Në shoqërinë shqiptare paramoderne edhe pijet alkoolike përçonin kuptime simbolike që ndriçonin aspekte të rëndësishme të funksionimit të saj.
Deri në mbarim të Luftës së Dytë Botërore, pija alkoolike tradicionale më e konsumuar ndër shqiptarët ka qenë rakia, si pije e fortë që prodhohej masivisht në mënyrë artizanale. Si e tillë, ajo nuk mund të pihej në vetmi, as vetëm me pjestarët e familjes, sikurse vera në shoqërinë italiane ose në shoqëri të tjera të përbëra në shumicë nga popullsi me përkatësi fetare të krishterë.
Rakia konsiderohej si pije e burrave të guximshëm që ndriçonte më mirë tiparet burrërore të personalitetit të tyre, të cilët në gjuhën e popullit quheshin kapedanë.
Në shumë krahina të shqipërisë qarkullonte e formësuar gati një proverb pohimi “Në kohë lufte burrave të vërtetë u vjen era barut, në kohë paqeje era raki”. Burrat e fshatrave që pinin raki më të fortë konsideroheshin më për të qenë, më burrëror se ata të fshatrave që pinin raki më të butë.
Kështu, simbolikisht përqindja e alkoolit ose grada e rakisë, siç quhet në gjuhën e përditshme të shqiptarëve, shprehte shkallën e burrërisë së atyre që e pinin këtë pije të fortë.
Së paku, që nga fillimet e islamizmit deri në fillim të shekullit XX, konsumimi ose moskonsumimi i pijeve alkoolike simbolikisht identifikonte në shumicën e rasteve edhe përkatësinë fetare të shqiptarëve.
Për të treguar se nuk ishin islamizuar prej pushtuesve osmanllinj, të krishterët pinin në mjedise publike verë ose raki. Madje, në mjaft raste, kundërshtimin ndaj Portës së Lartë me anë të shishes së rakisë e shprehnin simbolikisht edhe shqiptarët e konvertuar në fenë muslimane.
Mjaft dokumente të shkruara edhe dëshmi gojore provojnë se nëpunësit e administratës së Perandorisë Osmane, për të treguar konvertimin e shqiptarëve në fenë islame, shpreheshin se banorët e një mëhalle ose fisi, fshati ose krahine “kishin lënë veten dhe rakinë”.
Të nisura nga interesa të caktuara vetjake ose publike, herë pas here nëpunësit e strukturave perandorake, duke falsifikuar të vërtetën, i zgjeronin përmasat e islamizmit, duke i paraqitur si të konvertuar edhe ata grupime të popullsisë që vazhdonin t’i qendronin besnikë fesë së krishterë, sidomos asaj katolike.
Në pak vargje të një kënge popullore folklorike, me tone ironike e sarkastike shprehet protesta e grave të krishtera ndaj përpjekjeve të një kadiu (gjyqtari) për t’i paraqitur ato si të konvertuara në muslimane:
Ti kadia mjekërkuq
Pse rren botën se janë turq?
Ti kadia faqezi
Çil qitapin shif me sy
Si janë gratë në kahuri
Qi pin ven e pin raki’
….
A do t’i me i ba Turqi?
Rakia për shqiptarët ka qenë gjithmonë pije e ceremonive më të rëndësishme në jetën e individit, të familjes ose të fisit si lindja, fejesa, martesa, pritja e miqve etj. Rakia pihej me dolli, me të trokitura të gotëve që shoqëroheshin me urime për mbarësi në çdo fushë të jetës. Ajo gjithmonë ka qendruar më lartë se pijet e tjera alkoolike.
Rakia përcillte simbolikisht mesazhe me profile burrërie deri në fillim të viteve ’90 të shekullit XX, kur emigrimi masiv i shqiptarëve drejt vendeve më të zhvilluara të Perëndimit ndryshoi rrrënjësisht mjaft dukuri, pirje dhe ekuilibre në shoqërinë shqiptare.
Në rrjedhën e këtyre proceseve ndryshoi në opinionin e shumicës së shqiptarëve edhe “statusi” i rakisë, gama e mesazheve që përcillte kjo pije e fortë, sidomos në krahinat fshatare.
Në hierarkinë e pijeve u përforcuan ndjeshëm pozitat e verës dhe të birrës. Në vitin 2014 rreth 1.4 milion shqiptarë, që përbënin 33% të popullsisë së Republikës së Shqipërisë punonin dhe jetonin si emigrant në Itali (503 mijë), Greqi (800 mijë), Gjermani, Angli, SHBA etj.
Përgjithësisht emigrantët, edhe ata më të dashuruarit me rakinë para vitete ’90, e kanë braktisur gati krejtësisht këtë pije dhe janë hedhur nga vera apo birra, në varësi të vendit ku jetojnë.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
13 arsyet pse burrat pinë alkool!
