Ebrahim Raisi, një shef gjyqësor i vijës së ashpër me një rekord brutal ndaj të drejtave të njeriut, ka fituar zgjedhjet presidenciale të Iranit.
Raisi, i cili është aktualisht nën sanksionet e SH.B.A., doli i pari pasi një organ mbikëqyrës zgjedhor ndaloi të gjithë rivalët e tij seriozë nga gara.
Analistët e përshkruan votimin si zgjedhjet më jokonkurruese të vendit që nga themelimi i Republikës Islamike në 1979.
Me 90% të votave të numëruara, pjesëmarrja e votuesve ishte rreth 48%, sipas zyrtarëve të zgjedhjeve. Shumë më pak votues u paraqitën për këto zgjedhje, të cilat u panë gjerësisht si një përfundim i paralajmëruar, sesa ato në vitin 2017, kur pjesëmarrja ishte mbi 70%.
Raisi deri më tani ka grumbulluar më shumë se 17.8 milion vota, i ndjekur nga Mohsen Rezaei, një tjetër konservator që siguroi 3.3 milion vota. Kandidati i vetëm i moderuar, Abdolnaser Hemmati, mori 2.4 milion vota.
Presidenti i zgjedhur Raisi do të marrë zyrtarisht detyrën në 45 ditë, kur ai do të bëhet presidenti i tetë i Iranit. Deri në atë kohë, Hassan Rouhani do të mbetet president i përkohshëm i Iranit.
Zgjedhjet vijnë në një moment të rëndësishëm për Iranin.
Qeveria e ardhshme do të duhet të përballet me një krizë ekonomike të përkeqësuar nga pandemia Covid-19 dhe kërkon reformë kushtetuese. Teherani aktualisht është i bllokuar në negociata me Shtetet e Bashkuara se si të ringjallë marrëveshjen bërthamore të vitit 2015.
Zgjedhja e Raisit do të rrisë më tej spekulimet se ai po punon që një ditë të pasojë aleatin e tij të ngushtë, Ajatollah Ali Khamenei, si Udhëheqës Suprem i Iranit. Nën sistemin politik të vendit, në fund të fundit është Lideri Suprem, jo presidenti, ai që bën thirrjen e fundit për të gjitha çështjet kryesore të shtetit.
Pavarësisht lutjeve të shumta nga Khamenei duke i nxitur njerëzit të votojnë, grupe të mëdha të shoqërisë iraniane u larguan të premten nga qendrat e votimit të vendit. Regjistrimi paraprak tregoi se shumica dërrmuese e votave u dhanë kandidatëve konservatorë, duke treguar se iranianët për reforma bojkotuan zgjedhjet.
Shumë aktivistë akuzuan institucionin klerikal të vendit për “zgjedhjen” e jo për zgjedhjen e presidentit të ardhshëm të vendit, duke kundërshtuar atë që ata e panë si një zgjedhje të përpunuar rëndë të krijuar për të ngulitur më tej fuqinë e sundimtarëve klerikë të vijës së ashpër të vendit, pavarësisht thirrjeve të publikut për reforma.
Raisi kryesisht bëri fushatë në një përpjekje e dukshme për të qetësuar zhgënjimet e votuesve me një ekonomi të ndezur që fajësohet nga sanksionet gjymtuese të SHBA dhe korrupsioni qeveritar.
Për pjesën më të madhe të karrierës së tij, megjithatë, ai luajti një rol kryesor në ndjekjen penale të të burgosurve politikë të Iranit.
Në vitin 1988, Raisi ishte pjesë e një “paneli vdekjeje” me katër persona që dyshohet se mbikëqyri ekzekutimin masiv të deri në 5,000 të burgosurve politikë, sipas grupeve të të drejtave. Dy vitet e tij si kryeprokurori i Iranit u shënuan nga shtypja e intensifikuar e disidencës dhe abuzimeve të të drejtave të njeriut.
Amnesty International kërkoi të Shtunën që ai të hetohej për krime të pretenduara kundër njerëzimit mbi vdekjet.
Raisi kurrë nuk ka komentuar mbi akuzat, por besohet gjerësisht se ai rrallë largohet nga Irani nga frika e ndëshkimit ose drejtësisë ndërkombëtare mbi ekzekutimet.
Presidenti iranian në largim Rouhani vizitoi gjithashtu Raisin për të dhënë urimet e tij.
Raisi ka kundërshtuar prej kohësh angazhimin me Perëndimin dhe ka ekzaltuar në mënyrë të përsëritur përfitimet e të ashtuquajturës “ekonomi rezistence” të Iranit që promovon vetëbesimin ekonomik përballë sanksioneve perëndimore.
Sidoqoftë, ekspertët thanë se zgjedhja e tij nuk kishte gjasa të ndikonte në rrjedhën e negociatave indirekte me Shtetet e Bashkuara për rivendosjen e marrëveshjes bërthamore të vitit 2015.
Ministri i Jashtëm Javad Zarif tha të shtunën se ai priste që bisedimet për t’u kthyer në kushtet e marrëveshjes “ka shumë të ngjarë” të përfundojnë para fundit të mandatit të Rouhanit në gusht.
“Bisedimet në Vjenë po shkojnë mirë dhe ka të ngjarë që do të ketë një marrëveshje përpara muajit gusht, por ka ende pengesa,” tha Zarif.
Nëse bisedimet zhvillohen në mandatin e Raisit, ata do të mbështeten kryesisht në atë që presidenti i ardhshëm emëron si ministër të tij të jashtëm. Në 2015, suksesi i marrëveshjes, që e pa Iranin të vendosë kufizime në programin e tij të pasurimit të uraniumit në këmbim të lehtësimit të sanksioneve, kryesisht i atribuohej Zarif.
Por ekspertët thonë se Irani nuk ka gjasa të angazhohet me Perëndimin përtej kthimit në marrëveshjen bërthamore, duke u kënaqur me forcimin e marrëdhënieve me Rusinë dhe Kinën. Ai gjithashtu mund të heqë çdo pretendim të demokracisë pasi bëhet më pak i ndjeshëm ndaj kritikave perëndimore të abuzimeve të të drejtave të saj pas rikthimit të mundshëm të marrëveshjes bërthamore.
Të Shtunën, Presidenti rus Vladimir Putin ishte një nga udhëheqësit e parë botërorë që i ofroi Raisit urimet e tij. Ai shprehu “shpresën për zhvillimin e mëtejshëm të bashkëpunimit dypalësh konstruktiv në fusha të ndryshme, si dhe ndërveprimin mbi çështjet ndërkombëtare, duke vënë në dukje se kjo është në interes të të dy vendeve,” njoftoi media shtetërore ruse Ria Novosti.
Po kush është Ebrahim Raisi?
Raisi lindi më 14 dhjetor 1960 në Mashhad. Raisi, avokat, filloi karrierën e tij si prokuror i Kereç në vitin 1981, pas revolucionit të vitit 1979. Duke u ngritur shpejt në pozicionin e tij, ai shpejt u bë Zëvendësprokuror i Përgjithshëm i Teheranit.
Ai mori pjesë në komitetin që vendosi të ekzekutojë kundërshtarët e burgosur të regjimit në vitin 1988, me udhëzimin e udhëheqësit revolucionar të Iranit, Khomeini.
Raisi, i cili mori pjesë në delegacionin prej katër personash që u quajt si “komiteti i vdekjes” nga kundërshtarët e regjimit, është cilësuar si “ajatollahu i masakrës” nga opozitarët. Pretendohet se rreth 3.000 njerëz u ekzekutuan në atë kohë.
Pas vdekjes së Khomeinit, Raisi u ngrit me shpejtësi në pozitat shtetërore gjatë epokës së Khameneit, duke shërbyer si Kryeprokuror i Teheranit në periudhën 1989-1994. I emëruar më pas si Kryetar i Zyrës Shtetërore të Inspektimit në vitin 1994, ai qëndroi në këtë pozicion për dhjetë vjet.
Reisi më vonë u emërua në postin e Zëvendësit të Parë të Shefit të Gjyqësorit në vitin 2004. I emëruar në postin e Kryeprokurorit të Iranit në 2014, Raisi u caktua nga Khamenei si Kryetar i Fondacionit të Tyrbes dhe Kompleksit Imam Reza dhe Kompleksit në Mashhad vitin 2016.
Raisi ishte një kandidat edhe në zgjedhjet presidenciale të mbajtura më 19 maj 2017 në vend, kur humbi nga presidentit aktual Hassan Rouhani.
Raisi u emërua nga Khamenei si Shef i Gjyqësorit në mars 2019 pas lirimit të detyrës nga Ajatollah Amuli Sadik Larijani-t.
Ai filloi hetime për “korrupsion në gjyqësor” kundër zyrtarëve të nivelit të lartë gjyqësor të mandatit të Larijani-t, duke theksuar se korrupsioni, i cili konsiderohet si një nga problemet më të mëdha të vendit, do të trajtohej gjatë mandatit të tij.
Ai u sanksionua nga Shtetet e Bashkuara në nëntor 2019 për rolin e tij në ekzekutimin e të burgosurve politikë dhe shuarjen e trazirave sociale të vitit 2009, por nuk ka bërë asnjë deklaratë publike në lidhje me rolin e tij në ekzekutime.
Emri i Ebrahim Raisit, i cili pretendohet të mbështetet nga Ushtria e Gardës Revolucionare, është ndër kandidatët që ka të ngjarë të ulet në udhëheqjen e vendit pas Khameneit.
Përkthyer dhe përshtatur nga cnn/ F.H, Konica.al
