Njëzet vjet më parë, zyrtarët e Shtëpisë së Bardhë ishin të shqetësuar për Kinën dhe tensionet po rriteshin.
Më 1 Prill 2001, një avion luftarak kinez u përplas me një aeroplan zbulues amerikan EP-3 në brigjet e Kinës, duke i detyruar amerikanët të bënin një ulje emergjente në territorin kinez. Kinezët ndaluan ekuipazhin amerikan për 11 ditë dhe inspektuan me kujdes avionin e sofistikuar para se ta dorëzonin atë. Uashingtoni akuzoi pilotin luftarak kinez për fluturim të pamatur. Pekini kërkoi falje.
Incidenti përforcoi pikëpamjen e administratës Bush se Kina ishte kundërshtari tjetër i madh i Amerikës.
Por në mëngjesin e 11 shtatorit, ekstremistët e Al Kaedës rrëmbyen katër avionë dhe tre prej tyre u përplasën në Qendrën Botërore të Tregtisë në Nju Jork dhe Pentagon në Virxhinia.
Vëmendja e Amerikës u zhvendos papritur në “luftën kundër terrorizmit”.
Trupat amerikane u vendosën në Afganistan dhe Lindjen e Mesme, dhe sfida e paraqitur nga Kina u la mënjanë për gati dy dekada.
Tensionet rriten mes Kinës dhe Tajvanit
“Ishte një dhuratë e jashtëzakonshme gjeopolitike për Kinën,” tha Kishore Mahbubani, ish -ambasadorja e Singaporit në OKB.
“Ishte një gabim i madh për Shtetet e Bashkuara që të përqëndroheshin në luftën kundër terrorit, sepse sfida e vërtetë do të vinte nga Kina,” tha Mahbubani, një studiues i shquar në Universitetin Kombëtar të Singaporit.
Prodhimi i brendshëm bruto i Kinës u rrit nga 1.2 trilion dollarë në 2000 në më shumë se 14.7 trilion dollarë në 2020.
“Ndërsa ju ishit i zënë duke luftuar luftëra, Kina ishte e zënë me tregti,” tha Mahbubani, autori i “A ka fituar Kina?”
Ndërsa SHBA u bllokua duke luftuar militantët islamikë në Afganistan, Irak dhe gjetkë, fuqia ekonomike dhe ushtarake e Kinës u rrit në mënyrë eksponenciale.
Pekini ndërtoi arsenalin e tij të raketave, zgjeroi shtrirjen e tij në Detin e Kinës Jugore duke ndërtuar ishuj artificialë, vodhi pronën intelektuale në një shkallë masive dhe ndoqi taktikat grabitqare tregtare, thonë ekspertët.
“Pas 11 Shtatorit, Kina shumë shpejt kuptoi se fokusi strategjik i Uashingtonit do të zhvendosej 3,000 milje larg, larg Detit të Kinës Lindore, larg Ngushticës së Tajvanit dhe në Afganistan,” tha Craig Singleton nga Fondacioni për Mbrojtjen e Demokracive, think tank. “Ishte një mundësi për të zhvilluar në heshtje aftësitë ushtarake shumë shtrënguese, të cilat ishin krijuar dhe synonin të zgjeronin fuqinë e saj në Azinë Lindore.”
James Lewis, një nënkryetar i lartë në Qendrën për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare, një qendër studimi, tha se sulmet e 11 shtatorit nuk ndryshuan qëllimet e Kinës, por se ata krijuan mundësinë për të mbyllur hendekun me një rival të shpërqendruar nga “lufta” mbi terrorin “.
“Ata po bënin të njëjtat gjëra gjatë gjithë kohës, dhe ne e ngadalësuam,” tha ai. Zyrtarët amerikanë në atë kohë supozuan se “ne mund ta vëmë problemin e Kinës në prapavijë, ndërsa ne sollëm demokracinë në Irak dhe Afganistan,” tha Lewis, i cili punoi në çështjet e sigurisë kombëtare në disa administrata.
Shtetet e Bashkuara shpenzuan rreth 8 trilion dollarë në luftërat në Afganistan dhe Irak dhe në fronte të tjera në luftën kundër terrorizmit, sipas një raporti të Projektit të Kostos së Luftës në Universitetin Brown.
Lewis tha se paratë mund të ishin shpenzuar për kërkimin dhe zhvillimin, modernizimin e infrastrukturës së vendit, ndërtimin e armëve të teknologjisë së lartë “dhe të gjitha gjërat që mund të kishim bërë gjatë 20 viteve të fundit”.
Përgatitja për kundërshtarin e gabuar
Ndërsa Kina rriti shpenzimet e mbrojtjes për raketat vrasëse të anijeve në Paqësorin perëndimor dhe zgjeroi flotën e saj, Pentagoni ndryshoi ushtrinë.
“Ne u dhamë atyre 20 vjet, dhe ne rindërtuam ushtrinë tonë për një luftë krejtësisht të parëndësishme për sfidën kryesore të sigurisë së sotme,” tha Evan Medeiros, Kryetari i Familjes Penner në Studimet e Azisë në Shkollën e Shërbimit të Jashtëm të Universitetit Georgetown.
Pas sulmeve të 11 shtatorit, administrata e Bushit ndryshoi kursin me Kinën për të fituar mbështetjen e saj në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara për luftën kundër Al Kaedës, duke lehtësuar presionin mbi Pekinin mbi të drejtat e njeriut dhe duke i bërë presion Tajvanit të mbajë një referendum për pavarësinë.
Me kërkesë të Pekinit, në vitin 2002 Shtetet e Bashkuara shpallën një organizatë të errët ujgure, Lëvizjen Islamike të Turkestanit Lindor, si një grup terrorist. Biden njofton paktin e mbrojtjes me Australinë dhe Britaninë e Madhe në përpjekje për të kundërshtuar Kinën. Ky veprim dhe retorika rreth luftës kundër terrorizmit, i dhanë Kinës një justifikim për të goditur muslimanët në Kinë, thanë ekspertët.
Në kohën kur Barack Obama hyri në Shtëpinë e Bardhë në 2009, zyrtarët folën për nevojën për të “përqëndruar” në Azi dhe për t’u përqëndruar më shumë në kundërshtimin e Kinës. Por një përpjekje luhatëse lufte në Afganistan dhe trazirat në Lindjen e Mesme tërhoqën vëmendjen e Uashingtonit nga Kina.
Është e vështirë të thuhet se si gjërat do të kishin evoluar pa sulmet e 11 Shtatorit, por disa ekspertë argumentojnë se SHBA -të mund të kenë përshtatur strategjitë e tyre mbrojtëse dhe ekonomike vite më parë për të marrë parasysh rritjen e Kinës.
“Në mungesë të 11 Shtatorit, ju potencialisht do të kishit një ndryshim më të shpejtë në strategjinë amerikane ndaj Kinës, në një drejtim më konkurrues,” tha Medeiros, i cili ishte këshilltari kryesor i Obamës në rajonin Azi-Paqësori. “Së paku, do të kishit një ndryshim më të shpejtë në strategjinë e mbrojtjes së SHBA.”
Për vite me radhë, udhëheqësit politikë dhe të biznesit të SHBA nuk i shihnin politikat ekonomike dhe tregtare të Kinës si një problem të madh, tha Medeiros.
“Unë mendoj se u desh kohë që njerëzit të njihnin vërtet natyrën e sfidës ekonomike të Kinës, por kjo nuk kishte të bënte me Irakun dhe Afganistanin,” tha ai, duke shtuar se mentaliteti ishte “Hej, të gjithë ende po fitojnë para në Kinë , atëherë pse ta tundësh varkën? ”
Në vitin 2001, askush në Uashington nuk e kuptoi plotësisht se Kina ishte në një trajektore fenomenale, tha Oriana Skylar Mastro, një qendër në Institutin Freeman Spogli për Studime Ndërkombëtare në Universitetin Stanford.
Në atë pikë, ekonomia e Kinës ishte një “copëz” e madhësisë së saj aktuale dhe Pekini nuk kishte asnjë prani kuptimplotë detare në Paqësorin Perëndimor, tha ajo.
Kina tani është përfundimisht në krye të axhendës në Uashington dhe të dyja palët bien dakord për nevojën për të “qenë të ashpër”. Presidenti Joe Biden ka mbajtur tarifat e ish -Presidentit Donald Trump për Kinën, dhe ligjvënësit dhe korporatat po kërkojnë masa për të promovuar industrinë e mikroçipave amerikanë, për të investuar në kërkime dhe për të mbrojtur sektorin e teknologjisë amerikane nga spiunazhi industrial.
Por a është përgjigja ndaj Kinës shumë vonë?
Disa ekspertë thonë se koha e vlefshme është humbur, se SHBA-së ende i mungon një strategji afatgjatë se si të kundërshtohet Kina dhe se politika e polarizuar e vendit kërcënon ta shpërqendrojë atë nga detyra kryesore në fjalë.
Por ata thonë se SHBA mbetet një qendër inovacioni dhe ka ende mjetet për të konkurruar me Kinën dhe për të fituar.
Në vitet 1970, pasi SHBA u tërhoq nga Vietnami në një humbje poshtëruese mes problemeve ekonomike dhe rritjes së çmimeve të naftës, Bashkimi Sovjetik besonte se SHBA ishte në një spirale rënëse, tha Lewis nga Qendra për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare.
Kina tani shpesh e portretizon SHBA -në si një fuqi në rënie në një rënie të pashmangshme.
Lewis tha se ai u kishte thënë homologëve të tij kinezë në biseda private që të mos i fshinin Shtetet e Bashkuara ende.
Sovjetikët menduan se SHBA -ja ishte zhdukur, tha Lewis, “dhe 15 vjet më vonë, kush ishte ende në këmbë?”
Përkthyer dhe përshtatur nga The Washington Post/ konica.al
