Do ishte e vështirë të gjeje dikë në Evropë që të jetë i trishtuar se 2020-ta ka mbaruar.
Covid-19, Brexit dhe masakra politike ndërkombëtare e këtij viti kanë goditur kontinentin dhe përkeqësuar tensionet që kanë mjegulluar Bashkimin Evropian për vite me rradhë. Por këto probleme nuk po gjejnë asnjë zgjidhe as në 2021. Pa bisedimet me Mbretërinë e Bashkuar ose pa një president amerikan anti-BE si Donald Trump, Brukseli më në fund mund të gjejë hapësirë për të rregulluar çështje që kanë dëmtuar bllokun prej kohësh megjithëse nuk do të jetë e lehtë.
Në një farë mase, krizat e vitit 2020 kanë shfaqur një mungesë të theksuar të unitetit në të gjithë BE-në. Për të gjitha ambiciet e larta të Brukselit për integrim më të madh dhe për t’u bërë një forcë globale më vete, ai po përballet me shtytje në çështje që variojnë nga aderimi i brendshëm te sundimi i ligjit në një strategji të koordinuar për t’u marrë me Kinën. Sundimi i ligjit është ndoshta problemi më i menjëhershëm për t’u zgjidhur. Pas muajsh negociatash të dhimbshme, vendet anëtare të bllokut ranë dakord si për një buxhet afatgjatë ashtu edhe për një paketë shërimi të Covid që arriti në gati 2 trilionë dollarë. Kombet që janë prekur më keq nga pandemia kanë shumë nevojë për ato fonde.
Sidoqoftë, dy shtete anëtare kaluan një pjesë të mirë të vitit 2020 duke kundërshtuar lirimin e atyre fondeve: Hungaria dhe Polonia. Qeveritë e Viktor Orban dhe Mateusz Morauiecki kundërshtuan fondet që lidhen me respektimin e sundimit të ligjit, çfarë edhe nuk është befasuese pasi të dy po hetohen për shkelje në BE. Akuzat e ngritura ndaj të dy vendeve variojnë nga presioni ndaj kritikëve të qeverisë deri në minimin e pavarësisë së gjyqësorit. Gjatë krizës së koronavirusit, janë ngritur shqetësime gjithashtu në lidhje me përdorimin e masave emergjente në shumë kombe të BE-së përfshirë Hungarinë dhe Poloninë, që frenojnë të drejtat themelore të qytetarëve. Prej kohësh ishte spekuluar se Brukseli do të përpiqej të lidhte buxhetin e BE me shtetin e së drejtës si një mënyrë për të sjellë në rrugën e drejtë shtetet refuzuese.
Fatkeqësisht, përpjekja për ta bërë këtë gjatë një pandemie dhe recesionit pasues ka forcuar ndikimin e vetos për të cilën ka të drejtë çdo shtet anëtar. Në këtë rast të veçantë, papajtueshmëria në Budapest dhe Varshavë çoi përfundimisht në një kompromis në Bruksel, në të cilin të dy palët dhanë terren, i cili në skemën e madhe të gjërave mund të interpretohej si BE duke mashtruar në një nga parimet e saj kryesore. “Hungaria dhe Polonia mund të jenë rastet më ekstreme.
Por shumë kombe të tjera kanë kundërshtuar liritë civile në vitet e fundit,” thotë Jakub Jaraczeuski, zyrtar ligjor në Democracy Reporting International. “Lidhja e sundimit të ligjit drejtpërdrejt në BE nuk është në vetvete një ide e keqe,” shpjegon ai. “Por nëse më shumë se një komb po i tejkalon kufijtë duke shkurtuar liritë dhe duke penguar gjyqtarët, ju do të gjeni në mënyrë të pashmangshme që këto shtete që mbështesin njëra-tjetrën”. Disa zëra me ndikim në Bruksel kishin sugjeruar më parë miratimin e fondeve të Rimëkëmbjes Covid pa Hungarinë dhe Poloninë, duke ecur përpara si 25 shtete, në vend të 27. Kjo qasje, sidoqoftë, do të kishte mbartur rrezikun e hapjes së një debati tjetër të brishtë brenda BE-së: Bashkimi duhet të jetë një.
Para Brexit, nuk ishte vetëm Britania e Madhe ajo që kishte lëvizje populiste duke nxitur të largohej nga BE. Katër vjet më vonë, partitë euroskeptike të Evropës nuk po kërkojnë më të largohen nga blloku. “Është e qartë që elektorati ynë aktualisht nuk kërkon një dalje nga BE, kështu që në vend të kësaj fokusi ynë është të ndërtojmë një mbështetje të mjaftueshme Euroskeptike për ta larguar atë nga katastrofa e afërt e unitetit gjithnjë e më të afërt,” thotë Gunnar Beck, një anëtar i Parlamentit Evropian për partinë e Gjermanisë Alternative für Deutschland (AfD) e ekstremit të djathtë. Beck beson se lëvizja euroskeptike evropiane ka potencial të rritet, edhe pse normaliteti rikthehet pas Brexit dhe Joe Biden, një mbështetës i BE, që po zëvendëson Trump.
“BE ka qenë në krizë të përhershme që nga viti 2010 dhe nuk ka zgjidhur asnjë nga problemet që kanë shkaktuar këto kriza, qoftë kriza e zonës euro, kriza e migrimit apo tani kriza Covid,” thotë ai. 2021 do të shohë disa mundësi për ta provuar këtë gjë si të drejtë ose të gabuar. Zgjedhjet do të zhvillohen në disa shtete anëtare, përfshirë në Gjermani dhe Hollandë – dy kombe me ndikim në Bruksel.
Të dy vendet kanë lëvizje të forta populiste euroskeptike. AfD është opozita zyrtare në Gjermani, ndërsa në Hollandë Geert Uilders – një burrë shpesh i përshkruar si Trumpi Hollandez – do të mbrojë pozicionin e tij si udhëheqës i partisë më të madhe të opozitës. Frika për eurofilët nuk është që këto parti ekstreme të vijnë në pushtet, por që ata nxitën politikanët e zakonshëm deri në atë shkallë sa të përfundojnë duke huazuar retorikën e populistëve.
Kjo, pasi ata e dinë mirë, është pikërisht ajo që ndodhi në Mbretërinë e Bashkuar, pasi Nigel Farage rriti presionin ndaj Konservatorëve deri në pikën që nuk kishin zgjidhje tjetër përveç se të thërrisnin referendumin për Brexit. Kjo ndjesi nuk është asgjë e re në Hollandë. Kryeministri në detyrë Mark Rutte shkaktoi polemikë gjatë zgjedhjeve të vitit 2017 kur shkroi një letër të hapur kritike për Islamin dhe imigracionin. Në vitin 2020, Rutte ishte kritik ndaj planeve të shpenzimeve të BE, duke kërkuar që paratë të mos harxhohen, një veprim i pazakontë për një liberal evropian. “Uilders është ende një forcë e madhe. Shumë kanë parashikuar shkatërrimin e tij, por ai është ende në pushtet dhe ka shumë persona që e ndjekin.”
Është një model që është përsëritur në shumë vende të tjera të BE-së duke përfshirë Francën, Gjermaninë, Republikën Çeke dhe Austrinë. Edhe në humbjen elektorale, populistët mund të pretendojnë fitore politike. “Kur populistët zbresin, partitë e zakonshme shohin një mundësi për të marrë ato vota dhe për të kontrolluar të djathtën e partive të tyre. Kur ata miratojnë ide të ekstremit të djathtë, përfundimisht, ajo filtron në nivelin e BE dhe ndryshon dinamikën në Bruksel,” thotë Catherine De Vries, profesoreshë e shkencave politike në Universitetin Bocconi të Milanos.
Ndërsa populistët nuk mund të presin të fitojnë pushtet në Gjermani ose Hollandë së shpejti, ata shohin mundësi për të punuar me kolegët e tyre në Evropë. “Franca, Hollanda, Gjermania, askush nuk do të jetë katalizatori i ndryshimit”. “Por nëse u drejtoheni kolegëve tanë në Evropën Qendrore të cilët janë të lirë nga neuroza pro-Brukselit, ju do të gjeni vende që janë të gatshme t’i qëndrojnë BE-së në një mënyrë që Gjermania nuk është”. Shkalla në të cilën vendet anëtare janë të gatshme të pohojnë veten e tyre luan një rol vendimtar në çështjen tjetër kryesore që do të shqetësojë Brukselin në 2021: Ku duhet të ulet BE në skenën ndërkombëtare?
Presidenca Trump e detyroi Evropën të mendonte seriozisht për marrëdhëniet e saj me SHBA-në. Fakti që dikush ishte aq i gatshëm të ishte një forcë përçarëse në Evropë pushtoi zyrën e aleatit më të rëndësishëm të Evropës dhe ishte padyshim shqetësues. Termi i përcaktuar lirshëm “autonomi strategjike” është përdorur në Bruksel për dy vitet e fundit. Me pak fjalë, është synimi i BE-së që të jetë më i pavarur në fusha të tilla si siguria, ekonomia, zinxhirët e furnizimit dhe ndryshimi i klimës, për të përmendur disa.
Në realitet, është një përpjekje për të dalë si një nga tre fuqitë kryesore, përkrah SH.B.A.-së dhe Kinës. “Evropianët nuk janë nën asnjë iluzion se SHBA do të marri një qëndrim rrënjësisht të ndryshëm ndaj Kinës – Trump ka ndryshuar përgjithmonë narrativën për këtë,” thotë Erik Brattberg, drejtor i Programit të Evropës në Carnegie Endoument për Paqen Ndërkombëtare në Uashington. “Ndërsa ata janë të lehtësuar që Shtëpia e Bardhë do të jetë më e parashikueshme për Kinën dhe e prirur të koordinojë me partnerët, ata do të rezistojnë ende duke u bërë një element në tërheqjen e luftës Pekin-DC,” thotë ai. Kjo do të bëhet e komplikuar për kombet evropiane kur Biden kërkon që kompanitë kineze të ndalohen, ose që evropianët të flasin kundër abuzimeve të të drejtave të njeriut.
Në të vërtetë, qëllimi i BE për t’u sjellë në mënyrë të pavarur nga SH.B.A. u godit këtë javë, pasi udhëheqja e bllokut nënshkroi një marrëveshje investimi me Kinën që do të ishte e paimagjinueshme për çdo president të SH.B.A. “Shumë vende evropiane, veçanërisht Gjermania, eksportojnë sasi të mëdha në Kinë dhe nuk do të duan të ndërpresin atë fluks të të ardhurave,” shton Brattberg. Nëse një politikë e përbashkët mbi diplomacinë nuk do të ishte mjaft e ashpër, largimi nga Brukseli për një politikë të përbashkët sigurie dhe mbrojtje ka të ngjarë të shkaktojë një ndarje edhe më të madhe. Nuk është sekret që Presidenti francez Emmanuel Macron do të dëshironte të shihte Evropën duke kontrolluar më shumë sigurinë e saj.
Gjithashtu nuk është sekret që lidershipi në Gjermani, Hollandë, Portugali dhe shumë të tjerë janë thellësisht të interesuar në perspektivën e ndërtimit të aftësive të mëdha ushtarake në të gjithë kontinentin. Me pak fjalë, shumë kombe të BE-së janë mjaft të lumtur me sigurinë e tyre që subvencionohen nga NATO dhe SH.B.A., ndërsa kanë gjithashtu marrëdhënie të thella ekonomike me Kinën dhe Rusinë. 2020 ishte një vit shumë i vështirë për BE-në, nuk ka asnjë mënyrë tjetër për ta rekuperuar atë. Përmes mashtrimeve dhe kthesave të krahëve, ai lundroi rreth çarjeve të ndarjes dhe ka të ngjarë ta bëjë këtë gjatë gjithë vitit 2021. Nëse ka vullnet politik për ta bërë këtë pa i zgjeruar ato ndarje është një çështje krejtësisht tjetër.
Përkthyer dhe përshtatur nga cnn/ konica.al
