Në të gjithë botën, demokracia është duke u lëkundur. Në vitin 2020, Indeksi i Demokracisë, i botuar nga Njësia e Inteligjencës Economist (EIU) që nga viti 2006, ra në nivelin e tij botëror më të ulët se kurrë. Ky zhvillim nuk mund t’i atribuohet ekskluzivisht kufizimeve të vendosura për shkak të pandemisë, sepse vlerësimet kanë qenë në rënie që nga viti 2015. Pra, nuk është për t’u habitur që në fjalimin e tij të parë të politikës së jashtme si president i SHBA, Joe Biden u përqendrua në nevojën për të mbrojtur vlerat demokratike në të gjithë botën.
Biden ripohoi qëllimin e tij, të cilin ai e njoftoi gjatë fushatës së tij, për të organizuar një Samit për Demokracinë në fillim të presidencës së tij. Sipas fjalëve të Biden, ky samit “do të sjellë së bashku demokracitë e botës për të forcuar institucionet tona demokratike, për t’u ballafaquar me ndershmëri me vendet që bëjnë prapa dhe për të krijuar një axhendë të përbashkët”. Mbretëria e Bashkuar ka përqafuar idenë duke propozuar krijimin e një D10, që do të formohet me anëtarët e G7 së bashku me Australinë, Indinë dhe Korenë e Jugut.
Skica dhe plotësimi i këtyre propozimeve nuk janë përcaktuar ende, por thelbi i tyre nuk është aspak i ri. Kur John McCain garoi për president kundër Barack Obama në 2008, ai mbrojti krijimin e një Lidhjeje të Demokracive që do të përfshinte më shumë se njëqind shtete. Në fakt, kur McCain hodhi idenë, një koalicion i ngjashëm (por më modest) kishte ekzistuar tashmë që nga viti 2000, kur Shtetet e Bashkuara dhe Polonia kryesuan themelimin e Komunitetit të Demokracive (CoD). Kjo iniciativë ende vepron, por është harruar pothuajse plotësisht, duke demonstruar vështirësinë e mbështetjes së përpjekjeve të tilla.
Që nga fillimi i tij, CoD u pengua nga mospërputhjet dhe grindjet taktike, si dhe nga dyshimet për qëllimin e saj. Fatkeqësisht, vendet që u bashkuan me projektin nuk u inkurajuan me sukses për të përsosur sistemet e tyre përkatëse demokratike. Një fakt zbulues është se selia e organizatës është në Poloni, aktualisht në numrin 50 në renditjen e EIU, pas përkeqësimit të dukshëm demokratik në vitet e fundit.
Para se të nisë, Samiti i Biden për Demokraci do të përballet me vetë pyetjet që bënë që projekte të ngjashme të krijohen: kush, si dhe pse. Kur merren parasysh këto pyetje sinqerisht, mund të identifikohen një sërë pengesash dhe problemesh, të cilat kohët e fundit janë bërë edhe më të vështira për t’u anashkaluar.
Realiteti i parë i pakëndshëm që SHBA duhet të negociojë është se, edhe pse ruan pjesën më të madhe të tërheqjes së saj gravitacionale në arenën ndërkombëtare, reputacioni i saj si një bartës standardi për demokracinë ka pësuar disa goditje të rëndësishme. Është e qartë, vendi po kalon një krizë serioze institucionale dhe shoqërore, për shkak të shkeljeve të administratës Trump, me bashkëpunimin e Partisë Republikane.
Ardhja e Biden me premtimin e tij për unitet dhe padurim për të rregulluar situatën ka qenë një lehtësim i madh, por qasja e tij pajtuese nuk do të japë fryte brenda ditës.
Përtej këtyre konsideratave të brendshme në SH.B.A., cilat vende të tjera do të ftohen në samit? Ftesa e shumë personave do ta bënte arritjen e konsensusit më të vështirë, ndërsa përfshirja e shumë pak personave do të çonte në mbivendosje joproduktive me forume ekzistuese siç është G7. Për më tepër, ftesa e disa qeverive me kredenciale të dyshimta demokratike mund të kontribuojë në zbardhjen e praktikave të tyre, por përjashtimi i tyre mund të çojë në kriza diplomatike dhe të jetë joproduktive nga pikëpamja strategjike.
Mbetet të shihet nëse Biden parashikon thjesht një samit të vetëm apo një koalicion më të përhershëm, ndoshta edhe duke marrë një formë të institucionalizuar. Opsioni i parë do të ishte thjesht simbolik dhe vështirë se ia vlen të përpiqeni.
E dyta do të binte ndesh me imperativat e një rendi multipolar në të cilin lidhjet ekonomike dhe afërsia luajnë një rol thelbësor.
Ndarja e të njëjtit sistem politik nuk nënkupton ndarjen e të njëjtave interesa dhe përparësish, kështu që sigurimi i një koalicioni demokracish me një objektiv konkret, thelbësor dhe të qëndrueshëm është praktikisht e pamundur. Kur realiteti politik hyn në skenë (për shembull, në çështjet tregtare), koalicioni mund të diskreditohet.
Së fundmi, megjithëse një Samit për Demokraci mund të krijohet pozitivisht, jo ndëshkues, ai me siguri do të interpretohet si një përpjekje për të tërhequr një vijë të mprehtë ndarëse midis demokracive dhe autokracive.
Të vendosësh këtë vijë ndarëse në qendër të marrëdhënieve ndërkombëtare do të thotë të rrezikosh të nxisësh atë që akoma mund të shmangim: një tjetër luftë të ftohtë, këtë herë midis SHBA dhe Kinës. Përballë kërcënimeve të jashtëzakonshme globale që po shfaqen mbi ne, nga pandemitë te ndryshimi i klimës, një dinamikë e konfrontimit midis blloqeve rivale do të pengonte, nëse nuk e parandalonte, bashkëpunimin shumëpalësh për të cilin kemi shumë nevojë.
Por njohja e pengesave të propozimit të Biden nuk do të thotë që ne duhet të heqim dorë nga rënia globale e demokracisë.
Megjithëse këshillohet të zgjidhni G20 ose për formate edhe më përfaqësuese dhe ambicioze për të menaxhuar sfidat e përbashkëta të shekullit njëzet e një, vendet demokratike mund të përdorin korniza të tjera, tashmë ekzistuese, për një dialog më të frytshëm.
Po kështu, demokracitë mund të forcojnë udhëheqjen e tyre morale duke u distancuar nga abuzimet e regjimeve autokratike, siç bëri Biden sapo ka tërhequr mbështetjen e SHBA-së për ofensivën e Arabisë Saudite në Jemen.
Nëse ndonjë gjë është bërë e qartë vonë, është që demokracia zakonisht nuk humbet sa hap e mbyll sytë. Shpesh gërryhet pak nga pak, pothuajse pa u vënë re nga dita në ditë.
Në mënyrë që ta rindërtojmë atë, një qasje në vend të gjesteve të mëdha globale mund të rezultojë më efektive. Duke punuar me durim nga vendi në raport pastaj ndërkombëtar, ne ende mund ta ndihmojmë demokracinë të rimarrë shkëlqimin e saj që ngadalë ka humbur.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ F.H, Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
