Mësuam dy gjëra nga dialogu i nivelit të lartë Kinë-SH.B.A. të mbajtur në Alaskë javën e kaluar.
E para ishte nga seanca në fillim kur mediat ishin të pranishme. Kjo normalisht do të kryhej në një mënyrë të sjellshme dhe disi veshur me një hijeshi diplomatike. Nuk mund të ketë qenë më ndryshe. Sekretari i Shtetit Antony Blinken dhe Këshilltari i Sigurisë Kombëtare Jake Sullivan filluan procedimet dhe bënë disa kritika të mprehta ndaj Kinës. Në përgjigje, Yang Jiechi, një anëtar i Byrosë Politike të Komitetit Qendror të Partisë Komuniste të Kinës (CPC) dhe drejtor i Zyrës së Grupit Qendror Drejtues për Punët e Jashtme, pati një performancë për t’u duartrokitur.
Larg nga shtrëngimi i grushtave të tij dhe me një gjuhën të kujdesshme diplomatike, ai lejoi që homologët e tij amerikanë të komunikojnë me të duke sfiduar jo vetëm pozicionin e SH.B.A.-së, por edhe vetë legjitimitetin e tij. Dhe e gjithë kjo para mediave botërore.
Më lejoni të citoj disa nga batutat e tij të preferuara: “Kur hyra në këtë dhomë, duhet të kisha kujtuar palën amerikane që t’i kushtonte vëmendje tonit të saj”. “Shtetet e Bashkuara nuk janë të kualifikuara të thonë se duan të flasin me Kinën nga një pozicion më i fuqishëm apo superior.”
“Kina dhe bashkësia ndërkombëtare… mbështesin rendin ndërkombëtar me në qendër KB… jo atë që mbrohet nga një numër i vogël vendesh i të ashtuquajturit e rendit ndërkombëtar ‘i bazuar në rregulla’.”
“Ne shpresojmë që SH.B.A. të bëjë edhe më shumë në lidhje me të drejtat e njeriut. Sfidat me të cilat përballet SH.B.A. në të drejtat e njeriut janë të shumta.”
Ato nuk u shfaqën vetëm gjatë katër viteve të fundit, siç është Çështja e Jetëve të Zeza (black lifes).” “Për sulmet kibernetike, më lejoni të them se pavarësisht nëse është aftësia për të nisur sulme kibernetike ose teknologjitë që mund të vendosen, SH.B.A. është kampione”.
Ndërsa thonte këto fjali, Yang foli me pasion por kurrë nuk e ngriti zërin. Ai zuri vend të lartë në argument dhe la amerikanët të hutuar dhe nënçmuar.
Kjo nuk është një metodë e zakonshme e Kinës në situata të tilla. Është një shenjë se diçka ka ndryshuar. Ekziston një ndjenjë e re e besimit nga ana e kinezëve. Se edhe ata mund të fitojnë argumentin në një tryezë diplomatike të nivelit të lartë. Se ata janë të paktën të barabartët e Amerikës. Se ata flasin nga një pozicion i fuqisë dhe Amerika nga një pozicion i dobësisë.
Kjo histori është në anën e tyre. Ndihet si ekuivalenti diplomatik i kalimit nga “mbajtja e një profili të ulët” në “përpjekja për arritje”, ose nga të qenit një spektator relativ në sistemin global për t’u bërë një arkitekt i madh dhe një dominues, pozicionet kanë ndryshuar.
Amerikanët deri më tani gjithmonë kanë menduar për veten e tyre si drejtues të shfaqjes; tronditja e dukshme në gjuhën e trupit të Blinken dhe Sullivan ishte kuptimi, i vetëdijshëm ose i pavetëdijshëm, se ky nuk ishte më rasti. E njëjta gjë ishte e dukshme në mediat perëndimore.
Gjëja e dytë që zbuluam nga dialogu (megjithëse tashmë e dukshme nga sinjalet që burojnë nga Shtëpia e Bardhë), ishte se nuk do të ketë kthim në status quo. Se Biden dëshpërimisht dëshiron të shfaqet aq armiqësor ndaj Kinës, sa ishte Trump para tij. Forcat themelore që punojnë këtu janë shumë të thella.
Amerika është në procesin e arritjes së kuptimit të dhimbshëm se Kina tani është e barabarta me të. Por nuk mund ta bindë veten të pranojë këtë gjë që tashmë është një realitet historik.
Kjo është arsyeja pse nuk mund të ketë kthim në 1972 (Marrëveshja Mao-Nixon) ose 1979 (njohja e Kinës nga SHBA). Marrëdhënia që mbizotëronte atëherë midis Kinës dhe SH.B.A. ishte krejtësisht e ndryshme: SH.B.A. ishte gjigandi, Kina një mini e mikro.
Kjo ishte baza e marrëdhënies SHBA-Kinë për 45 vjet nga 1972 derisa Trump e ndryshoi atë në 2017, edhe pse, natyrisht, deri në fund rritja e Kinës tashmë po minonte supozimet e Amerikës në lidhje me marrëdhëniet.
Kuptimi se Kina ishte në prag të tejkalimit të Sh.B.A-së ekonomikisht, se Kina gëzonte një prani të madhe globale, se ajo tashmë ishte në të vërtetë e barabartë, erdhi si një tronditje e jashtëzakonshme për psikikën dhe trupin politik Amerikan.
E varur nga madhështia e saj SHBA nuk arriti të dallonte rritjen e dukshme të Kinës. Meqenëse nuk mund të ketë kthim në të kaluarën, marrëdhënia Kinë-SH.B.A., kaq thelbësore për të dy dhe për të gjithë botën, do të duhet të rimendohet mbi një bazë krejtësisht të re, domethënë atë të reciprokitetit dhe barazisë.
Problemi është se SHBA është shumë larg nga të menduarit kështu. Si i duhet Amerikës për këto kohë një gjigand si Henry Kissinger: dikush që e kupton – dhe e admiron – Kinën në një mënyrë shumë të thellë.
Tani për tani duhet të mendojmë në mënyra më të zakonshme. Bashkëpunimi do të jetë i kufizuar në ultësirë, do të jetë një kalim nga një çështje tek një tjetër, pak këtu dhe pak atje, rindërtimin e kontakteve dhe komunikimeve midis dy vendeve, duke përfunduar më mirë nga toksiciteti dhe shkatërrimi i keq që solli Donald Trump në raportin midis dy vendeve.
Edhe kjo nuk do të jetë e lehtë, por duhet, të jetë e mundur, me ndryshimin e klimës që ofron sfidën dhe mundësinë më të rëndësishme. Sepse pa bashkëpunim midis dy vendeve, ndryshimi i klimës do të rrezikojë të ardhmen e planetit dhe njerëzimit.
Përkthyer dhe përshtatur nga Foreign Affairs/ F.H, Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
