Me ministrin e jashtëm të Greqisë së fundmi i kthyer nga një mision paqësor në Izrael dhe Palestinë dhe kryeministrin e saj që kishte përshkuar Afrikën e Veriut nga Tripoli në Kajro, Greqia po bën një rikthim të madh diplomatik rreth Mesdheut Lindor.
Në të vërtetë, vizita e Ministrit të Jashtëm grek Nikos Dendias më 18 maj në Izrael dhe Palestinë, një udhëtim që përfshinte gjithashtu ndalesa në Jordani dhe Egjipt, është vetëm ndërmarrja e fundit e huaj në një vit diplomatik të Athinës.
Në prill, për shembull, Greqia i huazoi raketa Arabisë Saudite ndërsa Kryeministri grek Kyriakos Mitsotakis fluturoi në Tripoli për të rivendosur marrëdhëniet diplomatike me Libinë. Dendias dhe zyrtarë të tjerë grekë gjithashtu kanë zhvilluar biseda të panumërta me Egjiptin, Jordaninë, Qipron dhe Emiratet e Bashkuara Arabe.
Marrëdhëniet me shtetet e tjera evropiane kanë qenë gjithashtu të mira, me Francën në veçanti duke u bërë një partnere kryesore e sigurisë pasi ra dakord të furnizonte Athinën me aeroplanë lufte në janar dhe ofroi anije luftarake në mars. Dhe në maj, Ministri Grek i Mbrojtjes Nikolaos Panagiotopulos i përshkroi marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara si në “nivelin më të lartë të të gjitha kohërave”.
Por fokusi i qartë i energjisë diplomatike të Greqisë ka qenë në Mesdhe.
“Ka patjetër një oreks të ri në Athinë për angazhim në të gjithë rajonin,” tha Ioannis N. Grigoriadis, kreu i programit të Turqisë në Fondacionin Grek për Evropën dhe Politikën e Jashtme në Athinë.
“Greqia po rikuperon ndikimin e saj në një zonë që ka lënë pas dore për vite me rradhë.” Pas këtij aktivizmi të ri është një shqetësim veçanërisht i vjetër: Turqia.
Tensionet e rritura me Ankaranë për një sërë çështjesh të ndryshme e bënë vitin e kaluar “një thirrje zgjimi për diplomacinë Greke”, tha Dimitrios Triantaphyllou, drejtor i Qendrës për Studime Ndërkombëtare dhe Evropiane në Universitetin Kadir Has të Stambollit.
“Në të dy frontet diplomatike dhe të sigurisë, Greqia e kuptoi se ishte koha për një rishikim të madh strategjik.”
Megjithëse rivaliteti dhe dyshimi greko-turk ka një origjinë të gjatë, kthehuni dy dekada prapa dhe marrëdhëniet ishin befasisht të mira. Pasi Athina dhe Stambolli pësuan tërmete të tmerrshme në 1999, të dy vendet shfrytëzuan rastin për një diplomaci të tërmeteve.
Filloi një periudhë afrimi, me rritjen e tregtisë dhe Greqia duke mbështetur Turqinë në ambicien e saj për t’u bashkuar me Bashkimin Evropian. Athina dhe Ankaraja ranë gjithashtu dakord të zhvillojnë bisedime eksploruese për të gjitha çështjet midis tyre. Megjithatë, këto bisedime të cilat filluan në 2002 dhanë pak rezultate. Në të vërtetë, edhe nga fillimi kishte mosmarrëveshje rreth çështjeve që duhet të ishin në rendin e ditës. Temat e mundshme shtriheshin nga caktimi i kufijve detarë dhe ajrorë në Detin Egje deri te trajtimi i pakicës etnike-turke në Trakinë Greke dhe komunitetit grek në Stamboll.
Pas trazirave për vite me radhë, në 2016, bisedimet u pezulluan përfundimisht. Kjo pasi Presidenti turk Rexhep Taip Erdogan vuri në pikëpyetje publike Traktatin e Lozanës në 1923, marrëveshjen ndërkombëtare që vendosi kufijtë e Turqisë moderne. Pyetja e tij gjithashtu vendosi tonin për atë që do të ndiqte ndërsa Ankaraja filloi të sfidonte kufijtë detarë të pretenduar nga Greqia dhe aleati i ngushtë i Athinës, Qipro.
Në vitin 2017, Ankaraja filloi dërgimin e anijeve të kërkimit sizmik dhe më pas një anije stërvitje në ujërat e pretenduara nga Nikosia. Në fund të vitit 2019, Ankaraja nënshkroi një marrëveshje sigurie dhe detare me Qeverinë e Marrëveshjes Kombëtare të mbështetur nga Turqia në Libi, e cila i dha Turqisë një pjesë të Mesdheut Lindor dhe tejkaloi pretendimet Greke. Turqia më pas dërgoi një anije kërkimore sizmike nën shoqërimin detar në këtë zonë, duke provokuar vendosjet rivale të rivalëve dhe retorikën e shtuar nga Ankaraja dhe Athina.
Gozhda e fundit në arkivolin e çdo afrimi të mbijetuar Greko-Turk erdhi më pas në Shkurt 2020. Përballë asaj që e pa si papajtueshmëri Evropiane përballë refugjatëve Sirianë, Turqia hapi kufirin e saj tokësor me Greqinë, duke transportuar në mënyrë aktive refugjatë dhe migrantë Sirianë dhe të tjerë në lumin Evros, i cili ndan Greqinë nga Turqia dhe duke i inkurajuar ata të kalojnë.
“Kjo me të vërtetë dështoi për Ankaranë,” tha Triantaphyllou. “Kjo krijoi perceptimin në Greqi, madje edhe midis Grekëve më të moderuar, se Turqia po përpiqej të sulmonte kufirin.”
Qeveria e Mitsotakis, në pushtet që nga korriku 2019, ishte shpejt për të lexuar këtë konsensus të ri në opinionin grek dhe për t’u përgjigjur.
Athina filloi ndërtimin dhe zhvillimin e marrëdhënieve me fuqitë rajonale që merren gjithashtu me politikën turke. Një rezultat ishte Forumi i Gazit Mesdhetar Lindor, i cili mblodhi së bashku Qipron, Egjiptin, Francën, Greqinë, Izraelin, Italinë, Jordaninë dhe Autoritetin Kombëtar Palestinez. BE dhe Shtetet e Bashkuara ishin vëzhgues, dhe Emiratet e Bashkuara Arabe ishin anëtare kandidate.
Megjithëse forumi nisur zyrtarisht në Shtator 2020 ka të bëjë kryesisht me shfrytëzimin e gazit natyror të Mesdheut Lindor, ai i ka dërguar një mesazh Ankarasë se Greqia (dhe Qiproja) janë larg.
Në fillim të prillit gjithashtu, Mitsotakis vizitoi Tripolin dhe rivendosi marrëdhëniet diplomatike me Libinë. Ndërsa ishte atje, ai hapi gjithashtu një diskutim me qeverinë e përkohshme libiane rreth marrëveshjes së diskutueshme detare turke 2019. Ata ranë dakord të zhvillojnë bisedime të mëtejshme mbi këtë çështje, por nuk kanë ndodhur ende.
Athina ka punuar gjithashtu në zhvillimin e marrëdhënieve të saj me Parisin, i cili e ka parë Turqinë si një kërcënim për stabilitetin rajonal dhe paqen në vend që kur Franca është e shqetësuar në lidhje me ndezjen e ndjenjave nga Turqia midis muslimanëve të Francës. Në vitin 2020, Franca ra dakord t’i shesë Greqisë avionë luftarakë Rafale dhe fregata detare dhe që atëherë ka marrë pjesë në disa stërvitje të përbashkëta ushtarake.
“Në rastin e BE,” tha Athanasios Manis, një studiues në departamentin e shkencës politike dhe administratës publike të Universitetit Kombëtar dhe Kapodistrian të Athinës, “Greqia ka arritur me sukses të bindë të gjitha vendet anëtare të BE të formulojnë një politikë të dyfishtë të BE të lidhur drejtpërdrejt me sjelljen e Turqisë në Mesdheun Lindor.” Në Dhjetor 2020, për shembull, Turqia tërhoqi anijen e saj të kërkimit sizmik, Oruc Reis, nga Deti Mesdhe pasi BE kërcënoi të vinte sanksione ndaj Turqisë.
Me anijen përsëri të kthyer në port, BE pastaj mori një linjë më liberale, duke shtyrë shqyrtimet e sanksionit deri në një takim të mëvonshëm ndërsa theksoi në konkluzionet e tij të 11 dhjetorit të Këshillit Evropian se një “axhendë pozitive BE-Turqi mbetet në tryezë” në lidhje me ekonominë dhe tregtinë.
Ndërkohë, zgjedhja e Joe Biden si president i SHBA i ka dhënë marrëdhënieve midis Greqisë dhe Shteteve të Bashkuara një nxitje pasi që presidenti i ri pritet të jetë më i ashpër ndaj Turqisë. Për shembull, pas zgjedhjeve, Biden as nuk e telefonoi Erdogan deri më 23 Prill, dhe vetëm atëherë për t’i thënë udhëheqësit turk se ishte gati të njihte gjenocidin armen. Një marrëveshje e re dypalëshe e bashkëpunimit ushtarak do të nënshkruhet midis Athinës dhe Uashingtonit këtë verë, me bazën e SH.B.A.-së në Gjirin Souda në ishullin Grek Kretë ka të ngjarë të zgjerohet.
“E gjithë kjo ka pushtuar Athinën dhe ka dhënë një mesazh që BE dhe SH.B.A. sot e shohin Greqinë si një anëtare të plotë të klubit,” tha Ian Lesser, nënkryetar i Fondit Gjerman Marshall në Bruksel.
Greqia me të vërtetë ka qenë në gjendje të bëjë këto lëvizje “për shkak të dështimeve të politikës së jashtme turke”, tha Grigoriadis. “Vite më parë, do të kishte qenë shumë më e vështirë për Egjiptin ose Izraelin të bashkoheshin me Greqinë nga frika e tjetërsimit të Turqisë.
Në të njëjtën kohë megjithatë, tjetërsimi turk është gjithashtu një shqetësim i madh për Athinën. “Athina e kupton se do të jetë gjithmonë më mirë me një Turqi të orientuar nga Perëndimi sesa një që është armiqësore me Perëndimin,” shtoi Grigoriadis. Si rezultat, “Greqia do të vazhdojë të nënvizojë nevojën për dialog me Turqinë ndërsa në të njëjtën kohë përgatitet diplomatikisht dhe ushtarakisht për çdo incident,” vuri në dukje Manis.
Athina po vazhdon të ndërtojë në bisedimet eksploruese të rifilluara ndërsa ka shpresë se Ministri i Jashtëm turk Mevlut Çavusoglu mund të vizitojë së shpejti Athinën.
“Unë mendoj se topi është më shumë në fushën e Turqisë tani,” tha Manis.
Përkthyer dhe përshtatur nga Foreign Policy/ F.H, Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
