Franca nuk është Shtetet e Bashkuara.
Shumë liberalë, duke përfshirë edhe mua, shqetësoheshin se Marine Le Pen mund të fitonte presidencën franceze për të njëjtën arsye që Donald Trump mposhti Hillary Clinton në 2016: Urrejtja për kandidatin më liberal do t’i mundësonte populistes së të djathtës ekstreme fitore.
Për fat të mirë, mjaft njerëz që nuk e pëlqejnë Presidentin Emmanuel Macron votuan për të në raundin e dytë për të penguar Le Pen. Nëse dikush duhet të zgjedhë midis kolerës dhe murtajës, thanë shumë votues, atëherë e para ishte padyshim alternativa më e mirë.
Vetë Macron e pranoi të njëjtën gjë në fjalimin e tij të fitores.
Por fakti që 41.5 për qind e votuesve zgjodhën Le Pen, është ende mjaft shqetësues.
Pse, atëherë, kaq shumë njerëz e urrejnë Macron-in?
Arsyet që votuesit francezë japin për refuzimin e Macron janë të ngjashme me ato të përmendura nga votuesit amerikanë që nuk mund të duronin Hillary Clinton. Ato janë arroganca, largësia e perceptuar e kandidatit dhe një histori fyerjeje ndaj njerëzve më pak të arsimuar me pikëpamje konservatore.
Macron mund të duket si përçmues ndaj kujtdo që i del në rrugën e tij.
Personaliteti ka rëndësi në politikën demokratike, por veçoritë individuale nuk shpjegojnë gjithçka.
Kjo pasqyron gjithashtu përçarje më të thella sociale që rezultojnë nga ndryshimet në politikën partiake që filluan dekada më parë.
Partitë politike dikur mbaheshin së bashku nga interesat ekonomike të bazuara në klasë.
E majta, e lidhur ngushtë me sindikatat, përfaqësonte interesat e klasës punëtore industriale dhe e djathta fliste për biznesin e vogël dhe të madh. Sistemet liberale demokratike funksionuan sepse këto parti mbanin njëra-tjetrën në ekuilibër. Ishte e qartë se çfarë përfaqësonin ata dhe shumica e votuesve gjenin veten tek njëra ose tjetra.
Kjo filloi të ndryshojë në vitet 1980, kur e majta filloi të largohej nga interesat ekonomike, të bazuara në klasë drejt çështjeve sociale dhe kulturore si antiracizmi, emancipimi gjinor dhe seksual dhe multikulturalizmi.
Sindikatat u dobësuan, veçanërisht në SHBA dhe në Mbretërinë e Bashkuar, nga de-industrializimi dhe lidhjet e tyre me partitë socialiste dhe socialdemokrate nisën të dobësoheshin. E majta u bë më e popullarizuar me votuesit e arsimuar dhe relativisht të pasur, shumë prej të cilëve kundërshtonin lloje të ndryshme të konservatorizmit social, si paragjykimet racore.
Gabimi i madh që bënë këto elita të majta ishte të supozonin se klasa punëtore, urbane apo rurale, do të ndante natyrshëm idealet e tyre sociale dhe kulturore “progresive”. Në fakt, shumë njerëz që do ta klasifikonin veten si klasë punëtore janë konservatorë. Feja lulëzon në mesin e të varfërve. Emigrantët shpesh perceptohen si një kërcënim për punën e tyre. Të drejtat e homoseksualëve nuk renditen lart në listën e tyre të shqetësimeve.
Dhe kjo nuk është e vërtetë vetëm për votuesit e bardhë. Në SHBA, shumë latinë, madje edhe zezakë, tani votojnë për Partinë Republikane.
Zhvendosja e së majtës nga politika e bazuar në klasa filloi në epokën e shkatërrimit të sindikatave të kryeministres së Mbretërisë së Bashkuar Margaret Thatcher dhe Presidentit të SHBA Ronald Reagan, dhe u bë edhe më e dukshme pas rënies së komunizmit në bllokun sovjetik. Në Perëndim, nevoja për të balancuar ekonominë e tregut të lirë me rishpërndarjen e moderuar nuk konsiderohej më si një prioritet urgjent. Edhe Partia Laburiste e dikurshme socialiste e Mbretërisë së Bashkuar nën Tony Blair dhe Partia Demokratike e SHBA nën Bill Clinton, u bënë promovues të agjendës së politikës neoliberale.
Për një kohë të gjatë, e ashtuquajtura elita republikane e “klubit të vendit” në SHBA do t’i kushtonte vëmendje pikëpamjeve konservatore të votuesve kryesisht të bardhë, jakëblu pa diplomë universiteti, duke nxitur frikën racore dhe duke promovuar “vlerat e krishtera”.
Por, pasi të zgjidheshin, këta republikanë do ta kthenin vëmendjen te biznesi si zakonisht.
Kështu, shumë votues të klasës punëtore u ndjenë të tradhtuar si nga e majta, e cila ata mendonin se nuk përfaqësonte më interesat e tyre ekonomike dhe përçmonte qëndrimet e tyre sociale, dhe nga e djathta, e cila nuk i vuri re kur ishte në pushtet.
Si Trump ashtu edhe Macron e shfrytëzuan këtë.
Trump mori Partinë Republikane dhe e ktheu atë në një kult populist, ndërsa Macron hodhi në erë partitë e qendrës së majtë dhe të qendrës së djathtë të Francës dhe i zëvendësoi ato me veten e tij.
Të dy premtuan se vetëm ata mund të rregullonin problemet e vendit të tyre, sikur të ishin monarkë absolut të ditëve të mëvonshme.
Por Macron ka një problem. Le Pen dhe Trump u rritën në Paris dhe Nju Jork, respektivisht, me pasuri shumë më të madhe se Macron, por ata ndajnë dhe kuptojnë pakënaqësitë e njerëzve që urrejnë elitat e arsimuara.
Megjithëse Macron vjen nga klasa e mesme provinciale e Francës, ai u ngjit në klasën e lartë dhe mori qëndrimet superiore të partive të vjetra politike të krahut të majtë dhe të djathtë që ai ndihmoi për të shkatërruar.
Kjo është arsyeja pse ai duhet të mbështetet nga njerëz të moshuar, me arsim të lartë në qytetet e mëdha. Klasa e vjetër punëtore franceze mbështet ose liderin e ekstremit të majtë Jean-Luc Mélenchon ose Le Pen. Votuesit rural preferojnë Le Pen. Dhe të rinjtë janë të majtë ose nuk votojnë.
Duhet të ndihemi të lehtësuar që mjaft votues francezë arritën të shmangin katastrofën.
Por Macron kishte të drejtë që shprehu detyrimin e tij ndaj atyre që nuk i pëlqejnë politikat e tij, por prapë e votuan. Shumë votues francezë ndihen të braktisur dhe Macron duhet t’i marrë seriozisht interesat e tyre.
Në fund të fundit, qendra liberale nuk mund të mbështetet vetëm tek elitat urbane. Le të shpresojmë që demokratët e SHBA-së po i kushtojnë vëmendje.
Ian Buruma është autori i “Kompleksi Churchill: Mallkimi i të qenurit i veçantë, nga Winston dhe FDR te Trump dhe Brexit” (Penguin, 2020).
Burimi: Project Syndicate
Përktheu dhe përshtati: Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
DW: Pse fitoi sërish Macron?
