5 korriku, shënon 10 vjet që kur rajoni perëndimor kinez i Xinjiangut shpërtheu në dhunë mes Ujgurëve, një grup shumica muslimane që jetonte atje, dhe Han, grupit dominant etnik të Kinës. Incidenti la të paktën 196 të vdekur, të plagosur të panumërt dhe një qeveri të vendosur për të shkatërruar ujgurët.
Këto ngjarje përfundimisht kanë çuar në 1 milion individësh, ndoshta më shumë, të mbajtur kundër vullnetit të tyre.
Ka pasur raportime të shumëfishta për keqtrajtim, tortura dhe vdekje misterioze dhe kampet e internimit.
Në të njëjtën kohë, vetë rajoni është shndërruar në një shtet mbikqyrje që nuk është parë kudo tjetër në Tokë.
Kina pohon se rajoni i Xinjiangut ka qenë gjithmonë një pjesë e patjetërsueshme e territorit të saj, edhe pse ujgurët zakonisht e shohin sundimin e tyre si të paligjshëm.
Ishin sulmet e 11 shtatorit që sollën një përgjigje për konfliktin e Xinjiangut: ai u portretizua më pas si një luftë kundër terrorizmit.
Por përsëri në vitin 2009. Në një fabrikë në Shaoguan, provincën Guangdong, gjashtë burra ujgur u akuzuan për përdhunimin e dy grave kineze. Menjëherë pas kësaj, u shfaq video që tregonte se ujgurët rriheshin për vdekje nga bashkëpunëtorët kinezë.
Pretendimet fillestare rezultuan të jenë të rreme, por kjo nuk i ftohu tensionet.
Ujgurët e rinj marshuan drejt qendrës së qytetit në fillim të protestave paqësore që u përshkallëzuan në trazira të dhunshme. Grupet e ujgurëve të rinj sulmuan banorët kinezë, duke vrarë shumë nga ata.
Përgjigjja e bashkësisë ndërkombëtare gjatë kësaj periudhe ishte dukshëm e zymtë, duke përfshirë edhe kohët e fundit, pasi që janë shfaqur më shumë prova për abuzime të rënda.
Tani është e qartë se udhëheqësit kinezë janë të shqetësuar se eksperimenti i tyre në Xinjiang do të marrë fund nëse ka censurë nga bashkësia ndërkombëtare.
Por nëse Kina i përgjigjet edhe presionit më të butë, imagjinoni se çfarë mund të bëjë nga një reagim i fortë, kolektiv dhe i koordinuar.
Peter Irwin është menaxher i programeve për Kongresin Botëror të Ujgurëve.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Kampe internimi në Kinë/ Turqia: Turp për njerëzimin
Brenda kampeve të internimit në Kinë…
