Kosovës dhe Serbisë i duhet një marrëveshje përfundimtare dhe jo vazhdim i dialogut në formatin që planifikon Bashkimi Evropian, thotë në një intervistë për Radion Evropa e Lirë, James Ker-Lindsay, profesor në Shkollën për Ekonomi dhe Shkenca Politike të Londrës. Ai thotë se ndërmjet SHBA-së dhe BE-së nuk ka pasur bashkëpunim për procesin e dialogut, pasi të dyja palët kanë udhëhequr procese paralele në këtë drejtim. Sipas tij, procesi tash është në një rrëmujë të plotë dhe kjo situatë është duke e lënë Serbinë, por në veçanti Kosovën, në një situatë të paqartë.
Radio Evropa e Lirë: Profesor Ker-Lindsay, janë dy procese paralele që po zhvillohen për dialogun Kosovë-Serbi. Njëri në Shtetet e Bashkuara i udhëhequr nga Richard Grenell, dhe tjetri nga Bashkimi Evropian. Kjo është hera e parë që Uashingtoni dhe Brukseli janë të ndarë kur bëhet fjalë për proceset e paqes në Ballkan. Si i komentoni këto zhvillime?
James Ker-Lindsay: Mendoj se ne ende nuk e dimë se ku qëndrojnë për momentin këto procese. Dje kishim një diskutim të rëndësishëm me zyrtarë të lartë amerikanë dhe evropianë. Ata po mundohen të paraqesin një qëndrim se kinse dëshirojnë të punojnë së bashku, se nuk duan të jenë kundër njëri-tjetrit. Të paktën publikisht ata po mundohen të duken se nuk kanë ndasi të mëdha. Por, në realitet ajo që kemi parë, janë dy procese shumë të ndryshme që janë zhvilluar ndërmjet Bashkimit Evropian dhe Shteteve të Bashkuara. Por, po e them prapë, problemi më i madh është se nuk e dimë se çfarë po ndodh.
Dialogu i udhëhequr nga evropianët gjatë viteve të fundit ka ngecur, por ata së fundit kanë emëruar një të dërguar të posaçëm për këtë çështje, Mirosllav Lajçakun, mirëpo ende nuk ka informacione se si BE-ja po mendon ta rifillojë dialogun. Në të njëjtën kohë Shtetet e Bashkuara thonë se po punojnë në këtë drejtim. Unë mendoj se SHBA-ja dëshiron arritjen e një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse, por që aktualisht po flasin me fjalor më të kufizuar, siç është, ekonomia. Por, më lejoni të them se, tash për tash, është një rrëmujë. Një rrëmujë e plotë. Askush nuk e di se çfarë po bëjnë ata (BE-ja dhe SHBA-ja). Gjithçka ka qenë e organizuar keq, nuk ka pasur bashkëpunim. Ka munguar një analizë më e thellë se çfarë duan të arrijnë.
Problemi është se SHBA-ja nuk dëshiron që BE-ja të ketë sukses, dhe e kundërta, evropianët nuk duan që amerikanët të kenë sukses. Të dyja palët dëshirojnë t’i marrin meritat. Pra, siç e thashë, ata publikisht thonë se nuk kanë kundërshtime, por realiteti është se ata nuk kanë bashkëpunuar.
Njoftimi nga Haga, përmbysi një proces paqeje
Radio Evropa e Lirë: Javën e kaluar, Prokuroria e Specializuar në Hagë ka njoftuar se ka paraqitur aktakuzë kundër presidentit të Kosovës, Hashim Thaçi, nën dyshimin se është i përfshirë në krime lufte dhe krime kundër njerëzimit. Kjo ndodhi vetëm dy ditë para takimit ndërmjet Kosovës dhe Serbisë në Shtëpinë e Bardhë në Uashington. Si e keni parë këtë zhvillim?
James Ker-Lindsay: Ky ishte një njoftim shokues. Ka pasur shumë spekulime. Disa thoshin se ndoshta evropianët në njëfarë mënyrë e kanë shtyrë prokurorin të bëjë njoftimin, pasi nuk kanë dëshiruar që të mbahen bisedimet në SHBA. Disa të tjerë kanë thënë se ndoshta vetë amerikanët e kanë bërë për të ushtruar presion ndaj presidentit të Kosovës, Hashim Thaçi. Unë nuk mendoj se kjo përmban diçka reale.
Nga këndvështrimi im, prokurori ka qenë i shqetësuar se mund të ketë një marrëveshje për ndonjë lloj amnistie të mundshme, dhe ka dashur të sigurohet se diçka e tillë të hiqet nga tryeza. Por, gjithçka që ai ka arritur të bëjë është përmbysja e një procesi të paqes. Megjithëse ne nuk e dimë se çfarë në fakt ka ndodhur, disa mund të gëzohen shumë që bisedimet janë anuluar.
Radio Evropa e Lirë: Për kë e keni fjalën?
James Ker-Lindsay: Bashkimi Evropian do të gëzohet shumë që bisedimet u anuluan. BE-ja nuk ka qenë e lumtur për këto bisedime në Uashington. Në anën vjetër, mendoj se Uashingtoni është shumë i hidhëruar për atë çfarë ka ndodhur.
Radio Evropa e Lirë: A mendoni se kjo ishte një rastësi, që para bisedimeve në Uashington të kenë një njoftim të tillë nga Prokuroria Speciale?
James Ker-Lindsay: Absolutisht jo. Nuk ka asnjë mundësi që dy ditë para se të mbahen bisedimet në Uashington, dikush të bëjë një njoftim të tillë, dhe kjo të quhet rastësi.
Radio Evropa e Lirë: Si e shihni rolin e Kosovës në dialogun me Serbinë pa prezencën e presidentit Thaçi, i cili për vite të tëra e ka udhëhequr këtë proces në emër të Kosovës?
James Ker-Lindsay: Për çfarëdo marrëveshje ju duhet të keni të gjithë shoqërinë të përfshirë. Proceset e paqes janë të vështira. Kërkojnë bashkëpunim për shumë gjëra që duhet bërë. Por, mbi të gjitha kërkojnë lidership. Çdo proces i paqes kërkon njerëz që kanë vizion për arritje të marrëveshjes. Këta duhet të jenë gjithashtu njerëz që e kuptojnë se çfarë përfiton shoqëria dhe si mund ta bindin shoqërinë që ta pranojë atë. Procesi kërkon liderë vizionarë që kanë ide kreative. Pra, është paksa e komplikuar. Unë nuk do të bëja komente se kush është i rëndësishëm apo jo, por dialogu kërkon liderë që mund të negociojnë marrëveshje të mira dhe të zbatueshme. Marrëveshje, e cila pastaj do të kalonte në parlament për miratim ose përmes ndonjë referendum.
Radio Evropa e Lirë: Bashkimi Evropian po planifikon që shumë shpejt të mbajë një samit në Paris për dialogun Kosovë-Serbi, nikoqirë të së cilit do të jenë presidenti francez, Emmanuel Macron dhe kancelarja gjermane, Angela Merkel. Çfarë prisni nga ky takim dhe a mendoni se aty do të ftohet presidenti Thaçi?
James Ker-Lindsay: Unë kam punuar për një kohë të gjatë në çështjen e konflikteve. Njëri ndër rastet është Qiproja. Çështja e dialogut ndërmjet Kosovës dhe Serbisë po bëhet sikurse Qipro. Kemi gjithë këto deklarata që thonë se duhet t’i rikthehemi dialogut. Jo. Unë e kam parë se çfarë ka ndodhur me dialogun në Qipro. Është humbje kohe, ata po zhvillojnë dialog qe 50 vjet. Juve ju duhet një marrëveshje përfundimtare. Ju duhet një ujdi gjithëpërfshirëse, sepse në Qipro kanë provuar kështu, me disa masa të ndërtimit të besimit, por gjithmonë kanë pasur mosmarrëveshje.
Në rastin e Kosovës dhe Serbisë, dialogu sipas Bashkimit Evropian, ku palët vetëm flasin dhe arrijnë disa gjëra shumë të vogla, mbase mund të zgjasë përgjithmonë. I gjithë procesi do të mbetet peng i raporteve mes palëve në terren, sepse gjithmonë do të keni diçka të keqe që ndodh, siç mund të jenë sanksionet, apo paraqitje të terrorizmit, të cilat e kthejnë procesin prej fillimit. Ajo që është e nevojshme, sipas mendimit tim, është nevoja që të përqendroheni në arritjen e një marrëveshjeje. Bashkimi Evropian duhet të përqendrohet në këtë drejtim. Tash, ata sërish po flasin për rifillimin e dialogut. Jo, duhet të ketë një marrëveshje përfundimtare.
Radio Evropa e Lirë: Çfarë duhet të bëjë Kosova në këtë situatë?
James Ker-Lindsay: Problemi është se në këtë situatë Kosova dhe Serbia kanë mbetur të bllokuara. Serbia nuk do t’i bashkohet BE-së nëse nuk arrin marrëveshje me Kosovën dhe Kosova nuk mund të bëhet anëtare të Organizatës së Kombeve të Bashkuara. Ka shumë njerëz që janë gëzuar që bisedimet nuk po vazhdojnë pasi nuk kanë dashur të arrihet një marrëveshje, për të cilën është folur gjatë, por mirë, ku janë idetë alternative? E tërë kjo është duke i lënë Serbinë, por në veçanti Kosovën në një situatë të paqartë.
