Në librin e tij të ri Casey Mulligan, ish-kryekonomisti në Këshillin e Këshilltarëve Ekonomikë të Presidentit, ofron një shpjegim intrigues pse Donald Trump bën pretendime të çuditshme ekonomike. Z. Trump e di se ai po hiperbolizon kur thotë se Amerika ka shijuar “ekonominë më të madhe në historinë e botës”, sipas Z. Mulligan. Mospëlqimi i gazetarëve për Z. Trump, sipas Z. Mulligan, i verbon ata për shumë prej sukseseve të mirëfillta ekonomike të administratës.
Vlerësimi i të dhënave ekonomike të liderëve është i mbushur me vështirësi. Presidentët zakonisht marrin lëvdata kur ekonomia shkon mirë dhe shahen kur shkon keq, por rezultatet afatshkurtra ekonomike zakonisht ndikohen më shumë nga bankat qendrore, demografia dhe çfarë po ndodh në pjesën tjetër të botës. Edhe sot, shkencëtarët politikë vazhdojnë të diskutojnë nëse ekonomia në shekullin e 20-të doli më mirë nën administratat demokratike apo republikane. E gjithë kjo është e dobishme për publikun amerikan, vota e të cilit për një president duhet të bazohet, pjesërisht, në një vlerësim në kohë reale të kompetencës ekonomike.
Z. Trump erdhi në pushtet me premtime joreale për të krijuar 25 milion vende pune dhe super rritje ekonomike dhe për këtë qëllim uli taksat dhe rriti shpenzimet, duke zgjeruar deficitin fiskal (shih grafikun 1). Ekonomistët do të vazhdojnë të vlerësojnë kostot specifike dhe përfitimet e këtyre politikave. Një vlerësim i vërtetë dhe i saktë do të marrë ca kohë. Megjithatë, është e mundur të vlerësohet nëse ekonomia amerikane në përgjithësi doli më mirë apo më keq nën drejtimin e zotit Trump. Kjo përfshin krahasimin e performancës aktuale ekonomike amerikane, nga njëra anë, me atë që një qytetar i paanshëm priste të ndodhte, nga ana tjetër. Për këtë qëllim, The Economist ka mbledhur një sërë të dhënash ekonomike, nga investimet e biznesit te rritja e pagave, kudo që është e mundur, duke krahasuar performancën ekonomike amerikane me atë të vendeve të tjera të pasura.
Pjesa më e madhe e analizave përfshin periudhën nga 2017, kur Z. Trump mori detyrën, deri në fund të vitit 2019. Konkluzioni ynë është se, në vitet 2017-19, ekonomia amerikane ka performuar pak më mirë se sa pritej. (Ky përfundim mbetet nëse ndjekim praktikën e disa ekonomistëve politikë, të cilët argumentojnë se ndikimi i presidentëve në ekonomi mund të dallohet vetëm pas një viti në detyrë dhe të kufizojnë analizën tonë në 2018-19.)
Merrni prodhimin e brendshëm bruto (PBB), një masë e prodhimit që është metoda më e zakonshme e performancës ekonomike. Rritja e PBB-së ishte disi më e shpejtë në 2017-19 sesa ishte në mandatin e parë ose të dytë të Barack Obama, sipas të dhënave zyrtare. Amerika gjithashtu doli mirë dhe në krahasimin me vendet e tjera. Ekonomia botërore arriti kulmin në vitin 2017. Në 2018 u ngadalësua por në Amerikë u përshpejtua. Në 2019 Amerika ngadalësoi gjithashtu ritmin, por duke ruajtur sërish vendin e parë.
Një mënyrë tjetër për t’ju përgjigjur kësaj pyetjeje është të vlerësojmë nëse Amerika në 2017-19 tejkaloi apo nuk arriti më shumë se pritjet e ekonomistëve ( grafiku 2). Në tetor 2012, FMN parashikoi që në katër vitet pasuese (ato të mandatit të dytë të Z. Obama), ekonomia amerikane do të rritet me një mesatare vjetore prej 3%. Në të vërtetë u rrit me afër 2% në vit. Por FMN ishte shumë pesimist dhe në parashikimet e tij për 2017-19, lëshuar pak para zgjedhjeve të 2016. Vetëm se në ato vite, Amerika, i tejkaloi parashikimet.
Por nëse ekonomia amerikane doli më mirë sesa pritej në disa aspekte, nuk dështoi të zhgënjente në të tjerët. Merrni sektorin e korporatave, të cilat Z. Trump ndihmoi me taksa më të lehta. Shkurtimet e taksave të korporatave rritën fitimet pas taksave, një arsye pse tregu amerikan ka jetuar ditë relativisht mirë që kur Z. Trump erdhi në pushtet (shih grafikun 3). Amerika është bërë gjithashtu një destinacion më i favorizuar për investime të huaja direkte (shih grafikun 4). Por ka pak dëshmi të bumit të premtuar të investimeve në biznes (shih grafikun 5).
Performanca e tregut të punës në Amerikë është në të njëjtën mënyrë e nuancuar. Megjithëse Z. Trump veçanërisht i pëlqen të mburret me shifrat mujore të punësimit, është e vështirë të thuash që në 2017-19 makineria e vendeve të punës po rrotullohej. Rritja e vendeve të punës ishte më e ngadaltë sesa kishte qenë gjatë mandatit të dytë të zotit Obama. Në vitet 2009-16 norma e papunësisë në Amerikë ra në krahasim me mesataren për ekonomitë e tjera të G7 (shih grafikun 6). Nën drejtimin e Z. Trump papunësia ra në nivelin më të ulët që nga vitet 1960, por kjo nuk ishte e jashtëzakonshme ndërkombëtarisht. Përmirësimi i Amerikës në lidhje me punësimin në vendet e tjera u ndal.
Sidoqoftë, shumë amerikanë të klasës punëtore, patjetër që u përmirësuan në 2017-19. Por megjithëse ekziston ndonjë mosmarrëveshje në lidhje me besueshmërinë e të dhënave të mbledhura në vitin 2020, ku pandemia e bëri të vështirë për studiuesit të kryejnë sondazhe, ka prova të qarta të një përshpejtimi në rritjen e të ardhurave mesatare të familjeve amerikane nga 2017 e tutje (shih grafikun 7 ). Një treg i ngushtë i punës gjithashtu ndihmoi në rritjen e pagave të amerikanëve me pagën më të ulët, në krahasim me të tjerët, në një shkallë që nuk është parë që kur Bill Clinton ishte president (shih grafikun 8).
Dhe çfarë ka ndodhur me ekonominë në vitin 2020? Politika e lirë fiskale e Z. Trump përpara pandemisë e la Amerikën me borxhe shumë më të larta duke kaluar në krizë. Në krye të kësaj mburrje, këtë vit Amerika ka zbatuar paketën më të madhe fiskale në botë (shih grafikun 9), duke postuar kontrolle stimuluese me vlerë deri në 1,200 dollarë për person dhe përkohësisht duke përplasur pagesa të sigurimit të papunësisë me 600 dollarë në javë. Është e mundur, megjithëse nuk ka gjasa, që Kongresi të kalojë edhe më shumë stimul para zgjedhjeve. Megjithatë, edhe pa një paketë tjetër dhe aktualisht në një recesion të thellë, Amerika ndoshta do të jetë ekonomia me performancën më të mirë të G7 në vitin 2020. Pak para pandemisë, ekonomia amerikane dukej pak më e fortë se vendet e tjera të pasura. Shumë shpejt, hendeku mund të jetë akoma më mbresëlënës.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist
