Vitin e kaluar në nëntor, Britania e Madhe, së bashku me partnerin kryesor, Italinë, pritën samitin e klimës COP26, një ngjarje që shumë besohet se është shansi më i mirë i fundit në botë për të marrë nën kontroll ndryshimin e arratisur klimatik. Një rezultat kyç i samitit ishte se dhjetëra vende u zotuan t’i japin fund shpyllëzimit, të frenojnë emetimet e CO2 dhe metanit dhe gjithashtu të ndalojnë investimet publike në energjinë e qymyrit. Konkretisht në lidhje me qymyrin, gjithsej 46 vende nënshkruan deklaratën e Tranzicionit Global të Qymyrit në Energjinë e Pastër, duke premtuar “përshpejtimin e një tranzicioni larg prodhimit të pandërprerë të energjisë me qymyr” dhe “ndërprerjen e dhënies së lejeve të reja për projektet e reja të prodhimit të energjisë me qymyr të pandërprerë”.
Por më pak se një vit më vonë, të gjitha ato premtime iu kanë shkuar qenve, me vendet e zhvilluara që tani po përpiqen të rifillojnë prodhimin e energjisë me bazë qymyri pasi kriza e Ukrainës shkaktoi një shkrirje globale të energjisë.
Sipas një raporti nga Fondacioni i Kërkimeve Observer, ndërprerjet e furnizimit me energji të shkaktuara nga lufta e Rusisë në Ukrainë i çuan çmimet e LNG-së edhe më të larta duke e lënë qymyrin si opsionin e vetëm për energji të dispeçueshme dhe të përballueshme në pjesën më të madhe të Evropës, duke përfshirë tregjet e vështira të Evropës Perëndimore dhe Amerikës së Veriut, që kanë politika të qarta për të hequr gradualisht qymyrin.
Sipas Washington Post, minierat e qymyrit dhe termocentralet që u mbyllën 10 vjet më parë kanë nisur të riparohen në Gjermani. Në atë që vëzhguesit e industrisë e kanë quajtur një “pranverë” për termocentralet e Gjermanisë me qymyr, vendi pritet të djegë të paktën 100,000 ton qymyr në muaj deri në dimër. Kjo është një kthesë e madhe duke marrë parasysh se qëllimi i Gjermanisë ka qenë të heqë gradualisht të gjithë energjinë elektrike të prodhuar nga qymyri deri në vitin 2038.
Vende të tjera evropiane si Austria, Polonia, Holanda dhe Greqia kanë nisur gjithashtu rifillimin e impianteve të qymyrit.
Ndërkohë, importet e qymyrit të Kinës janë rritur, duke u rritur me 24% nga muaji në muaj në korrik, pasi gjeneratorët e energjisë rritën blerjet për të siguruar kërkesën maksimale për energji elektrike gjatë verës. Kina ka numrin më të madh të termocentraleve funksionale me qymyr me 3,037 ndërsa Gjermania, ekonomia më e madhe në BE ka 63.
Situata ka çuar në rritjen e konsumit global të qymyrit që mund të arrijë nivele që nuk i kemi parë në një dekadë, megjithëse do të ketë një kufi për rritjen duke marrë parasysh që investimi në çdo central të ri me qymyr ka ngecur. Por kjo vetëm e bën tregun e qymyrit më të ngushtë, duke e shtyrë burimin e energjisë në një kategori më të mirë.
Qymyri termik, i cili është varieteti i përdorur për të gjeneruar energji elektrike, ka parë një rritje prej 170% në çmim që nga fundi i vitit 2021 – shumica e atyre fitimeve të arritura pas pushtimit rus të Ukrainës.
Dilema gjermane
Gjermania është ndër vendet më të goditura nga kriza energjetike në rritje, pasi në mënyrë efektive e ka futur veten në një cep me politikat e saj energjetike. Për dekada, qeveritë e njëpasnjëshme në Berlin kanë ndjekur një politikë të maksimizimit të varësisë së vendit nga nafta dhe gazi rus dhe kanë hequr pothuajse plotësisht energjinë bërthamore me dy reaktorët e fundit funksionalë që do të fiken në vitin 2022. Si rezultat, Gjermania është bërë shumë e varur nga gazi natyror, ku karburanti përbën 25% të konsumit total të energjisë primare të vendit. Edhe pse Gjermania ka furnizime të konsiderueshme të gazit natyror të vetin që mund të arrihen nga fracking, Berlini e ka ndaluar teknologjinë, që do të thotë se duhet të importojë 97% të gazit të saj kryesisht nga Rusia, Holanda dhe Norvegjia.
Në një skenar të rastit më të keq në të cilin Rusia ndalon të gjitha eksportet e tubacioneve, kryeekonomisti evropian i Goldman Sachs, Sven Jari Stehn dhe ekipi i tij thonë se rritja e PBB-së së Eurozonës ka të ngjarë të bjerë me 2.2 pp në 2022, me ndikime të konsiderueshme në Gjermani (-3.4 pp ) dhe Italia (-2,6pp).
Problemet e Gjermanisë janë pjesërisht të justifikueshme. Largimi dramatik bërthamor është po aq pjesë e Energiewende (tranzicionit të energjisë) të vendit sa edhe lëvizja drejt një ekonomie me karbon të ulët. Gazi natyror është i lirë dhe i besueshëm, prodhon vetëm gjysmën e emetimeve të qymyrit dhe është një kontribut kritik në shumë sektorë. Në Gjermani, 44% e gazit është përdorur për ngrohjen e ndërtesave në vitin 2020, ndërsa proceset industriale kanë konsumuar 28%. Gazi është burimi më i mirë dhe më i lirë për prodhimin e plehrave azotike sintetike, nga të cilat Gjermania është një furnizues kritik. Gazi përdoret gjithashtu në rafinim, prodhimin e kimikateve dhe shumë lloje të tjera të prodhimit. Të gjitha këto janë të vështira – në mos të pamundura – për t’u zëvendësuar plotësisht me energji të gjelbër në çdo kohë së shpejti.
Me një krizë katastrofike energjetike që po shpaloset, Gjermania do t’i bashkohet grupit të kombeve që do të zhbëjnë synimet e tyre klimatike duke rritur përdorimin e qymyrit, i cili e kapërceu erën për t’u bërë kontributi më i madh për prodhimin e energjisë elektrike në nivel global në vitin 2021. Në të vërtetë, Gjermanisë i ka mbetur pak zgjedhje sesa për të djegur linjitin në termocentralet e tij, i konsideruar gjerësisht si një nga lëndët djegëse fosile më të ndotura dhe i nxjerrë në miniera të mëdha të hapura që mbushin fshatrat gjermane. Komisioni Evropian ka dhënë tashmë faljen e tij për vendet që zëvendësojnë gazin rus me qymyr dhe që prodhojnë emetime më të larta si rezultat.
Por qymyri është thjesht një zgjidhje ndaluese dhe Gjermania gjithashtu duhet të ketë një sy të qartë për të ardhmen e saj afatgjatë energjetike – një të ardhme pa gazin e Rusisë. Energjia bërthamore është jashtë diskutimit duke pasur parasysh se pak, nëse ka, vende evropiane janë po aq kundër energjisë bërthamore sa Gjermania. Në shkurt, politikanët gjermanë denoncuan me forcë përpjekjen e BE-së për të etiketuar energjinë bërthamore si të qëndrueshme.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga OilPrice.com
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Ku do të preket më shumë ekonomia shqiptare?
Putin dhe Erdogan kanë formuar një vëllazëri pushteti
