Presidenti Aleksandër Vuçiç shpall mundësinë e hapjes së një miniere litiumi në Serbi në vitin 2028, sikur të kishte harruar premtimin se fjalën përfundimtare për këtë çështje do ta jepte “populli në referendum”, shkruan media serbe “Nova.rs”. Ai tani për tani e ka anashkaluar atë hap, gjë që nuk e përjashton mundësinë që në periudhën në vijim të “legalizojë” edhe zyrtarisht vendimin e tij në këtë mënyrë. Ata që janë gati të mbrojnë vendin nga “Rio Tinto” me trupat e tyre thonë se “pëlqimi i popullit” mund të arrihet në referendum ashtu si fitorja e SNS-së në zgjedhje dhe se ky skenar është jashtë pyetje. Në vitin 2021, shumë përpara protestave dhe bllokadave që sollën ndalimin e projektit Jadar, presidenti serb Aleksandër Vuçiç tha se vendimi përfundimtar për minierat e litiumit në Serbi do të merret nga qytetarët. Ndërkohë, në vitin 2022, projekti u ndërpre pas protestave masive në Serbi dhe presidenti Vuçiç dhe ish-kryeministrja Ana Brnabiç e bindën me këmbëngulje publikun se ishte një histori e përfunduar. Dy vjet më vonë, rezulton se nuk ishte.
Garanci të reja
Pak ditë më parë “Financial Times” bëri të ditur se presidenti i Serbisë po përgatitej t’i jepte “dritën jeshile” Rio Tintos . Vuçiç tha për Financial Times se duket se “garancitë e reja” të Rio Tinto dhe Bashkimit Evropian janë të gatshëm t’i përgjigjen shqetësimeve të Serbisë nëse standardet e nevojshme mjedisore do të përmbushen në vendin e Jadarit. “Nëse ne dorëzojmë gjithçka, miniera mund të hapet në vitin 2028,” tha Vuçiç për Financial Times, duke shtuar se miniera ishte parashikuar të prodhonte 58,000 tonë litium në vit, që do të ishte “mjaftueshme për 17 për qind të prodhimit të automjeteve elektrike. në Evropë.” – afërsisht 1.1 milion makina”. Rastësisht, Rio Tinto po publikon draftet paraprake të Studimit të Vlerësimit të Ndikimit në Mjedis të Projektit Jadar për të lejuar publikun të marrë njohuri mbi ndikimet e mundshme mjedisore dhe masat zbutëse.
Referendumi
Drejtori i Qendrës për Politikë Praktike Dragan Popoviç thotë për Nova se historia e Vuçiçit për referendumin duhet parë si retorikë e tij. “Si çdo lider autoritar, ai i bën apel atij populli, fshihet pas tij dhe në fakt vendimi tashmë është marrë. Gjatë gjithë kohës që ajo kompani është atje, gjatë gjithë kohës që makinat e tyre janë atje, njerëzit e tyre shfaqen në televizion dhe mbrojnë atë projekt. Ata janë pronarë të mijëra hektarëve tokë në atë zonë. Pra, nuk duhet të dëgjoni çfarë thonë politikanët, por t’i shikoni gjërat realisht. Dhe realiteti në terren thotë se ata as nuk janë larguar nga këtu dhe ai projekt nuk është braktisur asnjëherë, pavarësisht se çfarë kanë thënë Vuçiç dhe Brnabiç”, thotë Popoviç. Zlatko Kokanoviç nga Asociacioni i Organizatave Mjedisore të Serbisë, i pyetur se cili është plani i tyre për të ardhmen dhe si do të kundërshtojnë planet e shtetit dhe të Rio Tintos, tha se kanë paralajmëruar protestë para zyrës së Rio Tinto në Loznicë për 28 qershor.
Zgjedhja e Serbisë
Shtetet e Bashkuara dhe Kina ishin përfshirë në një luftë tregtare në përshkallëzim e sipër mbi furnizimet me litium, të cilat janë thelbësore për biznesin e makinave elektrike që po lulëzon në mbarë botën. Serbia vendosi njërën palë kundër tjetrës, duke u përpjekur të përfitojë nga të dyja. Gjatë vizitës së tij të fundit në Beograd, udhëheqësi kinez Xi Jinping, loboi tek presidenti serb Aleksander Vuçiç për të pasur qasje në rezervat me litium. Vuçiç është i hapur për çdo ofertë, duke pasur përfitime nga investimet kineze, ndërsa mban raporte të mira me SHBA-në dhe institucionet euro-atlantike. Siç shkruhej në “The Hill”, Vuçiç po përfiton jo pak politikisht përmes qasjes më të barabartë të administratës Biden. Një shprehje e vjetër kineze thotë: ”Duhet pasur shumë durim për të kapur peshkun e madh”. Kështu, Kina po luan një lojë të gjatë, duke investuar në Serbi përmes Nismës së Brezit dhe Rrugës, dhe duke e ushtruar ndikimin e saj ekonomik. Megjithatë, nuk dihet sesi do të ndryshojnë ekuilibrat tani që Serbia e ka bërë zgjedhjen e saj.
