Nga Stuart Lau, Politico
Për dekada me radhë fatsjellësi për Tajvanin në aleancat diplomatike në Europë ka qenë papa, por baticat politike tashmë janë kthyer në favor të Taipei ndërsa marrëdhëniet e BE-së me Kinën po ftohen nga dita në ditë. Duke u përballur me fluturimet e avionëve luftarakë kinezë në hapësirën e Tajvanit, Taipei po kapërcen agjendën gjeopolitike.
Dhe Tajvani po bën pjesën e vet për të rritur pozitën e tij në Europë, duke nisur këtë javë një vorbull energjike të shtrirjes diplomatike mbi tema që variojnë nga siguria kibernetike për të krijuar aleanca më të thella në kontinent, e deri te zemërimi në rritje i Pekinit. Në një hap befasues dhe shumë simbolik, ministri i Jashtëm i Tajvanit, Joseph Wu bëri një vizitë të fshehtë në Bruksel të enjten për të zhvilluar takime me politikëbërësit e BE-së për çështjet e Azisë dhe Paqësorit.
Një zëdhënës i BE-së tha se vizita e tij konsistonte vetëm në “takime joformale”, por kjo në vetvete është një ndryshim i konsiderueshëm duke pasur parasysh respektin e zakonshëm ndaj Kinës në Bruksel. Udhëtimi i Wu në Bruksel pasoi vizitat në Pragë dhe Bratislavë në fillim të javës. Në Republikën Çeke, delegacioni tajvanez nënshkroi pesë memorandume për tema që variojnë nga siguria kibernetike deri te teknologjia e gjelbër. Dhe të premten, Wu pritet të mbajë një fjalim virtual kundër Kinës në Romë, në pritje të një samiti të liderëve nga grupi G20 i ekonomive kryesore.
Kjo është një pamje dramatike nga fundi i vitit 2020, kur prioriteti i BE-së ishte të arrinte një marrëveshje të rëndësishme investimi me Pekinin. Që atëherë, vendet europiane janë treguar gjithnjë e më të kujdesshme ndaj një shkurtimi të vijës së ashpër nga presidenti kinez Xi Jinping dhe shqetësimi ndërkombëtar për abuzimet e të drejtave të njeriut në Hong Kong dhe kundër popullsisë myslimane ujgure në rajonin perëndimor të Xinjiang është rritur gjithashtu.
Tajvani e ka kuptuar se erërat diplomatike po ndryshojnë. Lituania ishte shteti i parë i BE-së që thelloi lidhjet diplomatike përmes hapjes reciproke të zyrave përfaqësuese, por ky vullnet i mirë ndaj Taipeit po përhapet me shpejtësi.
“Pozicioni i BE-së ndaj Tajvanit po ndryshon,” tha për POLITICO Markéta Gregorová, një anëtare e Parlamentit Europian që është një nga shtatë ligjvënësit që planifikojnë të vizitojnë Tajvanin javën e ardhshme. Qeveria komuniste e Kinës paralajmëroi BE-në se “kundërshton me vendosmëri ndërveprimet zyrtare të çdo forme apo natyre midis rajonit të Tajvanit dhe vendeve që kanë lidhje diplomatike me Kinën”.
Ai gjithashtu e kritikoi ftesën e senatit çek për Wu si një “akt keqdashës dhe provokues”. Kina gjithashtu është zotuar për “reagime të mëtejshme” nëse Gregorová dhe kolegët e saj do të vazhdojnë vizitat javën e ardhshme. Kjo mund të nënkuptojë sanksione të reja kineze ndaj parlamentarëve europianë.
Baza të përbashkëta
Pas fjalëve të mëdha, megjithatë, ka sfida reale për të gjetur gjuhën e përbashkët midis BE-së dhe Taipeit. Europa nuk ka asnjë interes t’i bëjë jehonë garancive të sigurisë së Amerikës ndaj Tajvanit – të përsëritura qartë nga Presidenti i SHBA Joe Biden javën e kaluar, përballë një pushtimi kinez.
Edhe në aspektin komercial, bazat për ndërveprim janë komplekse. Ndërsa ligjvënësit në Parlamentin Europian po bëjnë presion për një marrëveshje për të liberalizuar lidhjet e investimeve BE-Tajvan, Komisioni Europian po tregon pak interes për këtë nga frika e tërbimit të Kinës. Megjithatë, ekziston një sektor ku tërheqja e bashkëpunimit me Tajvanin është potencialisht aq e madhe sa ia vlen të “digjen” të paktën disa ura me Pekinin.
Tajvani prodhon disa nga mikroçipet më të avancuara në botë, ndërkohë që Europa është shumë pas. Europianët e kanë kuptuar këtë dobësi dhe po kërkojnë partnerë ndërkombëtarë për të ndihmuar në ndërtimin e teknologjisë në Europë. Presidenti i Tajvanit Tsai Ing-Wen dërgoi në Lituani një zyrtar kryesor të ekonomisë, Kung Ming-hsin, i cili gjithashtu do të jetë pjesë e bordit të gjigantit gjysmëpërçues të Tajvanit TSMC, në fillim të kësaj jave. Tajvani ra dakord të ndihmojë në trajnimin e ekspertëve vendas në vendin baltik, duke punuar drejt një plani të mundshëm për të ndërtuar fabrika me mikroçip atje.
Delegacioni – i cili mbuloi gjithashtu Sllovakinë dhe Republikën Çeke vjen vetëm një muaj pasi komisioneri i BE-së për Tregun e Vetëm, Thierry Breton udhëtoi në Japoni dhe Korenë e Jugut duke kërkuar marrëveshje për gjysmëpërçuesit për të ndjekur qëllimin e Europës për “autonominë strategjike”.
“Të tre vendet që vizitova shprehën një interes për gjysmëpërçuesit dhe pyetën veten nëse Tajvani mund të bashkëpunonte,” tha Kung, i cili drejtoi delegacionin tajvanez si kreu i Këshillit Kombëtar të Zhvillimit, në një intervistë me POLITICO.
“Për Tajvanin, Europa Qendrore ka një rëndësi të madhe strategjike, sepse kompanitë tajvaneze janë fokusuar në Europën Perëndimore.” Por megjithatë, Kung la të kuptohet se nëse Tajvani duhet të investojë në diçka aq strategjike dhe të ndjeshme si mikroçipet, Europa duhet të bëjë shumë më tepër.
“Parlamenti Europian ka folur për një BIA [marrëveshje dypalëshe investimi] midis Tajvanit dhe BE-së për një kohë të gjatë. “
Presidentët dhe papët
Antoine Bondaz, një studiues në Fondacionin për Kërkime Strategjike me bazë në Paris, tha se kishte ardhur koha për të shkuar përtej mbështetjes retorike.
“BE duhet të bëhet një partner me të drejta të plota të Kornizës Globale të Bashkëpunimit dhe Trajnimit, ” tha ai, duke iu referuar një nisme SHBA-Japoni-Tajvan që fokusohet në projekte të mëdha bashkëpunimi në fusha që variojnë nga shëndeti publik te teknologjia. SHBA-ja tashmë ka dyfishuar përpjekjet e saj për të mbështetur statusin ndërkombëtar të Tajvanit, me Sekretarin e Shtetit Antony Blinken, i cili tha të martën se ishullit duhet t’i jepet më shumë hapësirë për të marrë pjesë në OKB, raporton abcnews.al
Në një intervistë me CNN të transmetuar të enjten, presidentja e Tajvanit konfirmoi praninë e trajnerëve ushtarakë amerikanë në ishull. BE-ja është megjithatë nën presion për reaguar sa më ashpër ndaj Kinës. Tashmë po shtohen thirrjet që Tsai të ndryshojë qëndrim. “Konteksti ndërkombëtar është ai ku Tajvani rritet në rëndësi si një kufi midis demokracisë dhe autokracisë,” tha Jonas Parello-Plesner, drejtor ekzekutiv i Aleancës së Demokracive me qendër në Kopenhagën.
Dhe nuk janë vetëm politikanët e vijës së parë që ndiejnë këtë konflikt që po zhvillohet. Pekini ka bërë presion mbi Papa Françeskun që të ndërpresë lidhjet me Taipein përpara se t’i japë Selisë së Shenjtë një të drejtë më të madhe për çështjet katolike në Kinën kontinentale. Vatikani është një nga vendet e pakta që njeh Tajvanin.
Por Vatikani u tërhoq dhe me sa duket e bëri të ditur problemin e tij në shtypin italian në një mënyrë të rrallë për mënyrën se si ai i trajton çështjet e diplomacisë. Por lind pyetja nëse miqtë e rinj të Tajvanit do të jenë po aq besnikë sa Papa kur Kina të vazhdojë më politikën e saj agresive.
