Gjatë shtegtimit për në Jeruzalem, udhëtari gjerman nga Këlni, Arnold Ritter von Harff bën një ndalesë për disa orë në portin e Durrësit. “Shqiptarët kanë gjuhën e tyre, që është vështirë të shkruhet pasi ata përdorin gërmat e tyre” (Pelegrinage of Arnold Ritter von Harff, 1946).
Harfi, kësisoj transkriptoi disa fjalë shqipe dhe shkroi krahas tyre përkthimin në gjermanisht – gjithsej 26 fjalë, 8 shprehje dhe 12 numra; nga Një deri në Dhjetë dhe Njëqind, dhe Njëmijë. Kështu, von Harff, një i huaj nisur në udhë, për qëllime a interesa të tjera, sjell krejt rastësisht një nga dëshmitë e para të gjuhës shqipe të shkruar.
Arnold Von Harfi (1471, Castell Harff, Bedburg – janar 1505) ishte një udhëtar kalorës gjerman i shekulli 15, nga Këlni.
Shënime biografike
Arnold Von Harff vazhdoi pelegrinazhin e tij në shumë vende, për të mbledhur informacione gjuhësore dhe kulturore. Gjatë udhëtimeve të tij, Harfi (1496 – 1499) mblodhi shënime për disa gjuhë: gjuhën bretone, kroate, turke, baske, hebraike, arabe, hungareze, siriane, armene, gjuhës amharike, si dhe për gjuhën shqipe. Udhëpërshkruesi Arnold Von Harff, rreth vitit 1499 kaloi nëpër pjesën veriore të Kosovës së sotme. Ndër tjera në përshkrimet e tij, Harff përmend edhe qytetin e Mitrovicës.
Fjalori i Arnold Von Harfit
Kalorësi gjerman Arnold Von Harf, gjatë udhëtimit për në Palestinë, shënon në bregdetin shqiptar, ndërmjet Tivarit dhe Ulqinit, disa fjalë shqipe që i duheshin për nevojat e tij gjatë udhëtimit. Ky fjalorth ka 26 fjalë, 8 fraza dhe disa numërorë, duke shkruar pranë tyre edhe kuptimet në gjuhën gjermane.
Le ta risjellim në kujtesë, kontributin e kalorësit gjerman për gjuhën shqipe:
boicke-bukë
vene-venë
oie-uj
mische-mish
jat-gjathë,djathë
foeije-ve
oitter-uthër,uthull,ufull
poylle-pulë
pyske-peshk
krup-krypë
myr-mirë
kyckge-keq
megarune-me ngrën
pijne-pim
taurene-tavernë,pijetore
geneyre-një nier
groëa-grua
denarye-denari
sto-‘shtu,po
jae-ja,jo
criste-krisht
dreck-dreq
kijrij-qiri
kale-kal
elbe-elb
fijet-fjetë
mirenstrasse-mirë ndesh të rasha
mireprama-mirëmbrama
meretzeëen-mirë se vjen
ake ja kasse zet ve-a ké gjakafshë të ré
kess felgen gyo kafss-
do daple-do t’a blej
laff ne kamnijss- lajm nje kemish
ne kaffs-një kafsh
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Rrnoftë Krishti mbret, Rrnoftë Shqipnia!”
Abetarja që lidhi shqipen me italishten
