Më mirë vonë se kurrë? SHBA dhe Evropa më në fund tregojnë shenja zgjimi ndaj rreziqeve me të cilat përballet Bosnja.
Një krizë me rrënjë të gjata është përshkallëzuar në mënyrë dramatike, me përfaqësuesin kryesor të komunitetit ndërkombëtar, Christian Schmidt, duke paralajmëruar se vendi mund të shpërbëhet së shpejti.
Ai përshkroi një perspektivë “shumë reale” të një rikthimi në konflikt, 26 vjet pasi marrëveshja e paqes e Dejtonit i dha fund një lufte që kushtoi 100,000 jetë dhe masakrës së Srebrenicës ndaj burrave dhe djemve muslimanë që ishte mizoria më e keqe në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore. .
Që atëherë, Bosnja është e përbërë nga Republika Srpska dhe Federata e Boshnjakëve dhe Kroatëve, me një presidencë trepalëshe të përbërë nga një serb, një boshnjak dhe një kroat.
Milorad Dodik, lideri mohues i gjenocidit të serbëve të Bosnjës, ka bërë presion për vite që ata të shkojnë në rrugën e tyre. Kundërshtimi i kufizuar ndërkombëtar e ka trimëruar atë.
Në përgjigje të futjes së një ligji për mohimin e gjenocidit nga përfaqësuesi i lartë i mëparshëm, Dodik po kërcënon të largohet nga institucionet shtetërore – përfshirë forcat e armatosura kombëtare. Kjo do të ishte, siç vuri në dukje Schmidt, shkëputje nga të gjitha, përveç emrit.
Në krijimin e një ushtrie të re serbe të Bosnjës, ajo gjithashtu do të ringjallte vetë organin përgjegjës për gjenocidin.
Dodik ka thënë se do të detyronte trupat boshnjake të largoheshin nga Republika Srpska dhe se, nëse është e nevojshme, “miqtë” e tij do ta mbështesin atë.
Në fillim, përfaqësuesi i lartë përdori fuqitë e konsiderueshme të postit për të mbajtur nën kontroll politikanët. Por roli është dobësuar sistematikisht.
Schmidt u dobësua më tej kur referencat për pozicionin e tij u hoqën nga mandati i rinovuar i forcës paqeruajtëse Eufor në Bosnje, pasi Rusia e bëri të qartë se përndryshe do të vendoste veton ndaj rezolutës së Këshillit të Sigurimit.
Konteksti më i gjerë është vdekja e ëndrrës evropiane.
Refuzimi i zgjerimit të BE-së nga Emmanuel Macron – duke injoruar paralajmërimet për rreziqet e refuzimit të premtimeve për Ballkanin Perëndimor – ishte një goditje shkatërruese dhe mungesa e koherencës dhe stabilitetit në Evropë e ka përfunduar atë.
Kjo ka lënë pak për të ofruar si një alternativë ndaj nacionalizmit. Dodik ka gjetur mbështetje nga Viktor Orbán i Hungarisë; Rusia dhe, në një masë më të vogël, Kina dhe madje edhe Turqia kanë një kontroll në rritje. Mes stagnimit politik dhe ekonomik, shumë qytetarë thjesht po largohen.
Raporti i Schmidt e ka vendosur krizën në rendin e ditës. Gabriel Escobar, i dërguari për Ballkanin Perëndimor, sapo e ka vizituar vendin. BE-ja mbetet kryesisht e heshtur dhe Britania e Madhe nuk mund ta kontrollojë më çështjen nga brenda. SHBA e sanksionoi Dodik në vitin 2017 për pengim të zbatimit të marrëveshjes së paqes; ajo që nevojitet tani janë sanksione të forta kundër rrethit të tij, duke ndërprerë aksesin në tregjet evropiane dhe bankat.
Megjithatë, me vonesë, qeveritë duhet të shprehin gjithashtu mbështetjen e tyre për Schmidt dhe besimin e tyre se Dodik është përgjegjës për këtë krizë.
Perëndimi duhet ta bëjë të qartë se çdo përpjekje për dhunë do të përballet me përforcim të forcave ndërkombëtare, me NATO-n që do ta bëjë punën nëse BE-ja nuk është në gjendje, siç përcaktohet në marrëveshjet e Dejtonit.
BE duhet gjithashtu të pyesë veten se çfarë shprese mund t’i ofrojë Bosnjës.
Çështja nuk është vetëm nëse lideri serb i Bosnjës zbret, siç ka ndodhur në të kaluarën, por sa i sigurt ndihet ai në provokimet e ardhshme.
Që kenari më i mirë për vendin tani duket të jetë një përkeqësim i vazhdueshëm dhe gradual, duhet të jetë një nxitje për të bërë më mirë.
Përkthyer dhe përshtatur nga The Guardian/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“BE-ja nuk po bën garë me ndihmat për Ballkanin”
Aleanca ruso-kineze e krizave në Ballkan
