Në vitin 1996, një grup shkencëtarësh, akademikësh, nëpunësish civilë dhe artistë evropianë u takuan në qytetin portugez të Coimbra për të diskutuar mbi identitetin evropian: A ekziston, dhe nëse po, çfarë do të thotë? Të gjithë pjesëmarrësit dhanë kontribute personale, thellësisht intelektuale. Por shumë vunë në dukje se për sa kohë që mbetet e paqartë se ku përfundon Bashkimi Evropian, dhe kush i përket atij dhe kush jo, objektivat politike evropianë mbeten të paqartë. Si mund të identifikohen qytetarët me objektiva të paqartë politikë?
Maryon McDonald, një antropolog, tha: “Identiteti ndërtohet relativisht. Identiteti më i qartë është në kundërshtim konceptual. Ju e dini qartë se kush jeni kur dini se kush nuk jeni. Është relativisht e lehtë të ndihesh ‘Evropian’ kur viziton Japoninë, për shembull.”
Tani konsideroni se çfarë po bën Evropa gjatë pandemisë së koronavirusit: Ajo ka filluar të tërheqë kufijtë. Një ndryshim i dukshëm midis “neve” dhe “të tjerëve” po del ngadalë në dukje, duke çuar në një ndjenjë më të fortë të përkatësisë midis evropianëve. Kjo tashmë ka pasur degëzime politike.
Takimi në Coimbra ishte një thirrje për përcaktimin e kufijve gjeografikë, vlerave të përbashkëta dhe qëllimeve politike. Gjatë Luftës së Ftohtë ata kufij kishin qenë atje, të tërhequr nga rrethanat e jashtme. Në atë kohë, ishte e qartë se kush ishin evropianët dhe për çfarë qëndronin, sepse ishte gjithashtu e qartë se kush nuk ishin dhe çfarë synonin kundërshtarët e tyre.
Pas vitit 1989, ky dallim u zhduk. Kufijtë u fshinë, armiqtë u bënë miq. Dhe duke mirëpritur vendet që kishin qenë prapa Perdes së Hekurt, BE u dha atyre perspektivë. Kjo, u argumentua se, do të ndihmonte në parandalimin e një vakumi të rrezikshëm përgjatë kufijve të jashtëm të Evropës.
Por ku ishin pikërisht ato kufij? Askush nuk e dinte më këtë. Gjithçka ishte e paqartë. A do të bashkohej Ukraina në BE? A do të ishte Turqia, një vend mysliman? Si do ta ndryshonte kjo klubin komod të krishterë? Shumë evropianë bënë pyetje të tilla. Politikanët kurrë nuk iu përgjigjën atyre. Ata nuk i dinin vetë përgjigjet. Kjo nxiti Euroskepticizmin.
Tani, në vitin 2020, diçka e jashtëzakonshme po ndodh: Epoka e paqartësisë duket se po përfundon. Kufijtë po ngrihen midis evropianëve dhe pjesës tjetër të botës – kufijtë mendorë dhe ato fizikë. Ka shumë arsye pse kjo po ndodh. Brexit, për shembull, e ka detyruar Evropën të vendosë një kufi me Mbretërinë e Bashkuar. Kufijtë janë gjithashtu një përgjigje ndaj sulmeve terroriste në vitet e fundit. Por pandemia e koronavirusit është një katalizator më i fuqishëm.
Fillimisht, pandemia çoi në kaos në Evropë. Çdo shtet anëtar i BE lëshoi masat e veta kombëtare. Kjo ishte ndoshta e pashmangshme: Shëndeti publik nuk është një kompetencë evropiane. Por me disa vende të mbyllura hermetikisht dhe të tjerët duke konfiskuar dërgesat e maskave të fytyrës së fqinjëve të tyre, tregu i brendshëm evropian u prish seriozisht. Kjo tronditi qeveritë e BE-së në veprim. Pavarësisht nga ndryshimet e tyre, ata të gjithë e dinë se paqja dhe prosperiteti evropian i pasluftës varet nga tregu i brendshëm. Tregu është themeli ekonomik dhe politik i Evropës. Asnjë qeveri e BE-së nuk donte të hiqte dorë nga kjo.
Menjëherë, ata u organizuan. Ata proceduan me shpejtësi procedurat për kamionët në kufijtë e brendshëm (sistemi “korsi të gjelbërta”), i dërguan njëri-tjetrit pajisje mjekësore dhe rregulluan ndihmë financiare për rajonet e prekura. Gjatë krizës së euros, atyre iu deshën tre, katër vjet për të krijuar një fond shpëtimi. Këtë vit, një fond rikuperimi prej 750 miliardë eurosh u krijua në tre ose katër muaj, duke përfshirë një mekanizëm revolucionar të lëshimit të borxhit përmes buxhetit të BE.
Kjo i dha “solidaritetit” një kuptim të ri. Papritmas, gjermanët kënduan “Bella Ciao” për italianët në izolim. Pacientët francezë dhe holandezë të COVID-19 u trajtuan falas në Gjermani. Profesionistë të ndryshëm morën pushim për të punuar si vullnetarë në spitale. Njerëzit blinin ushqime për njëri-tjetrin.
Një gjendje e re shpirtërore u shfaq në shoqërinë evropiane, sociologu gjerman Heinz Bude tha: “Idea që individët të jenë në gjendje të mbrojnë veten e tyre mbetet e zbrazët tani… Ditët kur liria ishte e mira më e madhe kanë mbaruar. Tani strehimi dhe mbrojtja bëhen më të rëndësishme.”
Në mars, italianët po digjnin flamuj evropianë ndërsa vendi u bë i pari i Evropës që pësoi një shpërthim të madh të pandemisë me të infektuar të shumtë dhe viktima. Ata u ndien të braktisur: Pse nuk e ndihmoi Evropa? Avionët kinezë dhe rusë, duke shfaqur flamujt e tyre, kishin dorëzuar maskat e para në Lombardi. Papritmas, të huajt cinikë u panë si njerëz të mirë.
Por ky imazh ndryshoi shpejt. Shumë maska kineze ishin të papërdorshme. Dhe deri në fund të Marsit Evropa u trondit nga ana mjekësore, financiare dhe logjistike. Kjo “i ka dhënë BE-së një imazh të ri”, tha Ministri i Jashtëm i BE Josep Borrell për El País.
Në një mënyrë, ato që ndihmuan vërtet ishin vendet e tjera që përpiqeshin të dobësonin BE-në gjatë pandemisë. Turqia hapi kufirin e saj me Greqinë, duke inkurajuar refugjatët dhe migrantët të shkojnë në Evropë. Ajo gjithashtu filloi shpimet në ujërat greke dhe qipriote. Rusia përhapte teori konspirative në internet rreth pandemisë.
Rusia ngriti presidentin e Bjellorusisë, i cili kishte kryer mashtrim në votim. Ndërsa Evropa ishte në izolim, Shtetet e Bashkuara, aleati i saj i vjetër, rritën tarifat për produktet Evropiane, kërcënuan kompanitë që ndërtonin tubacionin Nord Stream 2 me sanksione dhe tërhoqën mijëra ushtarë nga Gjermania. Kina komplikoi kërkimet e Organizatës Botërore të Shëndetësisë për origjinën e virusit.
Kjo hasi në kundërshtim ndërsa më të fortët po tentonin të përfitonin nga cenueshmëria evropiane dhe gjendja alarmoi shumë evropianë. Në çfarë lloj bote tregëtare po jetonin papritmas? Sanksionet amerikane kundër Gjykatës Penale Ndërkombëtare, helmimi i liderit rus të opozitës Alexei Navalny, qeveria britanike shtyu marrëveshjen e daljes nga BE, e gjithë kjo ndoshta bëri më shumë për bashkimin evropian sesa dekada me subvencione nga Brukseli.
Në krizën e euros dhe krizën e migracionit, vendet evropiane ranë në refleksin kombëtar-sovran. Por COVID-19 i afroi evropianët më pranë. Për shkak se pandemia ka përkuar me zhvillimet gjeopolitike, shkencëtari politik bullgar Ivan Krastev tha në një debat publik verën e kaluar, “kjo ka të bëjë me vendin tonë në botë. Bëhet fjalë për sovranitetin evropian dhe nevojën për të zvogëluar cenueshmërinë tonë. Kjo është risi”.
Në mars, BE mbylli kufijtë e saj të jashtëm me vendet e treta. Kjo nuk kishte ndodhur kurrë më parë. Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen udhëtoi në kufirin e Greqisë me Turqinë dhe tha se Evropa solidarizohej me Greqinë. Me helikopterë dhe roje të armatosur të kufirit si sfond, mesazhi ishte i nënkuptuar, por i qartë: Këtu ndalet Evropa. Turqisë, e cila ka qenë një vend kandidat për t’u bashkuar me BE që nga viti 1999, kështu u tha indirekt se pranimi është jashtë tryezës.
Por evropianët gjithashtu e dëgjuan atë.
Ekziston një paralele historike. Perandoria Habsburg, së cilës BE i ngjan në shumë drejtime, nuk kishte kufij me Perandorinë Osmane për një kohë të gjatë. Por në shekullin e 18-të, kur sëmundjet infektive erdhën nga territori osman, Habsburgët ndërtuan postat e tyre të para kufitare me kulla vrojtimi dhe ndërtesa karantine për udhëtarët, bagazhet dhe mallrat.
Mijëra roje kufitarë u emëruan, nga të gjitha cepat e perandorisë. Ishte një ushtrim i jashtëzakonshëm. Evropa po bën diçka të ngjashme tani – përsëri e shkaktuar nga një pandemi.
Greqia, për shembull, e cila pa dëshirë u dha strehë migrantëve nga Turqia, tani po i shtyn ata përsëri përtej kufirit. Kjo është një shkelje e qartë e së drejtës ndërkombëtare. Por Evropa duket nga ana tjetër. Me sa duket, kufijtë tani kanë përparësi mbi të drejtat e njeriut.
Në një fjalim në Berlin në 2013, Presidenti i atëhershëm i Këshillit Evropian Herman Van Rompuy tha se Evropa kishte qenë prej kohësh një hapësirë për të endur dhe për të eksploruar diversitetin. Tani po bëhej “një vend, ku mund të ndihemi si në shtëpinë tonë”.
Në të vërtetë, ndërsa shumica e qytetarëve duan që kufijtë e brendshëm të Evropës të qëndrojnë të hapur, ata këmbëngulin që kufijtë e jashtëm të mbyllen dhe të kontrollohen më mirë. Por të drejtat e njeriut, sundimi i ligjit dhe demokracia janë gjithashtu në listën e tyre prioritare. Kjo tingëllon si një kontradiktë. Frontex, roja kufitare e Evropës që sapo është shtuar nga disa qindra në 10.000, tashmë akuzohet për shkelje të të drejtave të njeriut. Disa anëtarë të Parlamentit Evropian së fundmi i kanë bërë thirrje drejtorit të tij të japë dorëheqjen. Por të tjerët insistojnë që sapo të ruhen më mirë kufijtë e jashtëm, do të jetë më e lehtë të vendoset një politikë funksionuese e azilit dhe migracionit në BE dhe të fshihen disa nga këto praktika të turpshme.
Dhjetë vjet më parë, Evropa dukej e ndarë në kozmopolitanë dhe nacionalistë. Tani shumë, përfshirë kozmopolitët, thonë se Evropa nuk mund të mbështetet më tek të tjerët dhe duhet të jetë “strategjikisht autonome”. Kufijtë dhe demarkacia janë pjesë e kësaj autonomie – “l’Europe qui protège”, e quan Presidenti francez Emmanuel Macron. Evropa, dikur një komunitet i zgjedhur, po bëhet një komunitet i nevojave.
Shumë evropianë, jo vetëm nacionalistë, kanë frikë se humbasin kontrollin në një botë të rrezikshme.
Ata kanë filluar ta shohin BE-në si një mjet për të forcuar sovranitetin kombëtar. Ata mund të mos jenë ende të kënaqur me BE-në, por sigurisht që janë më të lumtur në të.
Presidenti gjerman i Bundestagut Wolfgang Schäuble, një njeri i linjës së ashpër gjatë krizës së euros, bëri thirrje kohët e fundit në një opsion në Frankfurter Allgemeine Zeitung për më shumë sovranitet evropian. Ish-kryeministri finlandez Alexander Stubb, i cili drejton Institutin e Universitetit Evropian në Firence, Itali, tha se Evropa ka “mposhtur me përgjakje veten përmes kësaj krize”. Në Punët e Jashtme, studiuesi Max Bergmann shkroi se Evropa ka qenë “një mungesë gjeopolitike që nga vitet 1990” por “do të dalë nga kjo krizë një lojtar global më i fortë, më i unifikuar”.
Kjo nuk do të thotë që një identitet evropian do të shfaqet papritmas, ose se politika evropiane nuk do të pësojë më pengesa. Kushdo që thotë se do të injoronte natyrën e integrimit evropian dhe do të ishte pa shpresë lufta e hidhur për sundimin e ligjit në Evropë, me buxhetin shumëvjeçar të BE-së dhe fondin e rigjenerimit të koronavirusit si peng, është një rast i tillë. Akoma, kjo mund të nënkuptojë që BE-ja dhe vendet joanëtare si Norvegjia dhe Zvicra ngadalë marrin një sens drejtimi dhe kohezioni përsëri, pas viteve të lundrimit pa qëllim përreth.
Në esenë e saj Prometeu më 1919, shkrimtari holandez Carry van Bruggen shkruajti se njerëzit gjithmonë duan të bëjnë pjesë. Por nëse përfshihen shumë në një grup, ata do të humbin individualitetin e tyre: “Të qenit ndryshe nga të tjerët është kushti për ruajtjen e idnetitetit vetjak”. Mbase Evropa e sotme po zbulon pikërisht këtë.
Përkthyer dhe përshtatur nga Foreign Policy/ F.H, konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
