Përfaqësuesit e qeverive të Emirateve të Bashkuara Arabe, Bahreinit, Izraelit dhe Shteteve të Bashkuara do të mblidhen në Uashington të martën për të nënshkruar marrëveshje historike mbi normalizimin e marrëdhënieve midis shteteve të Gjirit dhe Izraelit.
Marrëveshja me Emiratet e Bashkuara Arabe, e shpallur në gusht dhe që atëherë e njohur si “Marrëveshjet Abraham” nga zyrtarët e Shtëpisë së Bardhë, i bën Emiratet shtetin e tretë arab dhe i pari në Këshillin e Bashkëpunimit të Gjirit (GCC) që bien dakord për krijimin e marrëdhënieve me Izraelin.
Marrëveshja i jep fund bojkotit ekonomik të Emirateve të Bashkuara Arabe ndaj Izraelit dhe lejon një shitje të mundshme të armëve të SHBA në Emirate. Kritikuar nga palestinezët si një “tradhti”, një pozicion i ndarë nga fuqitë rajonale Turqia dhe Irani, marrëveshja do të ketë pasoja të paparë gjeopolitike, sipas ekspertëve.
Shtohet se shkalla e plotë e pasojave ende nuk dihet.
Shitjet e armëve
William Hartung, drejtori i Programit të Armëve dhe Sigurisë në Qendrën për Politikë Ndërkombëtare me qendër në Uashington, tha se shitjet e armëve janë një “faktor i rëndësishëm” në marrëveshje.
Emiratet e Bashkuara Arabe shpesh kanë thënë se duan aeroplanë luftarakë F-35 dhe dronë më të mëdhenj, shtoi Hartung, duke theksuar se SHBA nuk mund t’i shesë atë për shkak të angazhimit të saj për epërsinë ushtarake izraelite në rajon.
Por ai shton se Presidenti Trump po detyron shitjen e armëve dhe ka të ngjarë të shohë Emiratet e Bashkuara Arabe si një klient të ri.
Gjatë vitit 2019, Shtetet e Bashkuara rritën shitjet e armëve me 42 përqind në nivel global, një rritje prej afro 70 miliardë dollarësh, sipas Forumit për Tregtinë e Armëve (FAT) nga programi i shitjeve amerikane në ushtri të huaja.
Rajonet e Lindjes së Mesme dhe Afrikës së Veriut janë dukshëm mbi nivelin e rritjes globale, duke u rritur nga 11.8 miliardë në 2018 në më shumë se 25 miliardë dollarë vitin e kaluar. Maroku udhëheq në blerjen e armëve amerikane, me porosi prej gati 12 miliardë dollarësh.
Një pjesë e mirë e pjesës tjetër lidhet me shtetet e GCC. Vitin e kaluar, Emiratet e Bashkuara Arabe shpenzuan më shumë se 4.7 miliardë dollarë në armët amerikane, Bahreini 3.37 miliardë, Katari tre miliardë dhe Arabia Saudite 2.7 miliardë dollarë, sipas FAT.
Hartung tregon se Bahreini mund të ketë rënë dakord për normalizimin në mënyrë që të fitojë akses në armët e përparuara dhe se sauditët mund të jenë në radhë.
“Bahreini sigurisht përfitoi nga transferimet e SHBA pasi Trump hoqi bllokadën në F-16, kështu që ata mund të mendojnë se ia detyrojnë atë,” tha ai, duke iu referuar vendimit të 2017 për t’i shitur aeroplanë Bahreinit pa kushte të të drejtave të njeriut.
Por gjendja e shitjes së F-35 tek Emiratet e Bashkuara Arabe mbetet e diskutueshme, pasi kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu është nën presionin e kritikëve të bazës së tij të krahut të djathtë.
Kur bëhet fjalë për fitoret e brendshme politike, Hartung thotë se administrata Trump mund të “mburret” me normalizimin gjatë fushatës zgjedhore dhe mund të shpallë punë për shkak të programit F-35.
Diplomacia tradicionale
Jon Alterman, nënkryetar i lartë i Qendrës për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare (CSIS), thotë se ndërsa normalizimi i marrëdhënieve të Gjirit me Izraelin ngre çështje të reja, dhe se ai përfaqëson “një angazhim jo karakteristik të administratës Trump ndaj diplomacisë tradicionale”.
Alterman thotë se marrëveshja me Emiratet e Bashkuara Arabe ka treguar që administrata Trump është e aftë për manovra diplomatike për t’i bërë “gjërat në nxitim me përfshirjen e presidentit”.
Megjithatë, shqetësimet mbeten kur bëhet fjalë për procesin e paqes izraelo-palestinez, shtoi ai, dhe se ai beson se marrëveshja e normalizimit mund të hapë rrugën për shtetet e tjera të mëdha arabe për të normalizuar marrëdhëniet me Izraelin pa zgjidhur mosmarrëveshjen.
“Ne kemi një rrugë të gjatë për të bërë për të zgjidhur konfliktin e gjatë. Shpresoj se kjo do të nënkuptojë një përpjekje të dyfishuar për ta zgjidhur atë, dhe jo se ajo është zgjidhur në të vërtetë”, tha Alterman.
Qëndrimi i Teheranit
Izraeli dhe vende të tilla si Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Bahreini, i cili është një shtet me një shumicë shiite dhe një monarki Suni, kanë një qëllim të përbashkët afatgjatë për ta mbajtur Iranin paqësor.
Por Assal Rad, një bashkëpunëtore e Këshillit Kombëtar Iraniano-Amerikan, nuk mendon se shtypja e Iranit ishte një “llogari e Emirateve”.
Irani dhe Emiratet e Bashkuara Arabe kanë lidhje të gjata ekonomike dhe një diasporë të madhe prej afro 500,000 iranianësh në Emirate, kryesisht në Dubai. Mallra me vlerë 10.23 miliardë dollarë u eksportuan nga Emiratet e Bashkuara Arabe në Iran në 2018, duke e bërë këtë vend një nga partnerët kryesorë tregtarë të Iranit.
Pra Rad “nuk e sheh normalizimin si një qëndrim dhe aleancë anti-iraniane me Izraelin.”
Sikur Emiratet e Bashkuara Arabe të kishin miratuar një strategji anti-iraniane, nuk do të kishte pasur takime të kohëve të fundit midis Iranit dhe ministrave të Jashtëm të Emirateve të Bashkuara Arabe, Mohammad Javad Zarif dhe Sheik Abdullah bin Zayed bin Sultan Al Nahyan, të cilët udhëheqin delegacionin e Emirateve të Bashkuara Arabe në Uashington të martën.
“Kjo është një përpjekje për të ekuilibruar situatën, unë nuk e shoh atë si një veprim kundër Iranit. Ata duan armë të përparuara dhe kjo është arsyeja pse kjo punë është e mundur”, theksoi ajo.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Daçiç: Marrëveshja Serbi-Kosovë për SHBA si Egjipt-Izrael
Çfarë i kërkon Evropa Iranit?!
