Në fund të muajit të kaluar, aktori amerikan John Cena kërkoi falje publike pasi i ishte referuar Tajvanit si një “vend” në një intervistë për të promovuar filmin e tij të fundit. Megjithëse ai po përdorte termin për t’iu referuar një tregu mediatik gjuhësor me një kanal diskret shpërndarjeje, jo për statusin e ishullit të Tajvanit në të drejtën ndërkombëtare, qeveria kineze nuk do të bënte asnjë lejim për dallime të tilla.
Çfarë duhet t’i bëjmë këtij episodi?
Është e qartë, globalizimi ka shkuar jashtëzakonisht keq.
Kufizimet e të folurit të diktuara nga qeveria autoritare e Kinës nuk zbatohen vetëm për Kinën, por gjithashtu, dhe gjithnjë e më shumë, për botën. Edhe në përvojën time të përditshme, kam vërejtur se shumë njerëz tani flasin në mënyrë eliptike, dhe eufemiste për Kinën bashkëkohore.
Edhe unë mund ta bëja atë. Mund të theksoj me hollësi se asnjë perandori nuk ka pasur më shumë se pesë perandorë të mirë me radhë dhe se është e rëndësishme për një shoqëri të ruajë një vend për kritikët me qëllime të mira si zyrtari kinez i shekullit XVI Hai Rui, komunisti i hershëm – lideri ushtarak i Pera Dehuai dhe reformatori ekonomik Deng Xiaoping.
Por unë preferoj të flas sinqerisht dhe drejtpërdrejt për çështjet reale që qëndrojnë pas mosmarrëveshjeve terminologjike mbi Tajvanin.
Sipas mendimit tim, është në interesin e Kinës që qeveria në Taipei të mbetet autoriteti i vetëm në ishull, në mënyrë që ajo të mund të vazhdojë të ndjekë një rrugë institucionale dhe qeverisëse që është e ndryshme nga ajo e Republikës Popullore.
Po kështu, është në interes të Kinës që Hong Kong të mbetet një sistem i dytë. Qeveria në Pekin duhet të pranojë që autonomia e konsiderueshme rajonale, veçanërisht për zonat me popullatë jo-shumicë, do t’i shërbejë ambicieve të saj afatgjata.
Historia e tmerrshme dhe tragjike e gjenocidit, spastrimit etnik dhe asimilimit të detyruar në shekullin XX, sugjeron që Sinicizimi perandorak nga lart-poshtë do të mbjellë inate që do të zgjasin disa breza dhe do të krijojnë kushte për telashe serioze në vitet dhe dekadat e ardhshme. Njerëzimi është rritur mjaftueshëm për të ditur se diversiteti, autonomia rajonale dhe kozmopolitizmi janë më të mira se alternativat.
Një regjim që aspiron ta drejtojë botën drejt një të ardhme më të ndritur duhet të jetë veçanërisht i vetëdijshëm për këtë.
Sidoqoftë, udhëheqësi kryesor i Kinës, Xi Jinping, dëshiron shumë që të përqendrojë autoritetin në Pekin.
Me të drejtë nga frika e karrierizmit dhe korrupsionit në Partinë Komuniste të Kinës, ai nuk kërkon një Revolucion Kulturor por një Rilindje Kulturore për të rivendosur vlerat dhe aspiratat utopike nëpër radhët e udhëheqjes. Besim i lartë në aftësinë e tij për të lexuar situatën dhe për të dhënë komandat e duhura, shqetësimi i tij kryesor është që urdhrat e tij të mos zbatohen si duhet.
Zgjidhja e këtij problemi, ai duket se ka përfunduar, është përqendrimi shumë më i madh i pushtet.
Por edhe nëse Xi ka bërë llogaritjen e duhur taktike për momentin aktual, mosha e tij, së bashku me logjikën se si evoluojnë organizatat komanduese autoritare, të gjitha sigurojnë që strategjia e tij nuk do të përfundojë mirë.
Është një gabim i madh të injorosh përfitimet që vijnë me më shumë autonomi rajonale.
Në një moment në të ardhmen, Kina do të duhet të zgjedhë midis strategjive dhe sistemeve qeveritare.
Është e sigurt të supozohet se duke u mbështetur në dekrete nga lart poshtë nga një udhëheqës kryesor i moshës, në rënie mendore, i cili është i prekshëm nga lajkat karrieriste nuk do të prodhojë rezultate të mira.
Sa më shumë që Kina të centralizojë, aq më shumë do të vuajë.
Por nëse vendimet për politikat dhe institucionet bazohen në një konsensus të përafërt midis vëzhguesve që janë të hapur për të imituar praktikat dhe eksperimentet e rajoneve të suksesshme, Kina do të lulëzojë.
Një Kinë me shumë sisteme të dallueshme që eksploron shtigje të mundshme drejt së ardhmes mund të ketë vërtet një shans të bëhet një udhëheqëse global dhe të tregohet e denjë për rolin.
Një Kinë e centralizuar, autoritare që kërkon nënshtrim ndaj një perandori të vetëm nuk do ta ketë kurrë atë mundësi.
J. Bradford DeLong është Profesor i Ekonomisë në Universitetin e Kalifornisë në Berkeley dhe një bashkëpunëtor kërkimor në Byronë Kombëtare të Kërkimeve Ekonomike. Ai ishte Zëvendës Ndihmës Sekretari i Thesarit i SH.B.A.-së gjatë Administratës së Klintonit, ku ai ishte shumë i përfshirë në negociatat e buxhetit dhe tregtisë.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
‘Prit dhe shiko’, strategjia e suksesshme e Kinës
‘Venitet’ tensioni tregtar BE – SHBA
‘Epoka e artë’ e marrëdhënieve SHBA-Kinë ka mbaruar!
