- Amb. Michele Giacomelli
Përfaqësuesi i Italisë në Këshillin e Evropës
Nëse shohim një hartë gjeografike, zgjerimi i Bashkimit Evropian në vendet e Ballkanit duket një evolucion i pashmangshëm. E njëjta gjë është e vërtetë nëse i referohemi historisë së këtij rajoni. Megjithatë, edhe sot kur bëhet fjalë për t’iu përgjigjur aspiratave të vendeve të Ballkanit, përdoren formula të paqarta, siç është ajo e ankorimit evropian ose e mbështetjes për perspektivën evropiane.
BE po përpiqet të marrë një hap me vlerë themelore strategjike, pavarësisht se është përballur me një detyrë brenda mundësive të saj. Në fakt, do të ishte çështje e integrimit të një popullsie globale prej rreth 18 milion banorësh, domethënë më e ulët se ajo e Rumanisë. Dhe të mendosh se BE përfaqëson pothuajse 500 milion banorë, një nga tre ekonomitë e mëdha botërore, shprehja më e përparuar e parimeve të solidaritetit dhe ndarjes.
Përvojat e kaluara të pranimeve ndoshta jo mjaft të pjekura, tendencat e disa vendeve anëtare për t’u futur në interesa nacionaliste, shqetësimi për të krijuar paqëndrueshmëri dhe për të zgjeruar përdorimin e burimeve të kufizuara ekonomike dhe financiare luajnë kundër zgjerimit të mëtejshëm. Bashkimi Evropian, i rënduar nga lodhja e zgjerimit, duhet të konsiderojë jo aq kostot e integrimeve të reja, sa efektet shkatërruese të mosveprimit. Lënia e një boshllëku në vetë kufijtë e hapësirës së saj, nëse jo edhe brenda saj në varësi të mënyrës se si paraqitet, e lë në mënyrë të pashmangshme fushën e lirë për aktorët e tjerë, veçanërisht aktivë në skenën ndërkombëtare, axhenda e të cilëve nuk është domosdoshmërisht e përafruar me atë Evropiane shpesh me vlera që nuk përputhen. Po, ky do të ishte një çmim shumë i lartë për rëndësinë e ardhshme strategjike të Bashkimit: të humbasë lidhjen dhe aftësinë për të ndikuar në vendet që i përkasin zonës së tij të projeksionit natyror.
Italia ka qenë gjithmonë e vetëdijshme për këtë sfidë dhe ka mbajtur vazhdimisht një qëndrim në favor të zgjerimit me kalimin e kohës. Nga ana e tyre, udhëheqja dhe opinioni publik i vendeve të Ballkanit ende konsiderojnë, në një masë të madhe, megjithëse jo në mënyrë homogjene, anëtarësimin në Bashkimin Evropian si perspektivën më të mirë për brezat e ardhshëm. Duhet shpresuar se kjo do të vazhdojë dhe se lodhja, këtë herë në anën e anëtarëve aspirues, nuk do të çojë në zgjedhje të gabuara, me reflektime komplekse dhe të vështira për t’u parashikuar.
Reforma e fundit e procedurave të zgjerimit kishte të paktën një meritë të madhe: atë të daljes nga paqartësia në të cilën Bashkimi ishte zvarritur për disa kohë dhe ridizenjimin e rregullave në bazë të angazhimeve të ndërsjella. Katër përparësitë në të cilat strategjia artikulohet shtigjet gjurmë të përparimit të ekuilibruar dhe rritës, të shoqëruara nga një forcim i dialogut të domosdoshëm politik. Mjetet në dispozicion të Komisionit janë të panumërta dhe sasiore dhe cilësore të afta për të bërë një ndryshim. Më të rëndësishmet janë të një natyre ekonomike dhe financiare, siç janë fondet për integrimin e korridoreve evropiane me infrastrukturën e vendeve të Ballkanit, ato për zhvillimin e NVM-ve dhe kërkimin shkencor. Mundësia e parashikimit të aksesit të pjesshëm në fondet e kohezionit do të përbënte një hap cilësor, të kërkuar prej kohësh nga udhëheqësit e rajonit.
Covid-19 ka hapur një dimension të ri. 3.3 miliardë në fondet e emergjencës dhe investimeve të alokuara kohët e fundit (përveç atyre të aktivizuara në nivel kombëtar dhe gjesteve të solidaritetit, në të dy drejtimet, në fazën akute të epidemisë) e kanë bërë konceptin e bashkëpunimit konkret dhe e kanë bërë të dukshëm dobia e afërsisë me BE me opinionin publik ballkanik. Sidoqoftë, duhet parë se si përvoja në përdorimin e instrumenteve të ndryshëm (Fondi i Rimëkëmbjes, Sigurisht, MAS) i disponon vendet anëtare aktualisht drejt mundësisë që subjekte të reja të hyjnë në BE., Duke pasur parasysh se ata do të kishin kështu të njëjtat burime. të ofruara nga mjetet e kufizuara të përgjegjësisë së përbashkët.
Në favor të vendeve të Ballkanit, gjithashtu organizatat dhe iniciativat rajonale luajnë si forume të dobishme për dialog dhe bashkëpunim, të tilla si, në rastin e parë, Ince dhe Jon Adriatik Iniciativa, dhe, në të dytën, Procesi i Berlinit, i cili ka e pa Italinë si protagoniste me organizimin e Samitit të Triestes në 2017. Sidoqoftë, ekziston një dimension që përmendet ende pak dhe që përkundrazi përfaqëson një mjet shumë të rëndësishëm për të favorizuar evolucionin e vendeve të Ballkanit Perëndimor drejt standardeve dhe modeleve të Bashkimit Evropian. Unë i referohem veçanërisht anëtarësimit në Këshillin e Evropës, institucionit më të vjetër të integrimit evropian (themeluar në 1949) dhe një referencë të domosdoshme në fushën e mbrojtjes së të drejtave të njeriut, promovimit të demokracisë, zbatimit të shtetit ligjor. Këshilli i Evropës është gjithashtu forumi i vetëm pan-Evropian (47 vende janë pjesë e tij, duke përfshirë Federatën Ruse dhe Turqinë, me përjashtimin e vetëm të Bjellorusisë dhe Kosovës, të cilat megjithatë mund të aplikojnë për anëtarësim në një horizont të shkurtër kohe.)
Duke filluar nga data e pranimit të tyre, Shqipëria (1995), Bosnja Hercegovina (2002), Maqedonia e Veriut (1995), Mali i Zi (2007) dhe Serbia (2003) janë ekspozuar ndaj procedurave të parashikuara nga Protokollet që ata nënshkruan (konvencionale përbëhet nga rreth 220 instrumente). Për më tepër, fakti që vendet e lartpërmendura i nënshtrohen juridiksionit të Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut, kujdestari i zbatimit të Konventës, e cila është 70 vjet e vjetër këtë vit dhe që ka karakteristikën e rëndësishme të të qenit në gjendje të aktivizohet nga individët. Prandaj nuk është vetëm çështja e mekanizmave të para-sigurimit të kolegëve dhe e suazës morale, por gjithashtu, të paktën në disa raste, e dispozitave dhe dënimeve konvencionale të detyrueshme që janë të detyrueshme dhe të pajisura me një forcë që mbizotëron mbi atë të legjislacionit kombëtar.
Nuk është rastësi që vetë Komisioni Evropian përdor rezultatet e ushtrimeve të ndryshme të monitorimit të Këshillit të Evropës (ka të shumta, duke filluar nga lufta kundër dhunës ndaj grave te mbrojtja e të miturve, nga aspektet sociale në luftën kundër çnjerëzore dhe lufta kundër korrupsionit) si një parametër për vlerësimin e progresit të arritur në kapitujt negociues (në veçanti 23 dhe 24, në lidhje me sundimin e ligjit, sistemin gjyqësor dhe të drejtat themelore) themelore për procesin e anëtarësimit në Bashkimin Evropian.
Pjesëmarrja jo vetëm në Komitetin e Ministrave, por edhe në organin tjetër ligjor, Asamblenë Parlamentare, si dhe në Kongresin e Autoriteteve Lokale dhe Rajonale dhe në Bankën e Zhvillimit të Këshillit të Evropës (CEB), gjithashtu ofron një konstante dhe të ndryshme në ndërtimin e shoqërive të ankoruara në parimet demokratike dhe respektimin e të drejtave të njeriut. Throughshtë përmes këtyre organeve që Ballkanit Perëndimor u ofrohet mundësia e vazhdimit të dialogut politik të nivelit të lartë dhe e pjesëmarrjes aktive në zhvillimin e parimeve dhe vlerave të përbashkëta.
Në dokumentin e fundit mbi përparësitë në bashkëpunim me Këshillin e Evropës në periudhën 2020-2022, BE shprehet se dëshiron të vazhdojë të mbështesë punën e Organizatës së Strasburgut, duke kontribuar në buxhetin e saj të jashtëzakonshëm (është donatori kryesor) dhe duke mbështetur bashkëpunimi gjyqësor, promovimi i dialogut politik dhe financimi i programeve të përbashkëta, përfshirë vendet kandidate dhe kandidate potenciale. Një referencë e veçantë i rezervohet gjithashtu Komisionit Evropian për Demokraci përmes Ligjit, i njohur më mirë si Komisioni i Venecias (i cili këtë vit feston tridhjetë vjetorin e themelimit të tij dhe që buron nga intuita jonë, për të cilën sigurisht mund të jemi krenarë). kontributi që jep në proceset e drejtësisë dhe reformës së qeverisjes. Komisioni i Venecias gjithashtu luan një rol thelbësor në reformën e standardeve kushtetuese dhe shpesh thirret, pikërisht nga vendet e Ballkanit, për të formuluar mendime që kanë ndikim të madh, pikërisht për shkak të cilësisë së tyre të lartë dhe pavarësisë, në jetën e tyre politike dhe institucionale.
Këshilli i Evropës dhe BE. ata gjithashtu ngritën një mekanizëm lehtësimi, i cili ndihmoi për ta bërë bashkëpunimin më efikas dhe më të dukshëm. Dhurimi i Facilit Horizontal II, i cili gjithashtu mbulon Turqinë, arrin në afërsisht 41 milion euro për periudhën 2019-2022 (85% financuar nga Bashkimi Evropian, 15% nga Këshilli i Evropës). Përmes këtij instrumenti horizontal dhe fleksibël, BE dhe Këshilli i Evropës ndihmojnë përfituesit që të veprojnë në përputhje me standardet e Këshillit të Evropës dhe acquis të Bashkimit Evropian në kuadrin e procesit të zgjerimit. Këto janë objektivat tematikë: garantimi i drejtësisë; luftuar krimin ekonomik; të luftojë diskriminimin dhe të mbrojë të drejtat e grupeve të cenueshme (përfshirë LGBTI, pakicat dhe Romën); promovojnë lirinë e shprehjes dhe medias.
Anëtarësimi në Këshillin e Evropës ushtron një rol transformues në institucionet dhe shoqëritë e vendeve të Ballkanit, i cili shoqëron atë të qenësishëm në procesin e pranimit në Bashkimin Evropian, duke e vendosur veten, edhe pse pjesërisht, si një funksion përgatitor për të. Pesë vendet e Ballkanit me siguri kanë përmirësuar performancën e tyre në vitet e fundit në fusha me rëndësi themelore për kompanitë e tyre përkatëse dhe në procesin e afrimit me BE. falë anëtarësimit në Këshillin e Evropës.
E gjithë kjo më lë të sigurt se vizioni i një “fati të përbashkët” së shpejti do të shoqërohet nga një vullnet i ri politik për ta bërë konkrete perspektivën evropiane të Ballkanit Perëndimor. Ata i përkasin Evropës dhe në këtë hapësirë ata duhet të rriten dhe të përparojnë, duke u bërë, sa më shpejt që të plotësohen kushtet, anëtarë të ardhshëm të plotë të BE-së.
Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Centro Studi di Politica Internazionale (CESPI)
