Në vitin 2017, kandidati presidencial francez Emmanuel Macron bëri fushatë si një eurofil i paturpshëm, i cili premtoi të krijonte një Francë të fortë brenda një Evrope të fortë.
Në të kundërt, rivalja e tij në raundin e dytë të zgjedhjeve, udhëheqësja e ekstremit të djathtë, Marine Le Pen, u përpoq të shpjegonte propozimin e saj për të shpërfillur disa ligje të Bashkimit Evropian dhe për të tërhequr Francën pjesërisht nga euro.
Pesë vjet më vonë, tani është Macron ai që do të preferonte të shmangte një debat të çrregullt mbi çështjet ekzistenciale rreth BE-së.
Dhe ndërsa konfrontimi midis Brukselit dhe një qeverie autoritare të djathtë në Varshavë kërcënon të dërgojë debatin evropian në Francë në një drejtim më shqetësues, disa kanë pyetur veten pse Macron – zakonisht i pari që pohoi një linjë të fortë të BE-së – ka marrë sa më shumë qasje pragmatike ndaj konfliktit.
Macron beson se ai mund të mburret me një rekord mjaft të mirë në çështjet evropiane – veçanërisht pas suksesit të tij vitin e kaluar në bindjen e Gjermanisë për të miratuar një plan prej 750 miliardë eurosh për të rindërtuar ekonomitë e dobësuara nga pandemia të 27 anëtarëve të saj.
Ai është gjithashtu i prirur të tregojë krizat që godasin Britaninë pas Brexit si provë e përfitimeve të neglizhuara të BE-së që Franca dhe 26 vendet e tjera të bllokut nxjerrin nga arritjet si tregu i vetëm.
Megjithatë, gjërat e ndërlikuara për Macronin është se në fillim të këtij muaji, gjykata kushtetuese polake vendosi të refuzojë primatin e Gjykatës së Drejtësisë të Bashkimit Evropian. Ky konfrontim Bruksel-Varshavë kërcënon të rihapë një argument të vjetër në Francë, i cili kujton debatin mbi “kontrollin” kombëtar që ndihmoi në formësimin e vendimit të Mbretërisë së Bashkuar për t’u larguar nga BE në 2016.
Në të vërtetë, që nga vendimi, një sërë pretendentësh presidencialë francezë – duke filluar nga e djathta ekstreme dhe e djathta e qendrës deri tek e majta euroskeptike – kanë qenë të gjithë në anën e Varshavës, në shkallë të ndryshme.
Ata kanë bërë thirrje që Franca të ushtrojë përparësinë e kushtetutës së saj, apo edhe të ligjeve të veta individuale, mbi legjislacionin evropian – diçka që do të rrezikonte ekzistencën e tregut të vetëm dhe madje edhe të vetë BE-së.
Në një referendum të vitit 2005, për shembull, populli francez hodhi poshtë një kushtetutë evropiane të propozuar, e cila, ndër të tjera, do të kishte mishëruar parimin e epërsisë së ligjit të BE-së mbi ligjin kombëtar – diçka që u nënkuptua fuqishëm, por nuk u shpreh në origjinalin Ekonomik Evropian. Traktati i Komunitetit (EEC) i vitit 1957.
Disa elektorë francezë thanë në atë kohë se votuan “jo” për të mbrojtur “sovranitetin kombëtar”. Të tjerë, veçanërisht në të majtë, thanë se nuk e miratonin “tregtinë e lirë” dhe “konkurrencën e ndershme” midis kombeve evropiane – parime që kishin qenë themeli i BEE/BE për gati gjysmë shekulli.
Pas këtij refuzimi, qeveritë miratuan Traktatin e zgjeruar të Lisbonës në vitin 2007, i cili “kujtoi”, në aneks, “praktika gjyqësore e vendosur mirë e Gjykatës së Drejtësisë së Bashkimit Evropian” pohoi “parësinë” e ligjit të BE-së dhe traktateve të BE-së.
Ditët e fundit, ky pohim disi i zhdrejtë i supremacisë së ligjit të BE-së është sfiduar nga një mori kandidatësh presidencialë në Francë.
Madje është vënë në pikëpyetje – çuditërisht dhe në mënyrë oportuniste – nga dy pretendentë gjoja pro-evropianë për nominimin presidencial të qendrës së djathtë: Xavier Bertrand dhe Valérie Pécresse.
Michel Barnier, është edhe më ambivalent. Përpara vendimit të gjykatës së Varshavës, Barnier kishte propozuar një referendum që lejonte Francën të tërhiqej nga disa aspekte të traktateve evropiane në mënyrë që të shpallte një moratorium tre deri në pesë vjet mbi imigracionin.
Pas vendimit, megjithatë, ai mbrojti parimin e përparësisë së ligjit të BE-së dhe hodhi poshtë krahasimet me propozimin e tij “të kufizuar”.
Zyrtarë të lartë francezë thonë se Macron e ka vëzhguar me alarm këtë debat të ngatërruar francez. Ata thonë se ai është i përgatitur të mbrojë “parimet” e BE-së nëse është e nevojshme. Ai është i gatshëm të argumentojë se tregu i vetëm i BE-së do të shembet – me pasoja katastrofike për Francën – nëse secili vend do të ishte në gjendje të impononte ligjet e veta ose nëse, si në rastin e Polonisë, vetë sundimi i ligjit do të gërryhej.
Ai është gjithashtu i gatshëm të pretendojë që ligji i BE-së të mos “imponohet” në Francë, por të miratohet në mënyrë demokratike nga qeveritë në Këshillin e BE-së dhe anëtarët e zgjedhur drejtpërdrejt të Parlamentit Evropian.
Zyrtarët thonë gjithashtu, megjithatë, se Macron është i kujdesshëm për t’u përshtatur si një politikan skllavërisht pro-evropian, pro-Brukselit në një breshëri tingujsh mashtruese nga pothuajse çdo pjesë e fushëbetejës elektorale vitin e ardhshëm. Ata theksojnë se sondazhet tregojnë se rreth 45 përqind e elektoratit mund të votojnë për kandidatët euroskeptikë ose anti-evropianë të ekstremit të djathtë ose të majtë.
Problemi është i ndërlikuar njëkohësisht nga një mbivendosje fatkeqe me kalendarin e BE-së. Franca merr përsipër presidencën e radhës të Këshillit të BE-së për gjysmën e parë të vitit të ardhshëm, që përkon me muajt vendimtarë të fushatës së tij përpara zgjedhjeve presidenciale me dy raunde të vendit në prill.
Me fjalë të tjera, Macron mund të jetë i detyruar të udhëheqë negociatat me Varshavën në javët para votimit.
Macron argumenton se një sulm frontal ndaj qeverisë euroskeptike të krahut të djathtë në Varshavë do të ishte kundërproduktive. Më mirë, thotë ai, të lëmë proceset normale të avancuara të konfrontimit dhe kompromisit të BE-së të funksionojnë vetë. Në çdo rast, ai pretendon se tashmë ka një reagim të fuqishëm të brendshëm në Poloni kundër politikave që mund të rrezikojnë anëtarësimin e saj ekonomikisht të dobishëm në BE.
Kjo shpjegon pjesërisht qasjen e tij të kujdesshme.,. Por po ashtu edhe konsideratat zgjedhore dhe ato të brendshme.
Pa dyshim, Macron dëshiron që Brukseli kundër Varshavës të bëhet një grindje e gjatë, por e kufizuar në lidhje me mosrespektimin e qeverisë polake për demokracinë dhe sundimin e ligjit – jo një krizë kushtetuese të BE-së që do të përhapet në garën presidenciale franceze.
Përkthyer dhe përshtatur nga Politico.eu/ konica.al
