Parimi themelues i NATO -s është se sulmi ndaj njërit është sulm ndaj të gjithëve. Kështu, gjithashtu, një sfidë humanitare aq e madhe sa ajo që, NATO po lë prapa në Afganistan, duhet të përqafohet nga të gjithë.
Ka pak faqe më të nderuara në historinë e Shqipërisë sesa shembulli i saj i vetëm i heroizmit përballë shkatërrimit të hebrenjve evropianë gjatë Luftës së Dytë Botërore. Askush nuk u kërkoi gjyshërve tanë që të rrezikonin dhe shpesh të sakrifikonin jetën e tyre për të shpëtuar njerëzit nga Holokausti, por shqiptarë të panumërt – myslimanë, të krishterë dhe ateistë – bënë pikërisht këtë. Falë kodit shqiptar të nderit, i cili na kërkon të gjithëve të ofrojmë strehim për të huajt në nevojë, Shqipëria ishte i vetmi vend në Evropë me më shumë hebrenj në fund të luftës sesa në fillimin e saj.
Menjëherë më pas, ne përjetuam persekutimin e dorës së parë. Pasi mbizotëruam mbi armiqtë tanë të jashtëm, ne hasëm një po aq të egër në shtëpi: një regjim totalitar shtypës që burgosi, torturoi dhe vrau ata që i perceptonte si armiq.
Ne jetuam atë që njerëzit e Afganistanit përballen tani, teksa talebanët konsolidojnë pushtetin në të gjithë vendin. Ne jetuam në një shtet që mbylli kufirin e tij dhe persekutoi disidentët dhe familjet e tyre, ashtu siç pritet të bëjnë talebanët me kundërshtarët e tyre. Për gati 50 vjet, ne aspironim të kishim lirinë që shijuan afganët gjatë 20 viteve të fundit dhe që tani duket se do ta humbin.
Sot, Shqipëria është anëtare e NATO -s, duke shijuar përfitimet dhe duke ndarë barrën e bashkëpunimit. Duke pasur parasysh historinë tonë, është e drejtë që ne ishim vendi i parë në botë që ofroi strehim për mijëra refugjatë që iknin nga talebanët. Të gjithë anëtarët e NATO -s duhet të njohin përgjegjësinë e tyre.
Po, ka pyetje të rëndësishme në lidhje me atë që po ndodh në Afganistan dhe pse, dhe se si ngjarjet aktuale do të formojnë të ardhmen e Aleancës. Por, ka vetëm një gjë për të bërë tani: të veprojmë së bashku për të shpëtuar sa më shumë jetë të jetë e mundur. Ne duhet të mbrojmë vlerat e Aleancës Veriatlantike dhe të përbashkëta nga të gjitha vendet demokratike. Kjo do të thotë të mos i kthejmë shpinën njerëzve, jeta e të cilëve tani është në rrezik sepse besuan tek ne.
Deri pak ditë më parë, anëtarët e NATO -s ishin burimi kryesor i mbështetjes për njerëzit e Afganistanit. Ne nuk mund të tërhiqemi, krahas idealeve, parimeve dhe premtimit të lirisë dhe demokracisë që kemi bërë gjatë dy dekadave. Aleanca më e fuqishme ushtarake në botë, e ndërtuar për të mbështetur ato ideale me kërcënimin e forcës dhe forcës së shembullit, nuk mund të bëhet një entitet pa shtyllë kurrizore në sytë e popullit afgan dhe miliona njerëzve diku tjetër, që dëshirojnë të jetojnë në një shoqëri të lirë, të drejtë dhe demokratike. Të gjithë ne, bashkësia e vendeve, duhet t’u japim shpresë, strehë dhe një jetë të re të gjithë atyre që na besuan, punuan për ne dhe luftuan për premtimin e së ardhmes që ne përfaqësuam.
Kur ramë dakord për të strehuar refugjatët afganë, e bëmë atë sepse marrim seriozisht detyrimet tona ndaj aleatëve tanë. Por, më e rëndësishmja, ne e bëmë atë për shkak të asaj që jemi. Vetëm 30 vjet më parë, ne ishim afganë në bregdetin Adriatik, duke u përpjekur dëshpërimisht për t’i shpëtuar “talebanëve të kuq” të Tiranës, dhe të cilët, gjatë luftës në Kosovë na hapën dyert për të strehuar një gjysmë milion refugjatë që i shpëtonin spastrimit etnik të Serbisë nën Sllobodan Millosheviq. Ne jemi njohur mirë me të gjitha anët e tiranisë, si kur jemi lënë në duart e një regjimi brutal, ashtu edhe kur kërkojmë të ndërtojmë një jetë të re si refugjatë në vende të tjera. Ato përvoja na kanë mësuar se nuk është rreziku ai që krijon frikë, por frika që krijon rrezik.
Shqipëria nuk është as e madhe as e pasur. Ajo nuk është e shkëputur nga realitetet komplekse të Evropës, përfshirë mënyrën se si emigracioni shpesh perceptohet si një barrë. Ne e dimë se frika nga të huajt ndikon në sondazhe, zgjedhje dhe angazhimet e partive dhe politikanëve që kërkojnë të fitojnë detyrën, dhe ne respektojmë zgjedhjet e vështira që të gjitha vendet e tjera duhet të bëjnë. Por, kur përballemi me zgjedhje për jetë a vdekje në lidhje me njerëzit të cilët ne jemi të detyruar t’i ndihmojmë, rruga jonë është e qartë.
Të mos veprojmë tani do të thotë t’i kthejmë shpinën historisë sonë dhe të harrojmë atë që kemi mësuar nga tragjeditë e shekullit të kaluar. Do të ishte të neglizhojmë kujtesën e shumë ushtarëve të rënë dhe të fshijmë sakrificat e panumërta të ndërmarra gjatë 20 viteve të gjata në fushën e betejës, ndërkohë që talebanët dhe mizoritë që ata mishërojnë i kujtojnë njerëzimit edhe një herë se e keqja nuk vdes kurrë.
Shqipëria është e gatshme të përballojë pjesën e saj të barrës që të gjitha vendet e NATO -s duhet të mbajnë së bashku. Por tani pyes: nëse edhe Shqipëria, anëtari më i varfër i Aleancës, mund të menaxhojë pjesën e saj të barrës, kush nga shtetet e tjera anëtare të NATO -s nuk mundet? Dhe cili justifikim politik mund të jetë aq i fuqishëm për të mposhtur detyrimet tona themelore njerëzore?
Ka shumë gishta të drejtuar dhe jo mjaftueshëm ngritje dore për njerëzimin. Parimi themelues i NATO -s është se sulmi ndaj njërit është sulm ndaj të gjithëve. Kështu, gjithashtu, një sfidë humanitare aq e madhe sa ajo që, NATO po lë prapa në Afganistan, duhet të përqafohet nga të gjithë.
Edi Rama është Kryeministri i Shqipërisë.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ konica.al
