në bashkimin doganor të BE dhe tregun e vetëm duke krijuar një kufi në Detin Irlandez, dmth, midis Irlandës së Veriut dhe Britanisë së Madhe.
Problemi me këtë marrëveshje është se pjesë të ndryshme të Britanisë së Madhe do të kishin rregulla të ndryshme tregtare.
Sipas skenarit të tretë, Britania e Madhe mund të shmangë çështjen irlandeze dhe të ruajë integritetin e saj territorial, por do të duhet të braktisë vizionin e “Britanisë së Madhe” duke mbetur si në bashkësinë doganore ashtu edhe në tregun e vetëm.
Nën këtë skenar, nuk do të kishte autonomi kuptimplote mbi politikën tregtare.
Pas Norvegjisë, Britania e Madhe mund të përjashtohet nga Politika e Përbashkët Bujqësore dhe Politikat e Përbashkëta të Peshkimit, duke zvogëluar kontributet e buxhetit të saj në BE. Por ende do të duhej të lejonte një migrim të rëndësishëm nga BE-ja. Po ashtu, Britania do të ishte nën juridiksionin e Gjykatës Evropiane të Drejtësisë, megjithëse në mënyrë indirekte.
Për më tepër, edhe një bashkim doganor i thjeshtë me BE-në, nuk e zgjidh trilemën e Brexit. Trekëndëshi i pamundësisë së Brexit bën të qartë se pse marrëveshja e tërheqjes së Kryeministres së Mbretërisë së Bashkuar Theresa May u hodh poshtë.
Si një traktat dalës, ajo lë të hapur detajet e marrëdhënieve të ardhshme të Mbretërisë së Bashkuar me Bashkimin Evropian, por ajo përfshin një angazhim ligjërisht detyrues për të parandaluar kthimin e një kufiri të vështirë në Irlandë.
Në kushtet e trilemës së Brexit, marrëveshja e May përjashton skenarin e parë të një “sindikate të lirë”, por lë zgjedhjen e pashmangshme ndërmjet autonomisë së politikës tregtare dhe integritetit territorial për fazën tjetër të negociatave të Brexit. Është kjo paqartësi që shqetëson shumë deputetë.
Udhëheqësit britanikë duhet të pranojnë se të gjitha skenarët e Brexit përfshijnë kompromise, dhe vendi ka nevojë urgjente për të mbajtur një debat kombëtar për të renditur preferencat e elektoratit. Ndryshe, Britania e Madhe do të vazhdojë të vuajë kostot e pasigurisë dhe pavendosmërisë.
Por, natyrisht, një debat i duhur kërkon një udhëheqje efektive që krijon hapësirë për kompromis. Vetëm duke punuar së bashku do të arrijë Mbretëria e Bashkuar në një rezultat që të gjithë mund ta respektojnë dhe të jetojnë me të.
Emily Jones është Profesoreshë e asociuar në Politikën Publike në Shkollën e Qeverisë së Blavatnik, Universiteti i Oksfordit.
Calum Miller është Dekan dhe Zyrtar Kryesor në Shkollën e Blavatnik të Qeverisë, Universiteti i Oksfordit.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
”Në fund BE do të pranojë shtyrjen për Brexit”
“Tronditet” Britania/ Brexit mund të anulohet?
