Fuqitë kryesore të botës, Shtetet e Bashkuara dhe Kina, janë si akullnajat gjigante që lëvizin ngadalë por me siguri drejt një përplasjeje. Konflikti dhe konkurrenca e tyre tronditëse janë të destinuara të mbizotërojnë në shekullin e 21-të pasi Lufta e Ftohtë dominoi pjesën e dytë të shekullit të kaluar, dhe më shumë.
Kështu që është me vend që ekipet e tyre të sigurisë kombëtare po takohen në Alaskë më 18 Mars për të shmangur një përplasje të hershme me pasoja të tmerrshme për të dy kombet dhe botën.
Raportet e hershme se të dy qeveritë nuk ranë dakord as për formulimin e takimit të nivelit të lartë nuk paralajmëron mirë për rezultatin e tij. Pekini e sheh atë si fillimin e një “dialogu strategjik”, por administrata e Biden, e cila bëri thirrje për takimin, e konsideron atë një ngjarje të njëhershme, ndoshta për të vënë në dukje Kinën në lidhje me dallimet e tyre. Përballë kësaj, kjo mund të duket si një keqkuptim mbi frazeologjinë diplomatike. Por në realitet, Presidenti Xi Jinping është duke nxituar për të normalizuar marrëdhënien e tyre të madhe të fuqisë si G2 kryesor në botë, ndërsa Presidenti Joe Biden do të dëshironte që Kina të moderonte qëndrimin e saj strategjik dhe të ulte ultimatumet e saj kërcënuese përpara se të rivendoste normalitetin në marrëdhëniet dypalëshe, e cila ishte përkeqësuar nën paraardhësin e tij, Donald Trump.
Të thuhet e vërteta, marrëdhënia nuk ishte pikërisht e ndjeshme gjatë tetë viteve të administratës Obama. Megjithëse Presidenti Barack Obama mbajti një ton civil me Pekinin dhe mirëpriti një Kinë konstruktive, të përgjegjshme dhe të fortë, “Boshti në Azi” i tij ishte në fakt një përpjekje serioze për të përmbajtur Kinën në rritje.
Por tërheqja e Trump nga Partneriteti Trans-Paqësor nënçmon strategjinë e bllokimit të Obamës. Ai vrau marrëveshjen e zgjeruar të tregtisë së lirë, e cila përfshinte 12 kombe që përbëjnë 40 përqind të ekonomisë botërore dhe e cila mund të kundërshtojë fuqinë kineze në kontinent.
Në vend të kësaj, Trump përqafoi një kurs populist-nacionalist, duke akuzuar Kinën për “vjedhje” dhe “përdhunimin e vendit tonë” përmes praktikave të padrejta tregtare dhe ndoqi një politikë të dyfishtë të ofrimit të marrëveshjeve dhe kërcënimit të sanksioneve. Por Pekini nuk është gomar për tu trajtuar me karota dhe shkopinj, dhe katër vjet më vonë, strategjia e tij duket se ka prodhuar më shumë dhimbje sesa fitim, pasi Kina vazhdon të zgjerohet në Azinë Juglindore pa u shqetësuar.
Ndërkohë, Trump rriti buxhetet tashmë kolosale të Pentagonit në 738 miliardë dollarë në vitin 2020, ndërsa Xi nxitoi të modernizojnë dhe zgjerojnë fuqinë ushtarake të Kinës ndërsa tensionet u ndezën, veçanërisht në Detin e Kinës Jugore.
Përkundër këtij sfondi tronditës, Uashingtoni intensifikoi kritikat e tij ndaj Kinës.
Ai dënoi keqtrajtimin e Kinës ndaj myslimanëve të saj Ujgurë dhe gllabërimin e tij të Hong Kongut, duke paralajmëruar kundër pushtimit të mundshëm ushtarak dhe aneksimit të Tajvanit.
Ai kritikoi kërcënimin e përgjithshëm të Pekinit ndaj stabilitetit rajonal dhe “zhurmën e tij” strategjike në Detin e Kinës Jugore, të pasur me burime.
Dhe dënoi shkeljet e përgjithshme të të drejtave të njeriut të Kinës, vjedhjen e pronës intelektuale, manipulimin e monedhës dhe sulmet kibernetike.
Por pothuajse e gjithë kjo indinjatë ka rënë në vesh të shurdhër në Pekin. Kina llogarit që Perëndimi është më pak i kualifikuar për të predikuar për të drejtat e pakicave, respektimin e sovranitetit kombëtar, sigurinë kibernetike dhe mbivendosjen ushtarake, duke marrë parasysh, për shembull, rekordin e saj të tmerrshëm në Lindjen e Mesme.
Më e rëndësishmja, të gjitha këto janë në të vërtetë simptoma dhe pretekste, jo shkaqet aktuale rrënjësore të konfliktit amerikano-kinez.
Shkaku i vërtetë i konfliktit qëndron në ngritjen pohuese të Kinës si një hegjemon rajonal që ngadalë po riformon strukturat e pushtetit në Azi dhe në përpjekjen e Amerikës për të kontrolluar ndikimin e saj përpara se të bëhet një konkurrent ose një fuqi me të vërtetë globale.
Nga luftërat Napoleonike, përmes luftërave botërore te Lufta e Ftohtë, gjeopolitika e dy shekujve të kaluar dhe tragjeditë e tyre, u formuan kryesisht nga ky lloj konflikti i fuqisë së madhe midis fuqive botërore dominuese dhe atyre në rritje.
Kohë e konsideruar si një “luan i fjetur”, Kina më në fund është zgjuar. Dhe, përkundër sigurimeve të Xi se është një “luan paqësor, miqësor dhe i civilizuar”, gjëmimi i tij tashmë po trondit armiqtë dhe miqtë po ashtu.
Kina po lëviz me shpejtësi për të zënë atë që e konsideron si “vendin e saj të duhur” në krye të strukturës botërore të fuqisë dhe SHBA mund të bëjë shumë pak për ta ndaluar atë.
Ai synon të tejkalojë Amerikën si ekonomia më e madhe në botë duke ngritur një rrjet global të marrëdhënieve ekonomike përmes Nismës së saj masive të Rripave dhe Rrugëve.
Ajo ka themeluar gjithashtu institucione të ndryshme shumëpalëshe dhe financiare si Organizata e Bashkëpunimit Shanghai, BRICS si dhe Banka e Re për Zhvillim dhe Banka e Investimeve në Infrastrukturën e Azisë për të konkurruar me FMN dhe Bankën Botërore të mbizotëruar nga Perëndimi.
Xi beson se Kina ka punuar me kohë nën peshën e saj dhe është koha që kinezët ta “bëjnë Kinë përsëri të mrekullueshme”. Mbi të gjitha, vendi ishte një fuqi e madhe gjatë gjithë historisë së tij 5000-vjeçare.
Biden me përvojë e kupton shumë mirë këtë dhe duket se i kupton plotësisht sfidat e rëndësishme përpara. Administrata e tij tashmë e ka quajtur Kinën kërcënimin më të lartë të shtetit-komb për SH.B.A.
Biden gjithashtu lëvizi shpejt për të mbushur ekipin e tij të sigurimit kombëtar me ekspertë të Azisë, duke përfshirë Kurt Campbell, arkitektin e Pivotit të Obamës në Azi, si “carin e tij të Azisë”, në mënyrë që të përballonte sfidën e Kinës që në fillim të administratës së tij.
Presidenti amerikan do të përpiqet të ngadalësojë rritjen dhe zgjerimin e ndikimit të Kinës përmes një strategjie efektive frenimi. Dhe, ndryshe nga paraardhësi i tij, ai e di që SHBA nuk mund të veprojë vetëm. Ajo ka nevojë për aleatët e saj aziatikë dhe evropianë. Dëshpërimisht.
Takimi virtual i Biden me udhëheqësit e Japonisë, Indisë dhe Australisë më 12 Mars mund të jetë hapi i parë drejt një Pivot në Asia 2.0. Po kështu, takimet vijuese në Japoni dhe Korenë e Jugut të sekretarëve të tij të shtetit dhe mbrojtjes këtë javë kanë për qëllim të vendosin terrenin për një strategji të re të efektshme të madhe.
Por kjo mund të provojë ende një betejë të vështirë pasi disa nga këta aleatë kishin lëvizur për të formuar marrëdhëniet e tyre të jashtme me Kinën e fuqishme gjatë presidencës përçarëse të Trump. BE, për shembull, përfundoi Marrëveshjen Gjithëpërfshirëse të Investimeve me Kinën vetëm tre javë para se Biden të merrte detyrën.
Për më tepër, presidenti i SHBA është i sigurt se do të përballet me një sfidë edhe më të madhe, sepse ai duket se ka vendosur të marrë përsipër të dy Kinën dhe Rusinë në të njëjtën kohë, gjë që do të ndihmojë në afrimin e tyre së bashku. Kur Perëndimi goditi Rusinë me sanksione në përgjigje të ndërhyrjes së saj ushtarake në Ukrainë dhe aneksimit të Krimesë në Mars 2014, ishte Kina ajo që erdhi në ndihmë, duke nënshkruar një marrëveshje tubacioni gazi $ 400 miliardë me Moskën, vetëm dy muaj pas hakmarrjes Perëndimore.
Rasti i Ukrainës ka bërë jehonë në Tajvan midis atyre që shqetësohen se vendi i tyre mund të ketë të njëjtin fat.
Kina dëshiron të shohë ishullin të kthehet në vijë paqësisht, por nuk e fsheh ambicien e saj për të aneksuar plotësisht Tajvanin me forcë nëse është e nevojshme. Vetëm disa ditë pasi Biden mori detyrën, Kina kërcënoi Tajvanin me luftë nëse kërkon “pavarësi” edhe pse të dy kanë qenë të ndarë që nga fundi i luftës civile në 1949.
E gjithë kjo çon në pesimizëm të caktuar për rezultatin e asaj që duket të jetë një përplasje e pashmangshme. Por nuk ka pse të përfundojë në tragjedi.
Në vend që të mbështesin këtë apo atë anë, aziatike dhe fuqitë e tjera të mëdha me shumë në rrezik, si Japonia, India, Indonezia Rusia dhe Brazili për të përmendur disa, duhet të bashkohen dhe të parandalojnë Shtetet e Bashkuara dhe Kina nga zgjidhja e mosmarrëveshjeve të tyre me mjete jo të këndshme.
Hegjemonëve si SH.B.A. dhe Kina nuk mund t’u besohet fuqia dhe nuk duhet t’u besohet siguria globale.
Përkthyer dhe përshtatur nga Al Jazeera/ F.H, konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
