Kur të vijë koha për të vlerësuar trashëgiminë ndërkombëtare të Presidentit të SHBA Joe Biden, një variabël do të jetë jashtëzakonisht domethënëse: marrëdhënia që administrata e tij krijon me Kinën.
Konkurrenca kino-amerikane është bërë çështja kryesore gjeostrategjike globale, por termat e saj nuk janë përcaktuar në mënyrë të pakthyeshme.
Pavarësisht rivalitetit të tyre të dukshëm, Shtetet e Bashkuara dhe Kina duhet të përpiqen të kuptojnë njëri-tjetrin dhe Biden sigurisht do të veprojë me aftësi, përgjegjësi dhe me më shumë logjikë se paraardhësi i tij.
Kjo është po aq mirë, sepse paqja dhe prosperiteti global në shekullin e njëzet e një do të varet nga cilësia e marrëdhënies bilaterale më të rëndësishme në botë.
Bashkëpunimi SHBA-Kinë është i domosdoshëm për zgjidhjen e sfidave të mëdha globale, nga rreziku i fshehtë i një holokausti bërthamor te ndryshimi i klimës, terrorizmi ndërkombëtar, përhapja e armëve të shkatërrimit në masë dhe pandemitë.
Në të njëjtën kohë, konkurrenca është e pashmangshme – dhe madje e mirëpritur – në tregti, teknologji, hapësirë, sport dhe shumë fusha të tjera.
Që një marrëdhënie e tillë komplekse të funksionojë mirë, të dy fuqitë duhet të bien dakord mbi një grup të përbashkët rregullash, në vend që të përpiqen të imponojnë të vetat në mënyrë të njëanshme.
Identifikimi i mënyrave që mund të ringjallin Organizatën Botërore të Tregtisë dhe Organizatën Botërore të Shëndetësisë është veçanërisht urgjente.
Një përparësi tjetër është vendosja e normave të hapësirës kibernetike që do të parandalonin operacionet masive të piraterisë elektronike si hakimi i zbuluar së fundmi SolarWinds në SHBA, i cili duket se është vepër e Rusisë.
Një marrëdhënie e ndërtuar mbi bashkëpunimin dhe konkurrencën duhet të përjashtojë përballjen e hapur të kërkuar nga Trump dhe skifterët e tij.
Kina u konsiderua kërcënim ekzistencial, administrata Trump filloi një luftë tarifore dhe teknologjike që qeveria kineze e luftoi në mënyrë të pashmangshme.
Në një letër të hapur të botuar në vitin 2019, 100 ekspertë kryesorë të politikës së jashtme dhe të sigurisë amerikane u shqetësuan se trajtimi i Kinës si të ishte një armik shkatërron besimin strategjik. Siç paralajmërojnë Jake Sullivan (këshilltari i sigurimit kombëtar të Biden) dhe Kurt M. Campbell (koordinatori i caktuar i Shtëpisë së Bardhë për rajonin Indo-Paqësor), kjo mund të përfundojë në katastrofë.
Ky rrezik kujton një nga fjalimet më të paharrueshme të Presidentit John F. Kennedy, vetëm pesë muaj para vdekjes së tij në 1963.
Duke parë se si kriza e raketave Kubane e vitit të kaluar e çoi botën në buzë të një humnere ekzistenciale, Kennedy u bind se konkurronte paqësisht me Bashkimi Sovjetik ishte një domosdoshmëri. Duke u mbështetur në nocionet themelore të solidaritetit njerëzor, ai foli për paqen si “fundi i domosdoshëm racional i njerëzve racionalë”. Siç e dinte mirë Kennedy, “shkatërrimi i siguruar reciprokisht” nuk është një garanci absolute e paqes nëse udhëheqësit nisin rrugën e konfrontimit.
Megjithëse situata e sotme është shumë e ndryshme nga Lufta e Ftohtë, SHBA dhe Kina duhet të veprojnë para se të shfaqet një humnerë e re.
Në këtë drejtim, është e nevojshme që promovimi i demokracisë dhe të drejtave të njeriut nga SHBA, të kryhet në një mënyrë të qetë, të qëndrueshme dhe të ndjeshme.
Përpjekjet për të mbrojtur demokracinë liberale janë thelbësore, ashtu siç janë ato që synojnë parandalimin e shkeljeve serioze të të drejtave të njeriut.
Por kjo është ndryshe nga përpjekja për të imponuar vlera ose për të zbatuar sjelljen përmes “ndryshimit të regjimit”, siç duket se disa zyrtarë të lartë të administratës Trump pretendojnë në lidhje me Kinën.
Për më tepër, SHBA nuk do të demonstrojë përkushtim të vërtetë ndaj këtyre vlerave duke i përdorur ato në mënyrë oportuniste ose selektive, siç ndodhi gjatë presidencës së Trump.
Në librin e tij për Kinën, Henry Kissinger, ish-sekretari amerikan i shtetit dhe këshilltari i sigurimit kombëtar, tregon detaje lidhur me afrimin kino-amerikan që ai ndihmoi të krijonte një gjysmë shekulli më parë. Kissinger kujton se në 1972, gjatë udhëtimit të parë nga një president i SHBA në Kinën komuniste, Richard Nixon i tha Kryeministrit kinez Zhou Enlai: “Ne e dimë që ju besoni thellë në parimet tuaja dhe ne besojmë thellësisht në parimet tona. Ne nuk ju kërkojmë të bëni kompromis me parimet tuaja, ashtu si ju nuk do të kërkoni nga ne që të bëjmë kompromis me tonat”. Kissinger shton: “Nëse miratimi i parimeve amerikane të qeverisjes bëhet kusht kryesor për përparimin në të gjitha fushat e tjera të marrëdhënies, ngërçi është i pashmangshëm.”
Ky përfundim vlen edhe sot.
Mënyra më e mirë për Amerikën për të promovuar demokracinë dhe të drejtat e njeriut është të udhëheqë me “fuqinë e shembullit”, siç theksoi Biden në fjalimin e tij në ceremoninë e inaugurimit.
Kjo do të kërkojë që SHBA të riparojë dëmin e brendshëm të shkaktuar nga Trump, i cili arriti kulmin në nxitjen e tij të kryengritjes së dhunshme në Kapitol më parë këtë muaj, dhe të rivendosë vlerat e bashkëjetesës civile.
Po kështu, Biden është i vetëdijshëm se është kundërproduktive të detyrosh vendet e tjera të zgjedhin anë midis SHBA dhe Kinës, siç u përpoq herë pas here të bënte Trump.
Shumica e vendeve sot varen nga të dy superfuqitë ose ekonomikisht ose në aspektin e sigurisë, kështu që ata preferojnë të largohen nga mosmarrëveshjet.
Marrëdhënia SHBA-Kinë është “shumë e rëndësishme për të dështuar”.
Meqenëse përkeqësimi i vazhdueshëm do të sillte rreziqe të papranueshme për ta dhe për të gjithë botën, të dy vendet duhet të shfrytëzojnë rastin për të vendosur marrëdhëniet në një nivel të ri.
Sigurisht, kombinimi i konkurrencës me bashkëpunimin nuk do të jetë gjithmonë i lehtë, por administrata e re e SHBA-së është krejtësisht e aftë të kalojë këtë test kritik, përcaktues të epokës.
Javier Solana, një ish-përfaqësues i lartë i BE-së për punët e jashtme dhe politikën e sigurisë, sekretar i përgjithshëm i NATO-s dhe ministër i jashtëm i Spanjës, është President i EsadeGeo – Qendra për Ekonomi Globale dhe Gjeopolitikë dhe bashkëpunëtor në Institucionin Brookings.
Eugenio Bregolat, një ish-ambasador spanjoll në Kinë, është një anëtar i EsadeGeo dhe autor i Revolucionit të Dytë Kinez.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A mund ta shpëtojë Biden botën?
“Biden, nëse fiton do marrë masa ndaj tarifave të SHBA për Kinën”
Amerika po kërkon të shërohet, fizikisht dhe politikisht!
