Përkthyer e plotë në gjuhën frënge, prej muajit shtator, në libraritë e Parisit do të gjeni poemën epike me nota të theksuara patriotizmi, ”Lahuta e Malcis”, e At’ Gjergj Fishtës./Konica.al
Pas një punë 2-vjeçare, i riu Abidin Krasniqi, bëri të mundur që për herë të parë, një nga kryeveprat e letërsisë shqipe, të mund të lexohet edhe në frëngjisht.
“Lahuta e Malcis” e shkruar në dialektin gegë, ka qenë e vështirë, por jo e pakuptueshme për Krasniqin, lindur në Paris, me nënë franceze dhe babanë nga Prizreni.
Tashmë, përkthyesi shqiptaro-francez ka marrë përsipër të publikojë në gjuhën frënge edhe disa vepra të tjera shqiptare, kryesisht të Fishtës.
Epopeja “Lahuta e Malcís” përshkruan luftrat e dy brezave, por këngët e saj më tepër tregojnë ngjarje të veçanta. Ajo nuk është një poemë me një kulmim të vetëm dhe me një hero kryesor, siç janë eposet e mëdha.
Heronjtë e Lahutës janë të shumtë: Oso Kuka, Marash Uci, Dedë Gjo Luli, Tringa, Abdyl Frashëri, Ali Pashë Gucia, që funksionalisht në vepër janë të ngjashëm, veshur me veçantitë dhe virtytet e shqiptarit.
Vepra nis me këngën për heroizmat e shqiptarëve për të mbrojtur tokat e veta nga sulmet malazeze, të përqendruara në Shqipërinë e Veriut, mirëpo vjen duke u zgjeruar në kohë dhe hapësirë, për të shtjelluar mjeshtërisht dhe me lirizëm të pashoq patriotik, ngjarjet e rëndësishme dhe cilësitë e shqiptarëve ndër shekuj.
Lahuta e Malcis – fragment
Ndihmo, Zot, si m’ ké ndihmue!
Pesëqind vjet kishin kalue
çëse të buk’rën këtë Shqipni
Turku e mbate në robni,
krejt tu’ e lá t’mjerën në gjak, 5
frymën tue ia xanun njak,
e as tu’ e lanë, jo, dritë me pá:
kurr të keqen pa ia dá:
rrihe e mos e Ién me kjá:
me iu dhimbtë, po, minit n’ murë, IO
me iu dhimbtë gjarpnit nën gurë!
Veç si ‘i dem, vu n’lavër spari,
qi, ka’ e vret zgjedha e kulari
kah nuk bán m’e thekë strumb’llari,
s’ndigjon me tërhjekun m’pluer: 15
e tue dhanë kryq e terthuer,
tu’ i dhanë bulkut shum mërzi,
me u vu s’ ryset për hulli
e as me shoq ai pendë me shkue:
kështu Shqiptarët, të cilt mësue 20
s’i’n me ndejë rob nën zgjedhë t’huej,
pagë e t’dheta me i lá kujë:
por të lirë me shkue ata motin,
veç mbi vedi tue njohtë Zotin,
e as kurrkujë n’ keto troje t’veta 25
mos me i bâ kurr tungjatjeta,
n’braz me Turk kurr nuk kanw rá
e as kurr pushkën s’ia kanë dá;
por t’janë gri me tè e t’janë vrá,
si me kenë tu’ u vrá me Shkjá. 30
E prandej si pat fillue
Turkut Ora m’ iu ligështue,
e nisë pat m’ iu thy’ atij hovi,
m’ qafë përditë tu’ i mbetë Moskovi:
e ato fiset e Ballkanit, 35
zunë me i dalë dore Sulltanit,
nisë Shqiptarët kanë me u mendue,
si Shqipninë me e skapullue
zgjedhet t’ Turkut: qi si motit
n’ato kohët e Gjergj Kastriotit, 40
krejt e lirë kjo t’ishte, e askujë
n’daç t’jetë Krajl a Mbret i huej,
me i bâ kurr mâ tungjatjeta,
kurr me i lá ma pagë e t’dheta:
edhe Flamuri i Shqipnisë, 45
si fletë Engj’lli t’Perendisë,
si ajo flaka e rr’fese zhgjetare,
me u suvalë prap n’tokë shqiptare.
Kur qe ai Knjazi i Malit t’Zi,
Knjaz Nikolla, ‘i gërxheli: 50
gërxheli, por belaçi:
na dyndë top, na dyndë ushtri
edhe del e bjen n’Shqipni,
për me shtrue këto bjeshkë e vërri,
shka merr Drinin për s’ të gjatit 55
der’ n’ Kalá të Rozafatit,
ku ai me ngule do’ «trobojnicën»,
do’ m’ ia vu Shkodrës <kapicën»:
me bâ Shkodrën Karadak,
mbasi ‘i herë ta kisht’ lá n’gjak! 60
Ka ndejë Turku e këqyrë haru,
pika-pika lotët tu’i shkue,
kah s’ka Shkjaut si me i qindrue
se Moskovi e ka rrethue:
ka Stambollën muhasere! 65
Bâjnë shtatë Krajlat muzhavere
shoq me shoq, tue shartue zi
– si ata e zeza m’i pastë mb’lue! –
për të buk’rën ketë Shqipni,
si m’ ia lëshue n’dorë Malit t ‘Zi 70
M’ kambë Shqiptarët atëherë t’janë çue.
Sa mirë n’armë na janë shtërngue!
T’ fortë kanë lidhë nji besë të Zotit,
si të Parët ua lidhshin motit
n’ato kohë t’ Gjergj Kastriotit: 75
e ‘i kambë mbathë e tjetrën zdathë,
gjânë e gjallë pa grazhd mbyllë n’vathë,
diku ngranë, diku pa ngranë,
harrue grue, motër e nanë,
sy’n agzot, zemrën barot, 80
e si ai plajmi me furi,
t’kanë rrâ ndesh Malit të Zi,
për t’ gjatë t’ Cemit n’ atë kufi,
ku edhe trimat t’janë përlá:
t’janë përla Shqiptarë e Shkjá, 85
ballë për ballë ata tu’u vrá,
fyt-a-fyt, ofshé ! tu’ u pré:
tue mbetë shakull përmbi dhé,
mish për shpez e kaçubeta,
gjithku kje ajo pika e djalit, 90
gjithku kjenë sokola malit,
pa kjá m’ta as nanat e shkreta.
Veç se, po, me parzme t’veta
aty Shkjaut sulmin kanë thye.
Mbasi Shkjaut sulmin kanë thye, 95
bajnë kuvend Shqiptarët n’mjet vetit
e ‘i fjalë t’madhe çuekan Mbretit:
se jo veç qi Knjaz Nikollës
nuk i lájnë kurr pagë e t’dheta,
porsè as Mbretit të Stambollës 100
s’duen me i ba ma tungjetjeta,
e se dore duen me i dalë:
se Sqipninë nuk po e kisht’ falë
Perendia për çerkez,
Turq, manovë, likurazez; 105
por për do sokola mali,
qi «Shqiptarë» bota po i quete,
për ta gëzue këta djalë mbas djali,
der’ qi jeta mos t’u shuete.
Turku fjalën e ka ndi’: 110
se ç’asht mbushë ai me mëni!
Nga: Hera Lera
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Kujdes shkjaun, kujdes grekun, kujdes ata që harruan atdheun”
A ishte Prengë Biba Doda konkurrenti politik i Gjeto Çokut?
