Ne hungarezët nuk kemi pasur shumë jetë të lehtë.
Meqë kombet e tjera kaluan nën sundimin e drejtpërdrejtë të Bashkimit Sovjetik në shekullin e 20-të, ne duhej të luftonim për të ruajtur kulturën tonë kombëtare dhe mënyrën e jetesës.
Sidoqoftë, sprovat tona na kanë përgatitur mirë për sfidat e shekullit XXI.
Pas Luftës së Dytë Botërore, Bashkimi Sovjetik bëri një eksperiment shoqëror në Hungari, duke na detyruar të jetonim në një shoqëri komuniste për gati gjysmë shekulli. Në 1956 ne u rebeluam kundër regjimit të mbështetur nga Sovjetikët në një përpjekje për të rimarrë pavarësinë tonë kombëtare. Revolucioni ynë dështoi, megjithatë, dhe ne paguam një çmim të rëndë. Çlirimi do të vinte disa dekada më vonë, pas rënies së perandorisë Sovjetike.
Në regjimin totalitar të imponuar ndaj Hungarisë nga Moska Komuniste, politika praktikohej në dhoma të padepërtueshme, të mbushura me tym. Kishte një mungesë totale të informacionit në rrugë, kështu që publiku merrej me thashetheme për të zbuluar se çfarë po ndodhte.
Shoqëria u nda midis tyre (anëtarëve të partisë dhe karrieristëve brenda fushave të pushtetit) dhe neve (qëllimi kryesor ishte jeta e pavarur në periferi).
Nën udhëheqjen e komunizmit do të ishte e paimagjinueshme për mua të dilja me një zyrtar të partisë ose të shkëmbeja një fjalë miqësore me një ushtri ose oficer policie. Njerëz të tillë ekzistonin në një botë ndryshe nga e jona.
Atmosfera e një lloj kaosi mbizotëroi gjatë viteve 1970. Por më pas, në vitet 1980, gjërat filluan të ndryshojnë.
Garda e vjetër e zyrtarëve komunist doli në pension, dhe pasardhësit e tyre nuk u kujdesën shumë për ideologjinë zyrtare të regjimit. Si rezultat, regjimi u bë gjithnjë e më i pasigurt, ndërsa ne u bëmë më të çliruar.
Kur Mikhail Gorbachev u bë udhëheqësi i Bashkimit Sovjetik në 1985, ne ndjemë se ishte vetëm çështje kohe përpara se të vendosej regjimi hungarez. Kreu i partisë veterane Janos Kadar e dinte se reformat e Gorbachev do të ishin vdekjeprurëse, dhe ai i tha udhëheqësit Sovjetik kështu.
Ai kishte të drejtë. Zyrtarët e rinj që morën pushtetin në fund të viteve ’80 shpejt pranuan të pashmangshmen. Në qershor 1989, ata lejuan rivarrimin e Imre Nagy, ish-kryeministrit që u ekzekutua pas revolucionit të 1956. Atëherë, Viktor Orban bëri thirrje publikisht për zgjedhje të lira dhe kërkoi tërheqjen e trupave sovjetike nga Hungaria.
Në Shtator 1989, regjimi hapi kufirin Hungari-Austri, duke lejuar dhjetëra mijëra refugjatë të Gjermanisë Lindore të hynin në Gjermaninë Perëndimore. Kjo destabilizoi regjimin e Gjermanisë Lindore dhe solli një zinxhir ngjarjesh që përfundimisht do të çonin në rënien e Murit të Berlinit dhe ribashkimin e Gjermanisë, dhe të Evropës.
“Guri i parë u hoq nga Muri i Berlinit,” tha më vonë Helmut Kohl, ish-kancelari gjerman.
Këto ishin ditë të paharrueshme për ne. Në verën e vitit 1989, Presidenti George H.W. Bush vizitoi Budapestin dhe siguroi liderët e opozitës së re që Shtetet e Bashkuara nuk do ta linin Hungarinë ashtu siç bëri në vitin 1956.
Zgjedhjet e lira u mbajtën më në fund në 1990. Bashkimi Sovjetik tërhoqi trupat e tij të fundit nga Hungaria, dhe ne u larguam nga Pakti i Varshavës.
Të ngazëllyer për të rimarrë kontrollin e fatit tonë dhe të dalë nga Perdja e Hekurt, ne hungarezët naivisht besuan që Evropa Perëndimore do të gëzohej për ne. Ne menduam se kombet e tjera do të bashkoheshin me vuajtjet që kishim përjetuar nën komunizëm dhe do të na ofronin për të kapërcyer sfidat.
Mjerisht, në vend që të na trajtonin si aleatë të mundshëm që më në fund po bashkoheshin me botën e lirë, kombet e Evropës Perëndimore na trajtuan si humbës të mposhtur të Luftës së Ftohtë. Ata përdorën fuqinë ekonomike për të fituar kontrollin e tregjeve tona, pastaj na lane të prisnim për anëtarësim në Bashkimit Evropian për 15 vjet. Ne nuk kemi përjetuar një ribashkim të vërtetë me Evropën Perëndimore. Përkundrazi, ne u detyruam të përshtatemi me Perëndimin. Asnjëherë nuk i ka ndodhur Perëndimit që ndoshta duhet të përshtatet me ne.
Ndërkohë, në Hungari disa nga pasardhësit e regjimit të vjetër komunist arritën të ruanin ndikim të rëndësishëm mbi institucionet ekonomike dhe kulturore të vendit.
Për fat të mirë, iu dha një goditje të rëndësishme në vitin 2010, kur Orban u zgjodh kryeministër në një fitore gjithëpërfshirëse. Elitat politike që preferuan të ruanin status quo-në gjatë krizës financiare të vitit 2008, lanë klasën e mesme të Hungarisë, si dhe qytetarët e saj më të nevojshëm. Kjo dëmtoi legjitimitetin demokratik të partive qeverisëse të Hungarisë, kjo është arsyeja pse votuesit shikuan në një drejtim të ri politik.
Që atëherë, Orban nuk ka pranuar të ndjekë direktivat e politikave të përcaktuara nga burokratët e Bashkimit Evropian në Bruksel.
Kanë kaluar nëntë vjet nga fitorja e Orban në 2010, në të cilën ai fitoi mbi dy të tretat e vendeve parlamentare. Ky është një demonstrim i qartë i popullaritetit dhe i suksesit të politikave të tij. Ekonomia e Hungarisë është në gjendje të mirë: Inflacioni dhe papunësia janë në nivele të ulëta; rritja e produktit të brendshëm bruto qëndron rreth 5 përqind; dhe pagat reale janë rritur me 40 përqind në vitet e kaluara.
Ndryshimi joliberal i nxitur nga Orban dhe përhapja e populizmit që ajo paralajmëroi ishin pasoja të një çekuilibri brenda rendit liberal, ai që favorizonte elitat mbi nevojat e qytetarëve të përditshëm.
Dhe e njëjta gjë po ndodh në të gjithë Evropën. Në zgjedhjet parlamentare evropiane në fillim të këtij viti, “populistët” (demokratët, me fjalë të tjera) forcuan ndjeshëm pozicionin e tyre.
Si qytetarë të një vendi të lirë në zemrën e Evropës, ne kemi shërbyer si derëtarë midis Lindjes dhe Perëndimit për një mijë vjet.
Shpresojmë ta bëjmë edhe njëmijë të tjerë.
Maria Schmidt është një autore dhe historiane, studimi i së cilës përqendrohet në diktaturat e shekullit të 20-të në Evropë. Një ish-këshilltare e kryeministrit hungarez, Viktor Orban, ajo është drejtoresha e përgjithshme e muzeut Shtëpia e Terrorit në Budapest.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
30 vjet pas rënies së murit, gjermanët ende të ndarë
