Ku po shkon Kosova? Il Secolo d’Italia intervistoi Alma Lama, Ambasadore e Jashtëzakonshme dhe Fuqiplotë e Kosovës që nga Nëntori 2016. Anëtarja e Lidhjes Demokratike të Kosovës ka qenë deputet për dy legjislatura.
E nderuar ambasadore ka kaluar dhjetë vite prej kur, vendi juaj është shpallur i pavarur nga Serbia. Pavarësia e saj nuk njihet nga të gjitha vendet anëtare të OKB-së dhe Kosova ende administrohet nga një mision ushtarak i OKB-së. Shteti juaj pret nga Serbia. A janë tejkaluar këto polemika apo po ndodhin?
Kosova ka qenë shtet i pavarur dhe sovran për dhjetë vjet. Për të arritur në fazën e pavarësisë, ishin të nevojshme përpjekje të mëdha nga ana e popullit të Kosovës, të cilat për një shekull të tërë u keqtrajtuan dhe diskriminuan nga regjimet e ndryshme të Beogradit. Ndërsa lufta e viteve 1998-1999, fundi i së cilës, fatmirësisht për ne, u shënua nga ndërhyrja ushtarake e NATO-s, ishte kapitulli i fundit i dekadave të përgjakshme. Kjo nuk ka të bëjë me rimarrjen e territorit të Serbisë, por po bëhet fjalë për rilindjen e dhunës nga një pushtim laik. Ligji historik triumfoi në vitin 1999, në sajë të zbatimit të një axhende humanitare në institucionet më të larta ndërkombëtare dhe mbi të gjitha, sepse kjo agjendë që përmbahej ligjit u imponua nga Perëndimi. Kontestimet mbi pavarësinë e Kosovës do të vazhdojnë derisa politikanët serbë të ushqejnë popullin serb me përralla dhe legjenda që nuk kanë të bëjnë fare me realitetin në Kosovë. Aktualisht, Kosova njihet nga pothuajse të gjitha vendet e BE-së dhe nga bota demokratike, si dhe nga shumica e vendeve të Kombeve të Bashkuara. Tani kemi 117 çmime dhe përkundër pengesave të Rusisë dhe Serbisë, dhe numri i tyre po rritet nga viti në vit. Në lidhje me Serbinë, ne jemi të përfshirë në një dialog të ndërmjetësuar nga BE dhe pjesa konstruktive në këtë dialog është ne, pavarësisht nga plagët e pashëruara. Serbia, nga ana tjetër, nuk po dëshmon veten në dispozicion për të zbatuar marrëveshjet që ka nënshkruar.
Ka shqetësime në Evropë dhe veçanërisht në Itali, sepse Kosova është një nga dy shtetet muslimane në zemër të Evropës. Ajo ka qenë e thënë dhe shkruar se si në Kosovë dhe në Bosnje ka qenë qendra e rekrutimit dhe trajnimit të xhihadistëve destinuara për në Siri, Irak, Afganistan për luftën e shenjtë. Mund ta mohoni këtë lajm?
Së pari, Kosova nuk është shtet mysliman, por shtet laik në të cilën feja është e ndarë nga shteti dhe që respekton lirinë fetare si në çdo vend tjetër demokratik. Kosova ka kushtetutën më moderne në Evropë në aspektin e lirisë dhe të të drejtave të njeriut dhe më bujari në aspektin e kujdesit për pakicat. Pjesa më e madhe e popullsisë është pjesë e një trashëgimi të Islamit të moderuar, por si vendet e tjera evropiane, pjesa më e madhe e popullsisë së Kosovës është thellësisht laike. Çdo etiketim si një shtet mysliman është i gabuar. Sa i përket fenomenit të ekstremistëve, pranoj se ata janë gjithashtu të pranishëm në shoqërinë tonë. Ky është një fenomen i pasluftës kur organizatat e ashtuquajtura humanitare pushtuan Kosovën dhe disa prej tyre po predikonin agjendat fetare. Është e rëndësishme të theksohet se shteti i Kosovës ka reaguar fuqishëm kundër eksponentëve të rrezikshëm, duke arrestuar disa. Kosova nuk ka qendër trajnimi për xhihadistët, por ka disa njerëz që kanë arritur në Siri në fillim të luftës. Që nga viti 2014, kur kemi miratuar ligjin që ndalon qytetarët e Kosovës që të marrin pjesë në luftërat e huaja, asnjë qytetar i Kosovës nuk ka shkuar në Siri. Mendoj se imazhi i Kosovës si një vend radikalizuar, siç janë paraqitur nga disa media joprofesionale ose për shkak të propagandës së Beogradit, është shumë e dëmshme dhe larg nga e vërteta. Çdokush që vjen në Kosovë i sheh të rinjtë në rrugë që i përkasin një kulture të vetme, përkatësisht asaj evropiane.
Deri pak vite më parë, trupat ndërkombëtare, përfshirë ato italiane, u detyruan të monitoronin vendet e adhurimit ortodoksë në Kosovë, siç janë manastiret e Deçanit. A mund të themi se e gjithë kjo është prapa nesh apo jo?
Për shumë vite, me të vërtetë që nga koha e administratës ndërkombëtare UNMIK (Misioni i Administratës së Përkohshme të Kombeve të Bashkuara në Kosovë), shumica e vendeve fetare serbe mbrohen nga policia e Kosovës, e cila është kryesisht shqiptare etnike. Të dhënat zyrtare të policisë, si dhe organizatat që monitorojnë marrëdhëniet ndëretnike në Kosovë, tregojnë se pas pavarësisë, nuk ka pasur aksidente serioze në këto vende. Ne gjithashtu kemi kishën e paligjshme dhe politike të ndërtuar në kohën e Slobodan Millosheviçit në oborrin e Universitetit të Prishtinës, të cilin askush nuk e ka prekur deri më tani, pavarësisht faktit se e tërë shoqëria është kundër saj. Sa për manastirin e Deçanit, ai vazhdon të mbrohet nga Kfor italian, edhe pse policia e Kosovës ka treguar vullnetin e tyre për ta mbrojtur atë. Megjithatë, ky manastir është subjekt i disa gjyqeve gjyqësore me banorët në tokën që zotëron dhe ka pasur mosmarrëveshje herë pas here. Shteti i Kosovës ka ofruar mbrojtjen më të mirë të mundshme ligjore, duke deklaruar zona të mbrojtura zonat rreth manastireve serbe, të cilat janë pjesë e pasurisë së Kosovës.
A mund të siguroni që sot qeveria e Kosovës nuk ndikohet nga ekstremistët islamikë të UÇK-së?
Së pari, ekstremistët islamikë nuk kanë të bëjnë fare me UÇk. UÇk ishte një ushtri e popullit të Kosovës që luftoi për liri dhe nuk kishte lidhje me ndonjë lëvizje fetare të brendshme apo të jashtme. Qeveria e Kosovës është laike dhe nuk ka të bëjë me këto ndikime.
Le të ndryshojmë subjektin dhe të shkojmë përpara në të ardhmen. Cilat janë vendet me të cilat Kosova ka shkëmbimin më komercial dhe cilat janë perspektivat e ardhshme të tregtisë?
Kosova ka marrëdhënie tregtare me të gjithë fqinjët e saj, përfshirë Serbinë, me të cilët nuk kemi marrëdhënie të mira politike. Ka marrëdhënie më intensive tregtare me vendet e Bashkimit Evropian, përfshirë Italinë, me të cilën po punojmë për të intensifikuar këto marrëdhënie. Sa për të ardhmen, ne synojmë të hyjmë në BE dhe të shohim të ardhmen tonë dhe ekonominë në këtë familje të madhe. Kemi nënshkruar tashmë Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit, na është dhënë mundësia që të jemi pjesë e shumë programeve të komunitetit, kemi nevojë për më shumë investitorë të huaj, të cilët nga ana e tyre duhet të informohen më mirë dhe në mënyrën e duhur për Kosovën . Këtu mediat mund të luajnë një rol pozitiv, duke reflektuar Kosovën e sotme, e cila është një vend normal me shumë mundësi të mira investimi, në vend që të paraqesë një imazh të së kaluarës që karakterizohet nga luftërat dhe konfliktet. Vitin e ardhshëm ata janë saktësisht 20 vjet që nga përfundimi i luftës dhe Kosova ka përparuar.
Administrata e UNMIK-ut dhe NATO-s së shpejti do të përfundojë. Cilat janë burimet ekonomike dhe komerciale që vendi juaj mund të llogarisë në këmbë në këmbët e veta dhe të mos varet nga ndihma ndërkombëtare?
Administrata e UNMIK-ut e ka përfunduar misionin e saj që nga shpallja e pavarësisë dhe aktualisht, edhe nëse ka një zyrë në Kosovë, nuk ka fuqi ekzekutive. Sa i përket NATO-s, ajo vazhdon të jetë i vetmi garantues për sigurinë e Kosovës, me një prani të reduktuar të trupave ushtarakë, duke pasur parasysh se situata në rajon është e qetë. Kosova ka potencial të madh ekonomik. Është një vend që ka miniera të pasura, është ndër vendet e pasura në Evropë për linjit, ka potencial të madh për zhvillimin e bujqësisë dhe kulturave bujqësore, por edhe për industrinë e lehtë dhe të tekstilit. Aktualisht, ndihma ndërkombëtare për Kosovën është shumë e vogël. Asistenca e BE dhe SHBA është kryesisht e fokusuar në programet e demokratizimit dhe sundimit të ligjit. Po kështu, vendet individuale kryesisht mbështesin programet e trajnimit dhe investimet për zhvillimin ekonomik. Nga ana tjetër, Kosova mbetet mision i BE-së për sundimin e ligjit, EULEX, i financuar edhe nga fondet e BE-së. Kosova ka një buxhet shumë të kufizuar që nuk plotëson nevojat e zhvillimit dhe të popullsisë, por së paku është i qëndrueshëm në aspektin e borxhit vendas dhe atij të jashtëm.
Së fundmi, një pyetje në lidhje me ndjenjat e vërteta të popullatës kosovare. Sipas mendimit tuaj, në të ardhmen njerëzit mund të konsiderojnë një aneksimin në Shqipëri, ndoshta me një referendum të veçantë, apo projekti i të ashtuquajturës Shqipërisë së Madhe është i vjetëruar? Unë ju kujtoj se në vitin 1999 në qendër të Tiranës ka pasur një zyrë rekrutimi të UÇK-së.
Ideja e Shqipërisë së Madhe nuk është një projekt politik i këtij shekulli apo të shekullit të kaluar, por për shkak të pushtimit ka pasur një lëvizje për mbrojtjen e trojeve shqiptare në fund të nëntëmbëdhjetë dhe në fillim të shekullit të njëzetë. Ideja e Shqipërisë së Madhe është një propagandë e Serbisë për të kompensuar ambiciet e tyre për Serbinë e madhe. Ajo është një projekt politik që serbët kanë qenë duke u përpjekur për të arritur me dhunë deri në luftën e fundit, që është një në Kosovë në vitin 1999, dhe tani me krijimin e konfliktit të ngrirë në pjesën veriore të Kosovës dhe në disa vende të tjera të rajonit. Lufta për çlirimin e Kosovës nga Serbia u mbështet në një mënyrë të natyrshme nga ana e gjithë popullit shqiptar në mënyra të ndryshme, sepse ajo është e të njëjtit njerëz.
