Pretendimet e Trump se ai nuk do të pranojë humbjen e zgjedhjeve, vë vlerat e vendit nën një presion të paparë.
SH.B.A. është gëzon prej kohësh titullin “udhëheqës i botës së lirë”. Zgjedhjet presidenciale amerikane ishin shembulli përfundimtar i demokracisë në veprim. Por ne jemi gati të dëshmojmë një natë zgjedhore si asnjë tjetër. Njerëzit në të gjithë botën do të bashkohen në mënyrë akute jo vetëm me numërimin e votave, por me çdo shenjë që rezultatet do të kontestohen në gjykata ose në rrugë.
Dështimi i demokracisë është diçka që shumica e amerikanëve menduan se ndodhte vetëm në toka të huaja, por demokracitë mund të dështojnë kudo.
Mësimet për “promovimin e demokracisë” jashtë vendit mund të zbatohen gjithashtu në SH.B.A.
Një ide e zakonshme është që demokracia është më shumë sesa thjesht të votosh. Nëse pritet që rezultatet e zgjedhjeve të mos rrezikohen ose përmbysen, demokracia kërkon gjithashtu një media të lirë, një shërbim të fortë civil, gjykata të pavarura, një kornizë të sigurt kushtetuese dhe ndoshta më e rëndësishmja nga të gjitha një kulturë demokratike në të cilën humbësit e zgjedhjeve do të pranojnë humbjen.
Të gjitha këto gjëra më parë merreshin si të mirëqena në SH.B.A. Por mbase jo më. Gatishmëria e Donald Trump për të pranuar humbjen është qartë në dyshim. Presidenti ka sugjeruar në mënyrë të përsëritur se ai nuk do të pranojë një rezultat që ai e konsideron “të manipuluar”. Shumë demokratë besojnë se ankesat e Trump janë thjesht një front për planet e tij për të vjedhur zgjedhjet.
Të flasësh për zgjedhje të manipuluara ose të vjedhura është e rrezikshme. Siç tregon përvoja e fundit në Bjellorusi, nëse miliona njerëz besojnë se zgjedhjet janë false, ata mund të dalin në rrugë duke çuar në paralizë shoqërore ose dhunë politike.
Zemërimi për zgjedhjet e vjedhura është një nga arsyet pse demokracitë bien. Por nëse kostot e humbjes duken shumë të larta, atëherë gatishmëria për të pranuar humbjen edhe nëse votimi është i drejtë gjithashtu mund të zhduket. Të dy republikanët dhe demokratët ndonjëherë flasin sikur mbijetesa e SH.B.A.-së, ose e komuniteteve që ata përfaqësojnë, janë në rrezik në këtë votim.
Disa republikanë të moshuar kanë filluar të thonë me zë të lartë se mbijetesa e vlerave dhe sistemit që ata çmojnë është më e rëndësishme sesa vetë demokracia. Senatori Mike Lee nga Utah kohët e fundit shkroi në Twitter: “Demokracia nuk është objektivi; liria, paqja dhe prosperiteti janë.
Duke parë këto zhvillime, disa diplomatë amerikanë kanë frikë se patologjitë politike që dikur mendonin se ishin të kufizuara në demokracitë jashtë shtetit, po shfaqen në SHBA. Philip Gordon, një zyrtar i lartë në administratën e Barack Obama, kujton përpjekjen për të bindur gjeneralët egjiptianë dhe zyrtarët e Vëllazërisë Myslimane që të bashkëjetojnë brenda të njëjtit sistem politik. Ai u kundërshtua. Të dy palët në Egjipt e shihnin njëri-tjetrin si një kërcënim ekzistencial, për t’u mundur me çdo kusht dhe me çdo mjet të nevojshëm. Tani Gordon ka frikë se e njëjta logjikë po minon demokracinë amerikane.
Shqetësues, edhe hapi më i thjeshtë në proces – vetë votimi – duket i gabuar dhe i rrëmujshëm. Njerëzit në të gjithë SHBA janë detyruar të bëjnë radhë për orë të tëra për të votuar herët. Në disa shtete, partia Republikane e ka bërë votimin qëllimisht më të vështirë, veçanërisht për pakicat racore.
I vështiër do jetë edhe procesi i numërimit. Akuzat e përsëritura të Trump se fletëvotimet me postë janë të hapura për mashtrim hedh terrenin për të kundërshtuar rezultatet.
Prandaj është plotësisht e mundur që, si në vitin 2000, rezultati i zgjedhjeve pasi të përfundojnë të zgjidhet nga Gjykata e Lartë. Kjo mundësi nënvizon rëndësinë thelbësore të një gjyqësori të pavarur në një sistem demokratik. Por nxitimi i dukshëm për të marrë një drejtësi të re ultra-konservatore, Amy Coney Barrett, e emëruar në gjykatë para votimit rrezikon që organi më i lartë gjyqësor i vendit të duket si një instrument tjetër i politikës. Trump ka lënë të kuptohet se shpreson që Barrett të marrë ndonjë vendim mbi zgjedhjet në favor të tij.
Në vitin 2000, Al Gore, kandidati Demokrat, ishte përgatitur të pranonte një vendim të Gjykatës së Lartë 5-4 kundër tij dhe në favor të Republikanit, George Ë Bush. Nuk pati protesta të konsiderueshme publike. Por duket se nuk ka gjasa që Demokratët të pranojnë pasivisht një tjetër humbje të shkaktuar nga gjykata nëse i konsiderojnë ankesat e Republikanëve si fals.
Zemërimi i partisë demokratike do të theksohej nëse Trump do të kishte humbur votën e popullit, por do të fitonte përmes kolegjit elektoral, i cili rrit votat mbi një bazë nga shteti. Ky system tani duket gjithnjë e më shumë si një pajisje për të penguar mendimin e shumicës. Kombinojeni atë me përfaqësimin e tepërt të shteteve të vogla, me prirje republikane në Senat – i cili, nga ana tjetër, konfirmon gjykatësit e Gjykatës së Lartë – dhe keni një recetë për një krizë legjitimiteti në demokracinë amerikane.
Çdo zhvillim i tillë do të ishte gjithashtu një krizë e thellë për aleatët dhe admiruesit amerikanë. Pretendimi i vendit për të qenë “udhëheqës i botës së lirë” nuk është vetëm një pjesë e vetë-vlerësimit të vrazhdë. Demokracitë e botës me të vërtetë kërkojnë nga SHBA mbështetje, udhëheqje dhe frymëzim.
Kur përpjekjet për promovimin e demokracisë dështojnë në Egjipt ose Irak është një tragjedi për vendin në fjalë. Nëse demokracia dështon në SH.B.A., do të jetë një tragjedi globale.
Përkthyer dhe përshtatur nga: Financial Times/ F.H, konica.al
