Edhe pas një çerek shekulli të paqes relative, Ballkani ende nuk ka arritur stabilitetin e qëndrueshëm që shpresohej kur përfunduan luftërat e rajonit. Dhe tani që procesi i integrimit në BE ka ngecur, nuk mund të përjashtohet një rikthim i konfliktit të dhunshëm.
Me dy dekada të luftës në Afganistan që po arrinin përfundimin më të rëndë, vlen të kujtohet se tani kanë kaluar tre dekada që kur lufta erdhi në Ballkan.
Të dyja janë raste studimi se si keqmenaxhimi i luftës mund të ketë efekte shkatërruese që zgjasin për dekada të tëra.
Në Ballkan, një luftë e vogël midis shtetit të shpërbërë të Jugosllavisë dhe një prej republikave të saj përbërëse, Sllovenisë, u pasua nga një konflikt më i madh në Kroaci.
Brenda një viti, një konflikt i egër po niste edhe në Bosnjë dhe Hercegovinë.
Papritur, periudha e “pasluftës” në Evropë kishte përfunduar.
Luftërat ballkanike shpërthyen për një dekadë. Marrëveshja e Paqes e Dejtonit i dha fund konfliktit në Bosnjë në 1995, por pastaj erdhi Lufta e Kosovës, e cila vazhdoi deri në 1999 dhe u pasua, në 2001, nga një shpërthim serioz i dhunës në atë që tani është Maqedonia e Veriut.
Luftërat ballkanike morën më shumë se 100,000 jetë, zhvendosën miliona njerëz dhe vonuan zhvillimin ekonomik dhe social të rajonit me dekada. Megjithëse kishte jetuar kryesisht me kredi, Jugosllavia e vjetër u kishte dhënë qytetarëve të saj një standard jetese të mirë. Shpërbërja e gjatë dhe e dhunshme e vendit ndryshoi gjithçka.
Marrëveshjet e paqes që u lidhën së bashku në atë kohë ishin thjesht masa të ndalimit. Të gjithë e kuptuan se stabiliteti i qëndrueshëm do të kërkonte një kuadër më të gjerë dhe shumë më gjithëpërfshirës.
Dhe kështu, në vitin 2003, udhëheqësit e Bashkimit Evropian deklaruan se të gjitha vendet e rajonit duhet të punojnë drejt një të ardhmeje stabiliteti dhe paqeje të qëndrueshme brenda BE -së.
Askush nuk e priste që kjo të ndodhte brenda natës; por as dikush nuk mendoi se procesi i integrimit do të ishte aq i zgjatur sa ka qenë.
Që nga pranimi i Sllovenisë dhe Kroacisë në 2004 dhe 2013, respektivisht, zgjerimi i BE -së në Ballkan ka ngecur.
Arsyeja për këtë është e dyfishtë.
Së pari, reforma politike dhe ekonomike në vendet e Ballkanit jashtë BE-së ka qenë shumë e ngadaltë, ndërsa korrupsioni dhe ndjenjat nacionaliste janë bërë gjithnjë e më të rrënjosura. Së dyti, mbështetja për zgjerimin e mëtejshëm është zbehur brenda shumë vendeve të BE -së.
Për më tepër, problemet brenda vendeve të Ballkanit janë të rënda.
Një çerek shekulli pas Marrëveshjes së Dejtonit, komuniteti ndërkombëtar e ka konsideruar Bosnjën aq jofunksionale politikisht sa të garantojë një Përfaqësues të ri të Lartë me kompetenca të gjera (unë isha i pari që mbaja një zyrë të tillë, duke shërbyer nga 1995 në 1997), duke e prishur në mënyrë efektive axhendën e vendit për anëtarësim në BE.
Ndërkohë, Serbia ka rënë nën këpucët e një regjimi autokratik që një ditë flirton me Kinën dhe ditën tjetër i përkushtohet Rusisë, ndërkohë që përfaqësuesit e saj vazhdojnë të kenë imazh të mirë në Komisionin Evropian në Bruksel.
Pavarësisht përpjekjeve të mëdha nga BE dhe Shtetet e Bashkuara, çështjet e pazgjidhura midis Serbisë dhe Kosovës nuk janë askund afër zgjidhjes.
Së fundi, pasi u bllokua nga anëtarësimi në BE nga Greqia (për shkak të një mosmarrëveshje mbi emrin e saj), Maqedonia e Veriut tani e gjen veten duke u shantazhuar nga Bullgaria për arsye që shkojnë shumë pas në historinë e rajonit (por që nuk kanë ndonjë rëndësi bashkëkohore).
Komplikimi i mëtejshëm i çështjeve, lufta e BE -së për të frenuar sulmet e qeverive hungareze dhe polake ndaj sundimit të ligjit dhe mediave të pavarura ka dobësuar oreksin e saj për të ndërmarrë një rrezik me anëtarët e rinj potencialisht joliberale. Kur Hungaria ofron mbështetjen e saj entuziaste për ofertën e Serbisë për anëtarësim, shumë të tjerë në BE shohin një axhendë të fshehur që duhet të bllokohet.
Udhëheqësit politikë duhet të pranojnë realitetin dhe të fillojnë të hartojnë hapa realistë të përkohshëm që mund të përmirësojnë kushtet në rajon pa braktisur qëllimin përfundimtar.
Një pikënisje e mirë është nisma Open Ballkan, e cila u krijua për të rritur tregtinë midis Shqipërisë, Maqedonisë së Veriut dhe Serbisë. Por nuk mjafton.
BE -ja duhet të marrë drejtimin duke propozuar një aranzhim të ri, atë që përfshin një ofertë të anëtarësimit në bashkimin e tij doganor dhe tregun e vetëm.
Tre dekada më parë, luftërat ballkanike filluan me një konflikt të vogël dhjetëditor në kufijtë e Sllovenisë. Tani, është Sllovenia ajo që mban kryesimin e Këshillit të Bashkimit Evropian. Agjenda e saj udhëheqëse përfshin një samit midis të gjitha vendeve të Ballkanit Perëndimor dhe shteteve anëtare të BE -së këtë tetor. Kjo duhet të nxisë një mendim të qartë dhe realist nga të gjitha palët.
Alternativa për Ballkanin Perëndimor është një rrëshqitje e prapambetur drejt dhunës.
Ka ndodhur edhe më parë. Tani po ndodh në Afganistan. Nuk duhet të ndodhë më në Evropë.
Carl Bildt ishte ministër i jashtëm i Suedisë nga 2006 në 2014 dhe Kryeministër nga 1991 në 1994, kur ai negocioi pranimin e Suedisë në BE. Një diplomat i mirënjohur ndërkombëtar, ai shërbeu si i Dërguar Special i BE-së në ish-Jugosllavi, Përfaqësues i Lartë për Bosnjë dhe Hercegovinën, I Dërguar Special i OKB-së në Ballkan dhe bashkëkryetar i Konferencës së Paqes të Dejtonit. Ai është bashkë-kryesues i Këshillit Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
‘Le ti themi Po Shqipërisë dhe M. së Veriut në BE’
“Administrata Biden do t’i kushtojë vëmendje Ballkanit”
“Mini-Shengeni do sjell Europën në Ballkan”
