Intervistë/ Kreu i Lëvizjes “Besa”, Bilal Kasami, në këtë intervistë ekskluzive dhënë për Konica.al, flet në lidhje me Problemet e shqiptarëve në Maqedoni. Probleme të cilat janë kryesisht kombëtare…
Mentor Nazarko: Ju keni hyrë në politikë pas një karriere akademike apo një karrierë si teknokrat në gjirin e qeverive apo ministrive të udhëhequra nga shqiptarët. Pse vendosët ta hidhni këtë hap të rëndësishëm në jetën tuaj?
Bilal Kasami: Një pyetje me vend. Në situatën në të cilën gjendet Maqedonia dhe shqiptarët e Maqedonisë, duhej ndryshuar mendësia politike, veçanërisht funksionimi i partive politike shqiptare. Ashtu siç ndodhi me shumë shqiptarë të Maqedonisë të cilët donin që të jepnin kontributin e tyre në zhvillimet politike dhe në përmirësimin e jetës së shqiptarëve të Maqedonisë pas 2001-shit, kur ndodhi një konflikt këtu, që shqiptarët e Maqedonisë të bëjnë një hap përpara në realizimin e të drejtave të tyre dhe të jenë të barabartë me maqedonasit në të drejta dhe detyrime edhe unë vendosa që të kontribuoj si pjesë e subjektit që doli nga konflikti i 2001-shit, më konkretisht BDI. Dhe, deri në periudhën e vitit 2006, kam qenë pjesë aktive e funksionimit të qeverisë në Ministrinë e Ekonomisë si sekretare shtetërore. Zhvillimet që ndodhën më vonë, veçanërisht pas 2008-s, kur BDI u fut në qeveri më VMRO-DPMNE si kundërshtare kryesore e realizimit të të drejtave të shqiptarëve të Maqedonisë në një qeveri pa marrëveshje, në interes të shqiptarëve, nisën edhe përçarjet e para dhe ballafaqimet e para të mia me ideologjinë, interesin, idealet e kësaj partie të dalë nga lufta.
Mentor Nazarko: Disidencë publike d.m.th ka shënime apo intervista?
Bilal Kasami: Që atëherë lëvizja ime ishte që përmes themelimit të një subjekti politik në krye të të cilit nuk isha unë, ishte një person, duke besuar se nëse ndërtojmë një subjekt të ri me njerëz të rinj, bëhet fjalë për Demokracinë e Re, në të cilën ishim ndër themeluesit e saj dhe nisi nga e para. Ishte një subjekt që në masë të madhe ia riktheu shqiptarëve të Maqedonisë shpresat se mundet të këtë një subjekt i cili vërtet do të angazhohet për të drejtat e tyre, mirëpo shumë shpejt u pa që ai subjekt ishte një fluskul dhe nga vetë lideri i saj u morën disa vendime që pastaj rezultuan shumë tragjike, dhe ai subjekt sot nuk është në skenën politike. Mirëpo, interesimi im dhe i shokëve të mi që të kontribuojmë në çështjen shqiptare nuk u ndal më, këtë ne vazhduam me një ide tonën, që edhe strukturimi edhe njerëzit të jenë në kuadër të kësaj ideje që ne e nderuam.
Mentor Nazarko: Çfarë është kjo ide? Unë jam nga Shqipëria dhe nëse do ju kërkoja më dy fjalë të më thoni cila është kjo ide? Apo dallimi juaj nga BDI-ja?
Bilal Kasami: Idenë të cilën ne vendosëm që ta futim edhe në vetë emërimin e subjektit të cilin ne e themeluam, idenë e Lëvizjes BESA. Vlerësuam se ajo që më së shumti iu mungonte politikanëve shqiptarë, veçanërisht këtu në Maqedoni, ishte Lëvizja BESA apo tradhtia të cilën ua bënin votuesve të tyre. Para zgjedhjeve dilnin me ide shumë fisnike, të cilat votuesit i pranonin, ndërsa pas zgjedhjeve ndërronte gjithçka. Të gjitha ato programe elektorale futeshin në sirtarë dhe ato nuk hapeshin asnjëherë. Situata e shqiptarëve të Maqedonisë është aq e rënduar saqë ne vlerësuam se vetëm rikthimi i Lëvizjes BESA mes politikanëve do të mund t’i kthejë shqiptarët e Maqedonisë të jenë të barabartë me maqedonasit, jo vetëm në të drejta, por edhe në detyrime, në ndërtimin e një shteti të përbashkët për gjithë qytetarët, një shtet i cili do të krijojë mirëqenie dhe jo konflikte mes etnive të ndryshme dhe mes qytetarëve.
Mentor Nazarko: Në fakt ju shpikët një togfjalësh rilindje me besë? Mos ishte ky njëfarë huazimi që vinte nga politika e Shqipërisë apo Edi Rama?
Bilal Kasami: Rilindje me Besë ishte paksa edhe rezultat i një koalicioni që e kishim ne me Rilindjen Demokratike Kombëtare (RDK) dhe ishte në kombinim të themi i një pjese të idesë të RDK-së dhe idesë së BESËS dhe erdhi deri të ideja e “Rilindje me BESË”. Që nuk ka të bëjë me Shqipërinë, por ka të bëjë me koalicionin të cilin e kishte Lëvizja BESA më RDK-në para zgjedhjeve dhe ishte një togfjalësh…
Mentor Nazarko: Tek popullata e shqiptarëve të Maqedonisë kjo mund të rezononte pak me një term që përdorët…
Bilal Kasami: Ndoshta pak përfituam nga “rilindja” në Shqipëri, por ideja ishte atë që e thashë që ishte koalicion mes Lëvizjes BESA dhe RDK-së.
Mentor Nazarko: E them këtë pasi shfletova programin tuaj nga mënyra se si është paraqitur. Më rezulton që ju keni shumë elemente të përbashkëta, po flas në mënyrën e paraqitjes, i keni të përbashkëta më partinë socialistë të Shqipërisë.
Bilal Kasami: Kur jemi të programi se ne po mundohemi të jemi ata që plasojmë fundin e ideologjive dhe në këtë drejtim ne mundohemi të artikulojmë atë ide që Lëvizja BESA është një set i kombinimit të ideologjive majtiste dhe djathtiste apo konservatorë. Sa i përket politikave ekonomike dhe sociale në jemi më afër politikave majtiste apo socialiste që luftojnë për barazi sociale që të mos ketë diskrepancë aq të madhe ndërmjet shtresave shoqërore. Por, sa i përket vlerave kombëtare, të familjes dhe çështjeve të tjera ne jemi më afër partive konservatore, të cilat luftojnë për vlerat familjare dhe për idenë e kombit dhe të shtetit. Prandaj, nëse e shfletojmë programin e Lëvizjes BESA, shohim se ka të bëjë me ofertën ekonomike dhe të drejtat sociale të shtetasve, mund edhe të ketë pika të cilat na bashkojnë me Partinë Socialiste.
Mentor Nazarko: Po flas për ngjyrat të cilat janë të afishuara edhe në program. Edhe aty ka elemente të ngjashme. A mund të jenë edhe për shkak dizajneri ndoshta?
Bilal Kasami: Ashtu siç ishte edhe shembulli me “Rilindje me BESË” nuk është ideja e ndonjë plagjiature që do të merret nga Partia Socialiste në Shqipëri, por ka të bëje me realitetin dhe ideja e Lëvizjes BESA mbështetet në tre A të cilat ne mundohemi t’i prezantojmë para qytetarëve: Autokton, Autentik dhe Autonom. Sepse vlerësojmë se shqiptarët e Maqedonisë duhet të ngrenë një ide mbi identitetin të cilin ne kemi këtu si autokton. Nuk mund të pranojmë idenë e maqedonasve: se maqedonasit nuk kanë shtet rezervë, shqiptarët kanë Shqipërinë! Shqiptarët e Maqedonisë janë autokton në trojet e tyre shekullore këtu në Maqedoni dhe ne do të luftojmë që të jemi të barabartë me maqedonasit si autokton që jemi edhe ne nuk kemi shtet tjetër rezervë. Autentik nga shkaku që përfaqësimi i shqiptarëve të Maqedonisë në institucionet e shtetit duhet të reflektojë interesin e qytetarëve shqiptarë. Nuk mundet, dhe kjo ndërlidhet edhe me zhvillimet e fundit këtu në Maqedoni që ka të bëjë edhe me disa ide se interesat e shqiptarëve mund të realizohen përmes partive maqedonase.
Ne vlerësojmë se interesat etnike kolektive të shqiptarëve siç është simbolika e gjuhës dhe shumë elementeve të tjera kulturore mund të realizohet vetëm përmes partive shqiptare të cilat me një marrëveshje me partitë maqedonase arrijnë t’i realizojnë këto të drejta kolektive, por duhet të harxhohen të gjitha temat që kanë të bëjnë më të drejtat kolektive të shqiptarëve, atëherë edhe mund të funksionojnë parti me programe me ideologji majtiste apo djathtiste. Autonom, sepse vlerësojmë që ka pasur parti politike në Maqedoni të cilat janë themeluar si vazhdimësi të ideve të cilat janë themeluar jashtë Maqedonisë. Kemi rastin me BDI-në. Ne e dimë që BDI është një produkt, po flasim në aspekt ideologjik i Lëvizjes Popullore të Kosovës (LPK). Kjo nuk ka të bëjë me qëndrimin tonë karshi LPK-ës, por ka të bëjë me atë që shqiptarët kanë interesat e tyre autonome këtu në Maqedoni dhe duhet të artikulohen përmes ideve autoktone. Këtu është ideja jonë se Lëvizja jonë është produkt vendor i shqiptarëve të Maqedonisë që mbështet në potencialin e qytetarëve shqiptar dhe që artikulon interesin e tyre në institucionet e Maqedonisë.
Mentor Nazarko: Por kur ju ishit pjesë e BDI-së ideologjia e LPK-ës nuk ju shqetësonte?
Bilal Kasami: Në fillim fare inkuadrimi im si i shumë intelektualëve shqiptarë në BDI nuk ndërlidhej me orientimin ideologjik të partisë, por mbështetej në konfliktin e 2001 apo luftës së shqiptarëve për barazi të plotë me maqedonasit. Ne ishim pjesë e atij konflikti apo asaj lufte që pastaj të vazhdojmë që këtë ide ta artikulojmë edhe në politikë, por kur u pa që dominonte ideja e Lëvizjes Popullorë të Kosovës ku më pak kishte autenticitet në zhvillimet politike.
Mentor Nazarko: Mos e mbivlerësoni këtë LPK-ën si një serbator idesh ideologjik që prej 1999 vazhdojnë të jenë akoma më sot…
Bilal Kasami: Pa dashur të bëj gjyqin karshi LPK-ës idesë apo ideologjisë, unë do them vetëm që kjo ide nuk përkon me identitetin e shqiptarëve të Maqedonisë, sepse shqiptarët e Maqedonisë janë më konservatorë në aspektin kombëtar në krahasim më Kosovën dhe Shqipërinë dhe nuk mundet që një lëvizje e cila është formuar në rrethana tjera dhe vlera të cilat nuk përkojnë me interesat shqiptarë pas viteve të 90-ta, ku Shqipëria u hap karshi zhvillimeve edhe të tregut edhe karshi demokracisë perëndimore, po edhe Kosova sot është në një situatë krejt tjetër dhe kjo më së paku përkon me përkatësin e shqiptarëve të Maqedonisë dhe këtu ndodhte antagonizmi me përfaqësimin nga një lider i cili në shpirt e kish Marksizëm-Lenizimin dhe shqiptarët e Maqedonisë janë më konservatorë karshi vlerave të cilat i përmenda.
Mentor Nazarko: Megjithatë ai ishte edhe pragmatikë, BDI është akuzuar se ka flirtruar ose ka toleruar dominimin e rrymës ekstremiste brenda komunitetit mysliman në Maqedoni, krejt ndryshe të themi nga PDSh-ja e cila është përplasur hapur me këtë rrymë ekstremiste që vinte nga vendet e islamit të rreptë?
Bilal Kasami: E saktë. Shkaku tjetër përse ne e vlerësuam inkuadrimin tonë në skenën politike. Flirtimi më i dëmshëm është ai mes fesë dhe politikës sepse del një produkt monster. Në këtë ne e kemi thënë qartazi se ideologjia e Lëvizjes BESA është artikulimi i interesave etnike të shqiptarëve të Maqedonisë. Shqiptarët e Maqedonisë nuk kanë probleme religjioze dhe fetare. Flërtimi me çështje ideologjike është treguar i rrezikshëm sepse ju jepet mundësi që të vijnë në shprehje grupe të tilla që kanë prodhuar ekstremizma të cilat po mos të kishte qenë politika nuk kanë vend në ambientin fetar të shqiptarëve të Maqedonisë.
Mentor Nazarko: D.m.th ka prodhuar numër më të madh luftëtarësh të cilët kanë shkuar në Siri? Ju jeni kundër kësaj ikjeje?
Bilal Kasami: Po e them që shqiptarët e Maqedonisë nuk kanë pasur problem me përkatësinë e tyre fetare dhe kjo ka ndihmuar që shqiptarët e Maqedonisë ta ruajnë identitetin e tyre fetarë, dhe kjo ka qenë komfor një tradite që ka pasur një bashkëjetesë të mirë në mes çështjes kombëtare dhe fetare. Në asnjë moment shqiptarët e Maqedonisë nuk e kanë venduar në pikëpyetje identitetin e tyre si shqiptar etnik ku në të shumtën e rasteve janë ballafaquar me sistemin jugosllav për çështje etnike si puna e flamurit dhe përdorimit të gjuhës së tyre.
Mentor Nazarko: Për juve kombi është më përpara apo feja?
Bilal Kasami: Për mua janë çështje të cilat nuk mund të ndahen njëra me tjetrën. Unë jam edhe shqiptar edhe mysliman. Mua nuk më pengon aspak që jam mysliman dhe që praktikoj islamin dhe kjo në pikëpamjen time më ndihmon që të jem më shumë shqiptar. Por në asnjë moment nuk më pengon që edhe një ateist apo i një përkatësie tjetër fetare ta vlerësoj kontributin e tij në shqiptari apo në çështjen kombëtare.
Mentor Nazarko: Mos ndoshta ky flirtim me shtete të cilët janë përpjekur për prozelititëm apo zgjerim të ndikimit të vet fetar apo shtetëror kanë financuar brenda komunitetit mysliman këto rryma të islamit radikal? Dhe për pasojë ne kemi në Shkup, më kanë treguar episode ku nëpër dyqane të ndryshëm shërbehet djathë me germa arabe.
Bilal Kasami: Vlerësoj që problemet e kësaj natyre për shqiptarët e Maqedonisë kanë ardhur me fliritmin e politikës që ka ardhur në vazhdimësi. Ne vlerësojmë së komuniteti mysliman këtu në Maqedoni ka potencialin e mjaftueshëm që çështjet brenda komunitetit t’i zgjidhë vetë. Pa asnjë interferim të politikës. Po e përsërit, nuk ka pasur një shkëputje të ngritjes së jetës fetare të Maqedonisë si ndodhi në Shqipëri me mohimin e tërësishëm të fesë dhe pastaj në vitet e ’90 të vijnë rryma ekstreme. Dhe sot, nëse e marrim për numra banori, Shqipëria dhe Kosova dhe nëse e vendojmë në raport me numrin e praktikimit së fesë islame do të shohim se Shqipëria dhe Kosova kanë shumë më shumë luftëtar në numër të praktikuesve të islamit. Në Shqipëri shumë më shumë deklarohen si myslimanë apo në Kosovë, por praktikimi i theksuar në Maqedoni nuk ka reflektuar edhe me numrin e luftëtarëve të cilët kanë shkuar në Lindjen e Mesme.
Mentor Nazarko: Ju jeni kundër shkuarjes në Lindje të Mesme?
Bilal Kasami: Patjetër! Ne vlerësojmë se shqiptarët e Maqedonisë kanë problemet e veta këtu dhe ne duhet t’i zgjidhim problemet tona që i kemi në Maqedoni. Dhe nuk vlerësoj që shqiptarët e Maqedonisë, por edhe kombi shqiptar ka nevojë të futet në këto konflikte fetare që ndodhin në Lindjen e Mesme. Me këtë vetëm se e rëndojnë dhe nuk kontribuojnë në zgjidhjen e problemeve atje. Ne duhet të ulemi dhe të mundohemi se si t’i zgjidhim problemet tona në Maqedoni, në Kosovë dhe në Shqipëri, pa u futur në problemet ndërkombëtare.
Mentor Nazarko: Unë nisem nga pozicioni im si një intelektual apo si aktivist kombëtar, i cili interesin kombëtar e ka prioritar. Dhe në rastin e Maqedonisë unë mendoj se tkurrja e faktorit shqiptar ortodoks ka bërë që një pjesë e tyre të konvertohen në maqedonas. Ka bërë që të tkurret përbërsja e myslimanëve bektashinj dhe për pasojë kemi konfliktin për të qenë apo lënë një terreni për faktorin maqedonas në dëm të faktorit shqiptar, nëse të gjithë shqiptarët identifikohen si myslimanë sunit?
Bilal Kasami: Në asnjë moment nuk vlerësoj që problemet dhe çështjet fetare këtu duhet të trajtohen nga politika. Shkrirja e elementit ortodoks të shqiptarët e Maqedonisë ka qenë në një periudhë kohore ku kishim një shtet siç ishte Jugosllavia dhe kur kishte një strategji që shqiptarët ortodoksë të asimilohen. Kemi një periudhë 50-vjeçare ku ata kanë jetuar me një identitet të imponuar nga sistemi dhe është shumë vështirë që gjeneratat e reja të cilat kanë qenë pjesë e forcës, presionit që është bërë nga institucionet.
Mentor Nazarko: Arbëreshët e bëjnë 500 vjet identitetin e tyre. Pse qenka e vështirë këtu dhe pse nuk e shpallni si objektiv të partisë tuaj rikthimin e identitetit.
Bilal Kasami: Rrugëtimin tonë e mendojmë pak më ndryshe nga atë që e bën Ali Ahmeti përmes disa veprimeve të cilat janë më shumë simbolike sesa reale. Në Maqedoni cenohet të qenët shqiptar, jo të qenët shqiptar ortodoks apo mysliman. Kontributi i Lëvizjes BESA është në forcimin e identiteti shqiptar. Kur shqiptarët e Maqedonisë do të bëhen faktor shtetëror dhe shtetformues në Maqedoni do të mund të bëjmë politika edhe për rikthimin në identitet të shqiptarëve. Ne nuk i vlerësojmë më pak shqiptarë ortodoksët. Kemi krizë përfaqësimi në Maqedoni.
Mentor Nazarko: Sepse atje bashkëjetesa është më e hershme, më e kultivuar dhe në pikëpamjen numerike secili prej komuniteteve ka përfaqësi më të fortë, më të konsoliduar, kështu që atje nuk ndodh.
Bilal Kasami: Unë vlerësoj që këto çështje duhet të zgjidhen hap pas hapi dhe që nga momenti kur shqiptarët, së paku këta që deklarohen shqiptarë, do të arrijnë përfaqësimin e tyre adefat përmes politikës, vlerësoj që është më lehtë për t’u ulur dhe biseduar edhe me këta shqiptarë se cilat janë mundësitë që ata t’i rikthehen trungut kombëtar, sepse edhe ata kanë kërkesa që mund të jenë konform kësaj që mund të thoni. Cili do të ishte identiteti shqiptar i Maqedonisë? A do të jetë identitet autokton shqiptar? Identitetin autokton do të mund ta bëjnë elementet kulturore të cilat mund të jenë të kulturës islame, ortodokse apo katolike.
Mentor Nazarko: Në program flisni për islam tradicional, nëse nuk gabohem.
Bilal Kasami: Çështjet fetare nuk janë pjesë formale e programit tonë, por ne reflektojmë votuesin tonë. Në momentet kur do të arrijmë të depërtojmë edhe tek këta shqiptarë të cilët janë ortodoksë apo katolikë, ne do të reflektojmë edhe interesat e tyre në pushtet.
Mentor Nazarko: Qartë! Nisem nga çfarë kam parë në programin dhe intervistat tuaja dhe duket se ju keni përmendur islamin tradicional. Islami tradicional është më liberal sesa vendet në të cilat predikohet si Arabia Saudite ku islami është burimor. Në këtë kuptim jeni koherent apo jo?
Bilal Kasami: Ky islam tradicional vazhdon të kultivohet përmes institucioneve zyrtare të myslimanëve në Maqedoni. Këto thirrje kanë ndodhur në momentet kur politika ka interferuar, ka pasur raste kur partitë drejtpërsëdrejti, përmes pushtetit që kanë pasur, janë futur në institucionin fetar e kanë bërë trazira dhe shumë probleme brenda institucionit. Këto elemente ekstreme në institucionin fetar janë futur me përkrahjen e politikës. Vetëm shkaku që politika e ka vlerësuar deri tani që mund të fitojë vota në Ҫair apo diku tjetër dhe ka përkrahur që të futen në institucionin e komunitetit mysliman në Maqedoni.
Këto gjenerojnë probleme shtesë, prandaj vlerësojmë që politika në Maqedoni, veçanërisht te pjesa shqiptare, nuk guxon të interferojë në çështje fetare, sepse atëherë komuniteti mysliman në Maqedoni përcjell (artiskap) tradicional, i cili është shumë tolerant karshi çështjeve etnike dhe bashkëvëllezërve të tyre të përkatësisë katolike, ortodokse apo edhe bektashiane. Vlerësohet që këto ekstremiza të cilat janë të theksuara, janë si rezultat i disa momenteve të cilat kanë ndodhur prej interferimit të politikës…
Mentor Nazarko: Jo i ndikimit të vendeve të Gjirit për shembull nëpërmjet financimeve të ndryshme?
Bilal Kasami: Jo i ndikimit të vendeve të Gjirit, sepse këta predikues po të mos kenë pozicionin e predikuesit formal, që është brenda institucionit të komunitetit mysliman, ndikimet e tjera janë shumë të vogla. Sot, si reflektim i politikës, një pjesë e konsiderueshme e këtyre predikuesve janë pjesë e komunitetit mysliman si liderues formal i këtij komuniteti. Kjo nuk ka ardhur si kërkesë e vetë komunitetit, por ka ardhur si moment kur politika ka interferuar në komunitet.
Mentor Nazarko: Ngjan pak paradoksale që ju konsideroheni nga kundërshtarët tuaj si parti e islamit politik dhe ndërkohë flisni për ndarje të qartë të komunitetit mysliman nga politika. Si e zhbëni mitin që ju jeni partia e islamit politik?
Bilal Kasami: Ndërlidhja që bëhet e Lëvizjes Besa ka të bëjë me përkatësinë e përfaqësuesve të lëvizjes duke filluar nga kryetari pra, nisur nga unë. Në asnjë moment, unë si kryetar nuk e kam mohuar, nuk jam ndier inferior se jam mysliman dhe praktikoj islamin, por e kam thënë botërisht se Lëvizja Besa nuk është agjent i islamit politik sepse problemet e shqiptarëve të Maqedonisë nuk janë probleme fetare, por janë probleme kombëtare. Sot, me dhjetëra mijë protestues në Shkup protestojnë kundër zyrtarizimit të gjuhës shqipe. Në Shkup, çdo ditë ndërtohen xhami dhe nuk kemi parë ndonjë protestë të komunitetit ortodoks maqedonas që të protestojnë kundër ndërtimit të xhamive. Nëse një paralele shtesë hapet në Shkup për mësimin e gjuhës shqipe, e dimë që ka pasur protesta. Protesta kundër Fakultetit Pedagogjik, kundër hapjes së Universitetit të Tetovës.
Mentor Nazarko: Ka pasur dhe protesta në të cilat është përdorur flamuri arab, apo jo?
Bilal Kasami: Ato kanë qenë agjenda të shërbimeve të shtetit, të cilat, elementet e tilla i kanë shfrytëzuar gjithmonë për të treguar se identiteti i shqiptarëve të Maqedonisë nuk përkon me realitetin kombëtar. Shqiptarët e Maqedonisë janë po aq shqiptarë sa shqiptarët e Kosovës dhe të Shqipërisë.
Mentor Nazarko: Ka një akuzë të dëgjuar shpesh ndaj jush që jeni të financuar nga Erdogani. Dëshiroj një informacion të ri, si e hidhni poshtë këtë akuzë?
Bilal Kasami: Dje, gjykatat amerikane, me kërkesë të Komisionit për Letra me Vlerë në Neë York vendosën që rasti i mitmarrjes së politikanëve shqiptarë në Maqedoni, më konkretisht pjesa tjetër e Telekomit të Maqedonisë, ka pranuar padinë dhe është pajtuar që të paguajë dëmin. Marrja ose dhënia e Korrupsionit është i sanksionuar njësoj përpara ligjit. Nëse dy drejtorë të një institucioni pranojnë se u kanë dhënë mitmarrje politikanëve në Maqedoni jo për shuma të vogla, flitet për 5 milionë euro secili. Në këto rrethana, të akuzosh Lëvizjen BESA se financohet nga jashtë, e vlerësoj të padrejtë. Në momentin e kapjes të institucioneve shtetërore nga partitë politike të kërkohet që të zbulojë Lëvzja BESA financuesit e saj, afaristë BDI kërkon që t’i dënojë nesër ata afaristë. E dinë që në këto rrethana kur pushtetin ekzekutiv e ka BDI-ja, ka ende mundësinë që t’u bëjë presion afaristëve shqiptarë që të kërkojë nga Lëvizja BESA të jetë më transparentë në prezantim,. Shkurtimisht, Lëvizja BESA është më transparente për sa i përket financave të saj.
Mentor Nazarko: Nga akuzesit tuaj është thënë që në momentin që shfaqni qëndrime të forta kundrejt VMRO, BDI-së, vënia në lëvizje e hetimit tatimor kundrejt jush bëri që ju të ndryshoni qëndrimin tuaj.
Bilal Kasami: Nuk shoh ndonjë ndryshim të qëndrimeve tona karshi VMRO-së, kemi qenë partia më konsistente për sa i përket qëndrimeve karshi VMRO-së. Pas zgjedhjeve të 11 dhjetorit, BDI bisedoi për 20 ditë për të qenë pjesë e qeverisë së VMRO-së. Që në fillimi të ditës kur u bënë zyrtare rezultatet zgjedhore, Lëvizja BESA tha qartë që nuk ka koalicion me VMRO-në dhe ky qëndrim është edhe sot e kësaj dite. Kritikat tona janë te njëjta karshi VMRO-së dhe BDI-së, sepse vlerësojmë se për 10 vite po aq sa është fajtore VMRO-ja, po aq është edhe BDI-ja, sepse kanë qenë bashkë në një qeveri e cila e solli Maqedoninë në këtë gjendje të rëndë. Kritikat tona janë permanente karshi dy subjekteve politike dhe asnjë moment nuk jemi tërhequr karshi këtij qëndrimi publik.
Këto janë insinuata të cilat po i prezantojnë oponentët tanë politikë që të mbulojnë korrupsionin e tyre. Nuk ka mënyrë tjetër më të mirë për të mbuluar korrupsionin disamilionësh të Ali Ahmetit, Musa Xhaferit dhe të tjerëve, është që të na thuash neve që kemi marrë korrupsion prej Turqisë dhe Katarit. Ne kemi marrë vetëm prej Telekomit. Korrupsioni ngelet korrupsion, nëse vjen nga Gjermania apo Turqia është financim i padrejtë në dëm të qytetarëve të Maqedonisë.
Mentor Nazarko: Nuk ka ndodhur ndonjëherë që një politikan t’i pranojë këto publikisht. Mendoj që në këndvështrimin rajonal, marrëdhënia strategjike e Shqipërisë me Turqinë në këtë moment është e rëndësishme. Cila është qasja juaj, qoftë personale, qoftë si parti? Jeni dakord me rolin më të madh të Turqisë në rajon me mbulimin e Neootomanizmit?
Bilal Kasami: Ne jemi dakord me qëndrimin e Shqipërisë zyrtare dhe Kosovës zyrtare. Partneriteti strategjik i shqiptarëve është i gjithi me SHBA-në sepse vlerësojmë se kanë dhënë një kontribut të rëndësishëm që me pavarësinë e Shqipërisë, Kosovës dhe me çështjen shqiptare në Maqedoni. Ky partneritet është i rëndësishëm për çështjen shqiptare. Në këtë kuadër është dhe marrëdhënia që ka Lëvizja BESA me Turqinë. Derisa Turqia është pjesë e NATO-s dhe partneritet strategjik i SHBA-ve, Turqia ishte ndër vendet e para që pranoi pavarësinë e Kosovës. Përkrahja e Turqisë për Shqipërinë, në çdo aspekt, në veçanti për ngritjen e Forcave të Armatosura të ushtrisë Shqiptare dhe të Kosovës ka qenë ndryshe nga qëndrimi i Greqisë edhe pse janë dy vende të NATO-s. Në momentin kur Turqia do të mundohet në kuadër të këtij partneriteti të imponojë interesat e veta të cilat janë në dëm të çështjes shqiptare, mendoj se do ta kenë të qartë shqiptarët këtë dhe do të distancohen.
Mentor Nazarko: Nuk të duket se Turqia imponon pak me identifikimin turk otoman, kur dihej se otomanët ishin edhe shqiptarët, grekët, serbët dhe gjithë vendet e perandorisë.
Bilal Kasami: Nuk do të kisha dashur të gjykoj interesat e Turqisë në Ballkan, në këtë rast shqiptarët, është e drejta e tyre legjitime. Do të kisha dashur që shqiptarët gjithandej si komb të kishin një qëndrim të qartë të vetin karshi këtij tentimi për të futur interesat e Turqisë apo neootomanizmit tek shqiptarët. Çfarë duhet të pranojmë nga Turqia dhe çfarë duhet të refuzojmë?
Mentor Nazarko: Duhet të pranojmë imponimin për të hequr kolegjet turke, të cilat janë pjesë e një fondacioni të caktuar në fakt?
Bilal Kasami: Këtu duhet të ketë qëndrim të Shqipërisë, duhet të vlerësojë interesin e shtetit dhe të shqiptarëve. E njëjta edhe në Maqedoni. Nëse një veprim i tillë është në interes të shqiptarëve duhet të ndërmerren veprime të tilla konform interesave të shqiptarëve dhe qytetarëve të Maqedonisë. Nuk duhet të merren kërkesat e shtetit turk si të mirëqena, duhet të analizohen a janë konform interesit të qytetarëve në Maqedoni.
Mentor Nazarko: Nëse do të jeni në qeveri ju dhe vjen kërkesa për t’i mbyllur.
Bilal Kasami: Nuk kemi informacionet e mjaftueshme sepse nuk jemi pjesë e qeverisë dhe nuk e dimë se çfarë ka kërkuar shteti turk nga qeveria e Maqedonisë se kur do të jemi pjesë e institucioneve dhe kur do të kemi mundësi që të vendosim konform parimeve të përmendura.
Mentor Nazarko: Në këndvështrimin e islamit politik, ju shqetëson që ka grupime, ndjeshmëri dhe organizime të cilat tentojnë të jenë lineare me vendet arabe, islamike që janë në kundërshtim me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, sepse thatë që marrëdhënia me Shtetet e Bashkuara të Amerikës është prioritare?
Bilal Kasami: Ne na shqetëson keqpërdorimi i elementeve të tilla të cilat nuk janë vetëm në shoqërinë shqiptare në Maqedoni, por edhe në Shqipëri, Kosovë…
Mentor Nazarko: Këtu janë më të fortë.
Bilal Kasami: Janë pjesë të shoqërisë perëndimore, kemi elemente të tilla në Gjermani, në Britani e gjithandej. Na shqetëson keqpërdorimi i elementeve të tilla nga institucionet shtetërore që në momente të caktuara për të treguar se identiteti shqiptar i Maqedonisë nuk përkon me perëndimin, mundohen të stimulojnë elemente të tilla me shfaqje të tilla. Nuk përkon me identitetin e shqiptarëve të Maqedonisë, shqiptarët e Maqedonisë janë myslimanë, por shqiptarë dhe në asnjë moment identiteti dominant fetar është identitet i cili krenohet me përkatësinë kombëtare me Skënderbeun, Nënë Terezën.
Mentor Nazarko: Një politikan në Kosovë thotë se Skënderbeu ka vrarë shumë myslimanë etj., etj.
Bilal Kasami: Përderisa historigrafia shqiptare e prezanton Skënderbeun si heroin kombëtar, unë si politikan e respektoj plotësisht si heroin shqiptar dhe nuk kam asnjë problem.
